Οι μύθοι αποτελούν μέρος κάθε πολιτισμού στον κόσμο και χρησιμοποιούνται για να εξηγήσουν τα φυσικά φαινόμενα, από πού προέρχεται ένας λαός και πώς αναπτύχθηκε ο πολιτισμός του και γιατί τα πράγματα συμβαίνουν όπως συμβαίνουν. Στο πιο βασικό τους επίπεδο, οι μύθοι παρηγορούν δίνοντας μια αίσθηση τάξης και νοήματος σε έναν κόσμο που μερικές φορές μπορεί να φαίνεται χαοτικός.
Μυθολογία (από την ελληνική, φυσικά, λέξη μύθος που σημαίνει η ιστορία του λαού, και λόγος, η άρθρωση των λέξεων άρα η προφορική ιστορία ενός λαού) είναι η μελέτη και η ερμηνεία των συχνά ιερών ιστοριών ή μύθων ενός πολιτισμού που είναι γνωστές ως μύθοι ή η συλλογή τέτοιων ιστοριών οι οποίες ασχολούνται με διάφορες πτυχές της ανθρώπινης κατάστασης: το καλό και το κακό, το νόημα του πόνου, την ανθρώπινη καταγωγή, την προέλευση των τοπωνυμίων, των ζώων, των πολιτιστικών αξιών και των παραδόσεων, το νόημα της ζωής και του θανάτου, τη μετά θάνατον ζωή και τις ουράνιες ιστορίες των θεών ή ενός θεού. Οι μύθοι εκφράζουν τις πεποιθήσεις και τις αξίες σχετικά με αυτά τα θέματα που κατέχει ένας συγκεκριμένος πολιτισμός.
Οι μύθοι αφηγούνται ιστορίες για τους προγόνους και την προέλευση των ανθρώπων και του κόσμου, τους θεούς, υπερφυσικά όντα (σάτυροι, νύμφες, γοργόνες) και ήρωες με υπεράνθρωπες, συνήθως θεόσταλτες, δυνάμεις (όπως στην περίπτωση του ελληνικού μύθου του Ηρακλή ή του Περσέα). Οι μύθοι περιγράφουν επίσης την προέλευση ή τις αποχρώσεις μακροχρόνιων εθίμων ή εξηγούν φυσικά γεγονότα όπως η ανατολή και η δύση του ήλιου, ο κύκλος της σελήνης και των εποχών ή οι καταιγίδες με κεραυνούς και αστραπές. Οι μελετητές Maria Leach και Jerome Fried ορίζουν τη μυθολογία:
[Ο μύθος είναι] μια ιστορία, η οποία παρουσιάζεται ως να έχει συμβεί πραγματικά σε μια προηγούμενη εποχή και εξηγεί τις κοσμολογικές και υπερφυσικές παραδόσεις ενός λαού, τους θεούς, τους ήρωες, τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις κ.λπ. Ο σκοπός του μύθου είναι να εξηγήσει, και, όπως είπε ο Sir G.L. Gomme, οι μύθοι εξηγούν τα πράγματα στην "επιστήμη μιας προ-επιστημονικής εποχής". Έτσι, οι μύθοι διηγούνται τη δημιουργία του ανθρώπου, των ζώων, των ορόσημων- λένε γιατί ένα συγκεκριμένο ζώο έχει τα χαρακτηριστικά του (π.χ. γιατί η νυχτερίδα είναι τυφλή ή πετάει μόνο τη νύχτα), γιατί ή πώς προέκυψαν ορισμένα φυσικά φαινόμενα (π.χ. γιατί εμφανίζεται το ουράνιο τόξο ή πώς βρέθηκε στον ουρανό ο αστερισμός του Ωρίωνα), πώς και γιατί ξεκίνησαν και γιατί συνεχίζονται οι τελετουργίες και οι τελετές. (778)
Η μυθολογία έχει διαδραματίσει αναπόσπαστο ρόλο σε κάθε πολιτισμό σε όλο τον κόσμο. Οι προϊστορικές σπηλαιογραφίες, οι χαράξεις σε πέτρα, οι τάφοι και τα μνημεία υποδηλώνουν ότι, πολύ πριν τα ανθρώπινα όντα αποτυπώσουν τους μύθους τους σε λέξεις, είχαν ήδη αναπτύξει μια δομή πεποιθήσεων που αντιστοιχούσε στον ορισμό του "μύθου" που έδωσαν οι Leach και Fried. Σύμφωνα με τον ψυχίατρο του εικοστού αιώνα Carl Jung, ο μύθος είναι μια αναγκαία πτυχή του ανθρώπινου ψυχισμού που έχει ανάγκη να βρει νόημα και τάξη σε έναν κόσμο που συχνά παρουσιάζεται χαοτικός και χωρίς νόημα. Ο Γιανγκ γράφει:
Ο ψυχισμός, ως αντανάκλαση του κόσμου και του ανθρώπου, είναι ένα πράγμα τόσο άπειρης πολυπλοκότητας που μπορεί να παρατηρηθεί και να μελετηθεί από πολλές πλευρές. Μας αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα που αντιμετωπίζει και ο κόσμος: επειδή μια συστηματική μελέτη του κόσμου είναι πέρα από τις δυνάμεις μας, πρέπει να αρκεστούμε σε απλούς κανόνες και σε πτυχές που μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα. Ο καθένας φτιάχνει για τον εαυτό του το δικό του τμήμα του κόσμου και κατασκευάζει το δικό του ιδιωτικό σύστημα, συχνά με πειστική επιχειρηματολογία έτσι ώστε μετά από λίγο καιρό να του φαίνεται ότι έχει κατανοήσει το νόημα και τη δομή του συνόλου. Αλλά ο πεπερασμένος δεν θα μπορέσει ποτέ να συλλάβει το άπειρο. (23-24)
Το άπειρο στο οποίο αναφέρεται ο Γιανγκ είναι η πνευματική ποιότητα του μυστηριώδους, του ιερού και του ισχυρού, η οποία παρέχει την υποκείμενη γοητεία των μυθολογικών ιστοριών και θεμάτων, επειδή δίνει ένα τελικό νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη. Η έννοια του κάτι μεγαλύτερου και ισχυρότερου από τον εαυτό μας δίνει την ελπίδα της κατεύθυνσης και της προστασίας σε έναν αβέβαιο κόσμο. Σύμφωνα με τους Leach και Fried, το μυστηριώδες, το ιερό και το ισχυρό είναι "μια έννοια του ανθρώπινου νου από τους πρώτους χρόνους: η βασική ψυχολογική αντίδραση στο σύμπαν και το περιβάλλον που διέπει κάθε θρησκεία" (777).
Αυτό που ονομάζουμε "μυθολογία" στις μέρες μας, θα πρέπει να θυμόμαστε, ήταν η θρησκεία του αρχαίου παρελθόντος. Οι ιστορίες που απαρτίζουν τον πυρήνα της αρχαίας μυθολογίας εξυπηρετούσαν τον ίδιο σκοπό για τους ανθρώπους της εποχής εκείνης όπως οι ιστορίες από τις αποδεκτές αυτές γραφές για τους ανθρώπους σήμερα: εξηγούσαν, παρηγορούσαν και καθοδηγούσαν ένα ακροατήριο και, επιπλέον, παρείχαν μια αίσθηση ενότητας, συνοχής και προστασίας σε μια κοινότητα ομοϊδεατών πιστών.
Τύποι Μύθων
Ο μελετητής Τζόζεφ Κάμπελ, ο οποίος ως γνωστόν τάχθηκε υπέρ της μελέτης των μύθων, σημειώνει πως η μυθολογία είναι η βασική μορφή κάθε πολιτισμού και το υπόβαθρο της συνείδησης κάθε ατόμου. Στο θεμελιώδες έργο του, Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα, συζητά αυτό που ονομάζει "μονόμυθο", τις ομοιότητες στο θέμα, τους χαρακτήρες, τον σκοπό και την αφηγηματική εξέλιξη των μύθων από διαφορετικούς πολιτισμούς, σε διαφορετικές εποχές, σε όλο τον κόσμο και σε όλη την ιστορία. Ο Κάμπελ γράφει:
Ποιο είναι το μυστικό του διαχρονικού οράματος; Από ποιο μέρος του μυαλού προέρχεται; Γιατί η μυθολογία είναι παντού η ίδια, κάτω από τις ποικίλες ενδυμασίες της; Και τι διδάσκει; (4)
Η απάντηση του Κάμπελ, τελικά, είναι ότι οι μύθοι διδάσκουν νόημα. Η μυθολογία εξηγεί, ενδυναμώνει, σταθεροποιεί και ανυψώνει τη ζωή του πιστού από μια πεζή ύπαρξη σε μια ζωή διαποτισμένη με αιώνιο νόημα. Στο πιο βασικό επίπεδο, ένας μύθος εξηγεί ένα φαινόμενο, μια παράδοση, ένα τοπωνύμιο ή έναν γεωλογικό σχηματισμό, αλλά μπορεί επίσης να ανυψώσει ένα γεγονός του παρελθόντος σε επική και ακόμη και υπερφυσική σημασία και, το σημαντικότερο, να αποτελέσει πρότυπο για το ατομικό ταξίδι στη ζωή.
Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι μύθων αλλά, ουσιαστικά, μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τρεις:
- Αιτιολογικοί μύθοι
- Ιστορικοί μύθοι
- Ψυχολογικοί μύθοι
Οι αιτιολογικοί μύθοι (από το αρχαιοελληνικό αιτίον) εξηγούν γιατί ένα συγκεκριμένο πράγμα είναι έτσι όπως είναι ή πώς δημιουργήθηκε. Αυτός ο τύπος μύθου ορίζεται συνήθως ως ιστορία προέλευσης. Για παράδειγμα, στην αιγυπτιακή μυθολογία ο πλάτανος μοιάζει έτσι όπως μοιάζει επειδή φιλοξενεί τη θεά Άθωρ, την Κυρία του Πλατάνου. Στη σκανδιναβική μυθολογία, ο κεραυνός αναγνωρίζεται ως το άρμα του Θορ που τρέχει στους ουρανούς. Οι αιτιολογικοί μύθοι μπορούν να προσφέρουν εξηγήσεις για το γιατί ο κόσμος είναι έτσι όπως είναι - όπως στην ιστορία από την ελληνική μυθολογία για το κουτί της Πανδώρας που εξηγεί πώς το κακό και ο πόνος απελευθερώθηκαν στον κόσμο - ή πώς δημιουργήθηκε ένας συγκεκριμένος θεσμός - όπως στον κινεζικό μύθο για τη θεά Νούβα που συνέχισε να δημιουργεί ανθρώπους ξανά και ξανά και ξανά μέχρι που κουράστηκε και καθιέρωσε την πρακτική του γάμου ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να αναπαράγονται. Οι χαρακτήρες στους μύθους εξυπηρετούν πάντα έναν συγκεκριμένο σκοπό, είτε εξηγούν τον γάμο είτε μια επική αποστολή ή μια αποφασιστική μάχη.
Οι ιστορικοί μύθοι αναδιηγούνται ένα γεγονός από το παρελθόν, αλλά το εξυψώνουν με μεγαλύτερη σημασία από το πραγματικό γεγονός (αν αυτό συνέβη καν). Ένα παράδειγμα αυτού είναι η ιστορία της μάχης της Κουρουκσέτρα, όπως περιγράφεται στο ινδικό έπος Μαχαμπαράτα, στο οποίο οι αδελφοί Παντάβα συμβολίζουν διαφορετικές αξίες και αποτελούν πρότυπα, έστω και αν κατά καιρούς είναι ελαττωματικοί. Η Κουρουκσέτρα παρουσιάζεται στη συνέχεια σε μικρόκοσμο στην Bhagavad Gita, όπου ένας από τους Παντάβας, ο Arjuna, δέχεται επίσκεψη στο πεδίο της μάχης από τον θεό Κρίσνα, μορφή του Βίσνου, για να εξηγήσει τον σκοπό της ζωής. Το αν η μάχη της Κουρουκσέτρα έλαβε ποτέ χώρα είναι αδιάφορο για τη δύναμη αυτών των δύο ιστοριών σε μυθολογικό επίπεδο. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για τους θρησκευτικούς μύθους των αβρααμικών αφηγήσεων της Βίβλου ή για την πολιορκία της Τροίας και την πτώση της, όπως περιγράφεται στην Ιλιάδα του Ομήρου ή για το ταξίδι του Οδυσσέα στην πατρίδα του στην Οδύσσεια ή για τις περιπέτειες του Αινεία στο έργο του Βιργιλίου.
Οι ψυχολογικοί μύθοι παρουσιάζουν ένα ταξίδι από το γνωστό στο άγνωστο, το οποίο, σύμφωνα τόσο με τον Γιουνγκ όσο και με τον Κάμπελ, αντιπροσωπεύει την ψυχολογική ανάγκη εξισορρόπησης του εξωτερικού κόσμου με την εσωτερική του συνείδηση γι' αυτόν. Όπως και να έχει αυτό, η ίδια η ιστορία του μύθου συνήθως περιλαμβάνει έναν ήρωα ή μια ηρωίδα σε ένα ταξίδι κατά το οποίο ανακαλύπτουν την πραγματική τους ταυτότητα ή τη μοίρα τους και, με τον τρόπο αυτό, επιλύουν μια κρίση, ενώ παράλληλα παρέχουν στο κοινό κάποια σημαντική πολιτιστική αξία.
Πιθανώς ο πιο γνωστός κλασικός μύθος αυτού του τύπου είναι εκείνος του πρίγκιπα Οιδίποδα, ο οποίος, προσπαθώντας να αποφύγει την πρόβλεψη ότι μεγαλώνοντας θα σκότωνε τον πατέρα του, αφήνει πίσω του τη ζωή του για να ταξιδέψει σε μια άλλη περιοχή, όπου εν αγνοία του καταλήγει να σκοτώσει τον άνθρωπο που ήταν ο πραγματικός του πατέρας, ο οποίος τον είχε εγκαταλείψει κατά τη γέννησή του, σε μια προσπάθεια να παρακάμψει την ίδια πρόβλεψη.
Το παραμύθι του Οιδίποδα θα είχε εντυπωσιάσει το αρχαίο ελληνικό κοινό από τη ματαιότητα της προσπάθειας να ξεφύγει ή να αλλάξει κανείς τη μοίρα του, όπως την είχαν αποφασίσει οι θεοί, και θα ενέπνεε στους ανθρώπους φόβο και δέος για τους θεούς αυτούς, εμφυσώντας έτσι μια επιθυμητή πολιτισμική αξία. Σε προσωπικό επίπεδο, η ιστορία θα μπορούσε επίσης να ενθαρρύνει τον ακροατή να αποδεχτεί τις όποιες δοκιμασίες υπέφερε εκείνη τη στιγμή, αφού ακόμη και μια βασιλική προσωπικότητα όπως ο Οιδίποδας υπέφερε και, επιπλέον, ό,τι κι αν αντιμετώπιζε κάποιος δεν ήταν πιθανώς τόσο κακό όσο το να σκοτώσει τον πατέρα του και να παντρευτεί κατά λάθος τη μητέρα του.
Διάσημοι Μύθοι αυτού του Είδους
Ένας από τους πιο γνωστούς αιτιολογικούς μύθους προέρχεται από την Ελλάδα με τη μορφή της ιστορίας της Δήμητρας, θεάς των σιτηρών και της συγκομιδής, και της κόρης της Περσεφόνης που έγινε βασίλισσα των νεκρών. Στην ιστορία αυτή, η Περσεφόνη απαγάγεται από τον Άδη, θεό του Κάτω Κόσμου, και μεταφέρεται στο σκοτεινό του βασίλειο. Η Δήμητρα ψάχνει απεγνωσμένα παντού για την κόρη, αλλά μάταια. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου της θλίψης της Δήμητρας, οι σοδειές αποτυγχάνουν και οι άνθρωποι λιμοκτονούν και οι θεοί δεν λαμβάνουν τα οφειλόμενα. Ο Δίας, ο βασιλιάς των θεών, διατάζει τον Άδη να επαναφέρει την Περσεφόνη στη μητέρα της και ο Άδης υποχρεώνεται, αλλά, επειδή η Περσεφόνη έχει φάει έναν ορισμένο αριθμό σπόρων ροδιού ενώ βρισκόταν στον Κάτω Κόσμο, πρέπει να περάσει το μισό χρόνο κάτω από τη γη, αλλά θα μπορούσε να απολαύσει το άλλο μισό με τη μητέρα της στον επάνω κόσμο.
Αυτή η ιστορία εξηγούσε τις αλλαγές των εποχών στην Ελλάδα. Όταν είχε ζέστη και τα χωράφια ήταν πλούσια, η Περσεφόνη ήταν με τη μητέρα της και η Δήμητρα ήταν ευτυχισμένη και έκανε τον κόσμο να ανθίσει- την κρύα και βροχερή εποχή, όταν η Περσεφόνη ήταν κάτω από τη γη με τον Άδη ως βασίλισσα, η Δήμητρα θρηνούσε και η γη ήταν άγονη. Δεδομένου ότι, κατά τη διάρκεια του παραμυθιού, η Δήμητρα διδάσκει στους κατοίκους της Ελευσίνας τα μυστικά της γεωργίας, ο μύθος θα χρησίμευε επίσης για να εξηγήσει πώς οι άνθρωποι έμαθαν για πρώτη φορά να καλλιεργούν τη γη και, περαιτέρω, καθώς τους διδάσκει επίσης τον σωστό τρόπο αναγνώρισης και λατρείας της, την ορθή δηλαδή λατρεία των θεών.
Ο πιο διάσημος ιστορικός μύθος στη Δύση είναι η επική ιστορία του Ομήρου του 8ου αιώνα π.Χ., η Ιλιάδα, η οποία αφηγείται την ιστορία της πολιορκίας και της πτώσης της πόλης της Τροίας. Η Ελένη, σύζυγος του Αχαιού βασιλιά Μενέλαου, το σκάει με τον Τρώα πρίγκιπα Πάρη και ο Μενέλαος, ορκισμένος να τη φέρει πίσω στην πατρίδα, επιστρατεύει τη βοήθεια του αδελφού του Αγαμέμνονα, ο οποίος στη συνέχεια καλεί τους βασιλείς και τους πρίγκιπες των διαφόρων πόλεων-κρατών για βοήθεια και σαλπάρουν για να επιτεθούν στην Τροία. Ο μεγάλος Αχαιός ήρωας Αχιλλέας, ο οποίος είναι ανίκητος στη μάχη, αισθάνεται προσβεβλημένος από τον Αγαμέμνονα και αρνείται να πολεμήσει άλλο με αποτέλεσμα τον θάνατο του αγαπημένου του Πάτροκλου και πολλών άλλων Αχαιών. Αν και υπάρχουν πολλές διαφορετικές ιστορίες που αφηγείται η Ιλιάδα, αυτό το κεντρικό θέμα των κινδύνων της υπερηφάνειας τονίζεται ως πολιτισμική αξία. Μια ορισμένη ποσότητα υπερηφάνειας για τον εαυτό μας θεωρούνταν αρετή, αλλά η υπερβολική έφερνε την καταστροφή.
Στην Κίνα, το θέμα αυτό διερευνήθηκε με έναν άλλο τρόπο μέσω της ιστορίας του Φούξι (Fuxi/foo-shee), του θεού της φωτιάς. Ως θεός, ο Φούξι είχε πολλές ευθύνες, αλλά όταν η φίλη του, η θεά Νούβα, ζήτησε τη βοήθειά του, δεν αρνήθηκε. Η Νούβα είχε δημιουργήσει ανθρώπους, αλλά διαπίστωσε ότι δεν ήξεραν πώς να κάνουν τίποτα και δεν είχε την υπομονή να τους διδάξει. Ο Φούξι έφερε στους ανθρώπους τη φωτιά, τους έμαθε να την ελέγχουν και πώς να τη χρησιμοποιούν για να μαγειρεύουν φαγητό και να ζεσταίνονται. Στη συνέχεια, τους έμαθε πώς να πλέκουν δίχτυα ψαρέματος και να αντλούν τροφή από τη θάλασσα και, στη συνέχεια, τους έδωσε τις τέχνες της μαντικής, της μουσικής και της γραφής. Ο Φούξι πιστεύεται ότι βασίζεται σε έναν πραγματικό ιστορικό βασιλιά που έζησε γύρω στο 2953-2736 π.Χ. και πιθανώς παρείχε την απαραίτητη τάξη για την άνοδο της δυναστείας Σια (περίπου 2070-1600 π.Χ.), της πρώτης ιστορικής δυναστείας στην Κίνα. Σε αυτή την ιστορία, ο Φούξι παραμερίζει την υπερηφάνειά του ως θεός και ταπεινώνεται στην υπηρεσία του φίλου του Νούβα και της ανθρωπότητας.
Ο αρχαιότερος μύθος στον κόσμο είναι, όπως είναι φυσικό, ένας ψυχολογικός μύθος που σχετίζεται με το αναπόφευκτο του θανάτου και την προσπάθεια του ατόμου να βρει νόημα στη ζωή. Το Έπος του Γκιλγκαμές (γράφτηκε γύρω στο 2150- 1400 π.Χ.) αναπτύχθηκε στη Μεσοποταμία από σουμεριακά ποιήματα που αφορούσαν τον ιστορικό Γκιλγκαμές, βασιλιά της Ουρούκ, ο οποίος αργότερα αναδείχθηκε σε ημίθεο. Στην ιστορία, ο Γκιλγκαμές είναι ένας περήφανος βασιλιάς που είναι τόσο υπερόπτης που οι θεοί πιστεύουν ότι χρειάζεται ένα μάθημα ταπεινοφροσύνης. Προετοιμάζουν τον άγριο άνδρα Ενκιντού ως άξιο αντίπαλο του βασιλιά και οι δυο τους μάχονται αλλά, όταν κανείς δεν μπορεί να νικήσει τον άλλον, γίνονται οι καλύτεροι φίλοι. Αργότερα ο Ενκιντού σκοτώνεται από τους θεούς επειδή τους προσέβαλε και ο Γκιλγκαμές, θλιμμένος, ξεκινά μια αναζήτηση για το νόημα της ζωής που ενσαρκώνεται στην έννοια της αθανασίας. Αν και δεν καταφέρνει να κερδίσει την αιώνια ζωή, το ταξίδι του τον εμπλουτίζει και επιστρέφει στο βασίλειό του σοφότερος και καλύτερος άνθρωπος και βασιλιάς.
Ο Τζόζεφ Κάμπελ αποκάλεσε ως γνωστόν τον πιο γνωστό ψυχολογικό τύπο μύθου "το ταξίδι του ήρωα", όπου η ιστορία ξεκινά με έναν ήρωα ή μια ηρωίδα, συνήθως βασιλικής καταγωγής, που έχει αποχωριστεί την πραγματική του ταυτότητα και ζει σε έναν χαοτικό κόσμο ή βασίλειο. Ο ήρωας περνάει από διάφορα στάδια της ιστορίας, η οποία συνήθως έχει τη μορφή ταξιδιού, μέχρι να ανακαλύψει ποιος πραγματικά είναι και να μπορέσει να διορθώσει κάποιο μεγάλο λάθος που αποκαθιστά την τάξη. Αυτή η αφηγηματική εξέλιξη είναι περισσότερο γνωστή στη σύγχρονη εποχή ως η πλοκή του Πολέμου των Άστρων και η συντριπτική επιτυχία αυτής της κινηματογραφικής σειράς αποδεικνύει τη διαρκή δύναμη των μυθολογικών θεμάτων και συμβόλων.
Συμπέρασμα
Κάθε πολιτισμός στον κόσμο είχε, και εξακολουθεί να έχει, κάποιο είδος μυθολογίας. Η κλασική μυθολογία των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων είναι η πιο οικεία στους ανθρώπους στη Δύση, αλλά τα μοτίβα που συναντώνται σε αυτές τις ιστορίες απηχούνται και σε άλλες σε όλο τον κόσμο. Η ελληνική ιστορία του Προμηθέα, του πυρπολητή και δασκάλου της ανθρωπότητας, απηχείται στην κινεζική ιστορία του Φούξι. Η ιστορία της Νούβα και της δημιουργίας των ανθρώπων στην Κίνα αντηχεί με μια άλλη από την άλλη πλευρά του κόσμου: την ιστορία της δημιουργίας από το Popol-Vuh των Μάγια, στην οποία δημιουργούνται άνθρωποι που δεν μπορούν να κάνουν τίποτα και αποδεικνύονται άχρηστοι, αλλά, στην ιστορία των Μάγια, καταστρέφονται και οι θεοί προσπαθούν ξανά. Το ίδιο μοτίβο εμφανίζεται και στη μυθολογία της Μεσοποταμίας όπου οι θεοί αγωνίζονται να δημιουργήσουν ανθρώπους που συνεχίζουν να βγαίνουν κακοί.
Οι ίδιοι τύποι ιστοριών, και συχνά η ίδια ακριβώς ιστορία, μπορούν να βρεθούν σε μύθους από διάφορα μέρη του κόσμου. Ο αφρικανικός μύθος, ο μύθος των ιθαγενών της Αμερικής, ο κινεζικός ή ο ευρωπαϊκός, όλοι εξυπηρετούν την ίδια λειτουργία της εξήγησης, της παρηγοριάς και της παροχής νοήματος. Η ιστορία της δημιουργίας, όπως αναφέρεται στο βιβλικό βιβλίο της Γένεσης, για παράδειγμα, όπου ένας μεγάλος θεός μιλάει την ύπαρξη στη δημιουργία, είναι αρκετά παρόμοια με τις ιστορίες δημιουργίας από το αρχαίο Σούμερ, την Αίγυπτο, τη Φοινίκη και την Κίνα.
Η ιστορία του μεγάλου κατακλυσμού μπορεί να βρεθεί στη μυθολογία σχεδόν κάθε πολιτισμού στη γη, αλλά παίρνει τη βιβλική της μορφή από τον μύθο της Ατραχάσις της Μεσοποταμίας. Η μορφή του Θεού που πεθαίνει και ανασταίνεται (μια θεότητα που πεθαίνει για το καλό του λαού του ή για να λυτρώσει τις αμαρτίες του, κατεβαίνει στη γη και ανασταίνεται ξανά στη ζωή) μπορεί να εντοπιστεί στο αρχαίο Σουμερ, στις ιστορίες του Γκιλγκαμές, το ποίημα Η Κάθοδος της Ινάνα και άλλα και στον αιγυπτιακό μύθο του Όσιρι, στις ελληνικές ιστορίες του Διονύσου, του Άδωνη και της Περσεφόνης, στον φοινικικό Κύκλο του Βάαλ και στον ινδουιστικό Κρίσνα (μεταξύ πολλών άλλων) μέχρι την πιο διάσημη από αυτές τις μορφές, τον Ιησού Χριστό. Το βιβλικό βιβλίο του Εκκλησιαστή 1:9 υποστηρίζει ότι "δεν υπάρχει καινούργιο πράγμα κάτω από τον ήλιο" και αυτό ισχύει τόσο για τα θρησκευτικά-μυθολογικά συστήματα, σύμβολα και χαρακτήρες όσο και για οτιδήποτε άλλο. Ο Τζόζεφ Κάμπελ σημειώνει:
Σε όλο τον κατοικημένο κόσμο, σε όλες τις εποχές και κάτω από κάθε περίσταση, οι μύθοι των ανθρώπων άνθισαν- και αποτέλεσαν τη ζωντανή έμπνευση για ό,τι άλλο μπορεί να εμφανίστηκε από τις δραστηριότητες του ανθρώπινου σώματος και του νου. Δεν θα ήταν υπερβολικό να πούμε ότι ο μύθος είναι το μυστικό άνοιγμα μέσα από το οποίο οι ανεξάντλητες ενέργειες του σύμπαντος εισρέουν στην ανθρώπινη πολιτιστική εκδήλωση. Θρησκείες, φιλοσοφίες, τέχνες, οι κοινωνικές μορφές του πρωτόγονου και του ιστορικού ανθρώπου, κορυφαίες ανακαλύψεις στην επιστήμη και την τεχνολογία, τα ίδια τα όνειρα που φουσκώνουν τον ύπνο, αναβλύζουν από το βασικό, μαγικό δαχτυλίδι του μύθου. (3)
Η μυθολογία προσπαθεί να απαντήσει στα πιο δύσκολα και στα πιο βασικά ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης: Ποιος είμαι; Από πού προέρχομαι; Γιατί βρίσκομαι εδώ; Πού πηγαίνω; Για τους αρχαίους, το νόημα της ιστορίας ήταν το πιο σημαντικό, όχι η κυριολεκτική αλήθεια των λεπτομερειών μιας συγκεκριμένης εκδοχής μιας ιστορίας. Υπάρχουν πολλές παραλλαγές για τη γέννηση και τη ζωή της θεάς Άθωρ της Αιγύπτου, για παράδειγμα, και κανένας αρχαίος Αιγύπτιος δεν θα απέρριπτε μια από αυτές ως "ψευδή" και δεν θα επέλεγε μια άλλη ως "αληθινή". Το μήνυμα του μύθου περιείχε την αλήθεια, όχι οι συγκεκριμένες λεπτομέρειες της ιστορίας, κάτι που είναι εμφανές στο είδος που είναι γνωστό ως Μεσοποταμιανή Λογοτεχνία Νάρου, στο οποίο ιστορικά πρόσωπα παρουσιάζονται εκτός του ιστορικού τους πλαισίου.
Στον αρχαίο κόσμο γινόταν κατανοητό ότι ο σκοπός ενός μύθου ήταν να παρέχει στον ακροατή μια αλήθεια την οποία το κοινό στη συνέχεια ερμήνευε για τον εαυτό του στο πλαίσιο του συστήματος αξιών του πολιτισμού του. Η κατανόηση της πραγματικότητας αφήνονταν στην ερμηνεία του ατόμου που γνώριζε τις αξίες που εκφράζονταν στους μύθους, αντί να του ερμηνεύει την πραγματικότητα μια φιγούρα εξουσίας.
Αυτή παραμένει η ουσιαστική διαφορά μεταξύ ενός κηρύγματος και μιας ατομικής εμπειρίας με τη θρησκευτική μυθολογία- στο πλαίσιο του πολιτιστικού συστήματος πεποιθήσεων ενός ατόμου, ένα κήρυγμα μπορεί μόνο να ενθαρρύνει ή να ενισχύσει την κοινή πεποίθηση, ενώ ένας μύθος, αν και μπορεί να κάνει το ίδιο, έχει τη δυνατότητα να ανυψώσει και να μεταμορφώσει την ατομική κατανόηση μέσω της ισχύος του συμβολικού τοπίου, του χαρακτήρα, της εικόνας και του θέματος. Οι αρχαίοι μύθοι εξακολουθούν να έχουν απήχηση στο σύγχρονο ακροατήριο ακριβώς επειδή οι αρχαίοι συγγραφείς τους διαμόρφωσαν προς την κατεύθυνση της ατομικής ερμηνείας, αφήνοντας κάθε άτομο που άκουσε την ιστορία να αναγνωρίσει το νόημα της ιστορίας για τον εαυτό του και να ανταποκριθεί σε αυτήν αναλόγως.
