Areni Mağarası, Kalkolitik Çağ'dan Tunç Çağı'na tarihlenen eserler içeren çok bileşenli bir mağara alanıdır. Ermenistan'da Areni Mağarası kompleksi "Kuş Mağarası" olarak da bilinir (Ermenice'de "Trchuneri"). Ermenistan'ın merkezindeki Vayots Dzor Eyaletindeki Arpa Nehri ve Gnishik Nehri yakınında Areni kasabası yakınlarında bulunan mağaralar, arkeologların muhtemelen dünyanın en eski şaraphanesini ve antik insan beyni kalıntılarını , 5.000 yıllık hasır eteği ve dünyanın en eski deri ayakkabısını keşfettikleri yerlerdir. Eserlerin ilk keşfi MS 1997 yılında Boris Gasparian tarafından gerçekleşti. O zamandan beri art arda kazılar devam etti ve gelecekte de devam edecektir. Areni Mağarası kompleksi, Kafkasya'da "karstik" olarak sınıflandırılan ve kalın bir tortu dizilimi olan birkaç mağaradan biridir.
Areni Mağaralarının Tarih Öncesi
Areni Mağarası'ndaki kazılar, arkeologları ve bilim adamlarını, mağaralarda Geç Kalkolitik dönemde (MÖ 6000-3000 civarı) insanların yaşadığına inanmaya yöneltti. Arkeologlar bu insanlara “Kura Araxes arkeolojik kültürü” adını veriyorlar ve Kafkasya'da, günümüz Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan'da ve ayrıca batı İran ve doğu Türkiye'nin bazı bölümlerinde yaşıyorlardı. Hanedan Öncesi ve Erken Hanedanlık Mısır'ıyla kabaca çağdaş olan Kura Araxes halkı tarafından yapılan eserler Irak, Suriye ve İsrail'e kadar bulundu. Bu, Kura Aras kültürünün belki de geniş kapsamlı kültürel ve ekonomik öneme sahip olduğunu gösteriyordu; bazı arkeologlar daha da ileri gidiyor ve göçlerin güney ve güneybatıya doğru hareket eden Kura Araxes popülasyonları ile gerçekleşmiş olabileceğine inanıyordu.
Areni Mağarası'ndan elde edilen materyaller, mağaradaki insan faaliyetinin MÖ 5. binyılın sonundan MÖ 4. binyılın başına kadar binlerce yıldan ziyade on yıllar veya yüzyıllar boyunca gerçekleştiğini göstermektedir. Ayrıca Areni Mağarası'nda yapılan kazılar, tarihöncesi Kura Araxes halkı arasında bir işbölümü olduğunu ve bunun mağaranın nasıl kullanıldığına da yansıdığını göstermektedir. Bilim adamları ve arkeologlar, mağaranın belirli amaçlar için: yerleşim yerleri; ekonomik ve maddi üretim yerleri; ve ritüel ve cenaze törenleri için ayırılan yerlerinin ayrıldığını iddia etmektedir. Arkeologlar tohumlar, cevizler, kömür kalıntıları, kemik bız ve obsidyen bıçak, sayısız seramik kalıntısı, koyun, keçi ve domuz kemikleri ve birkaç insan dişi ortaya çıkardılar. Tarihöncesi Kura Araxes halkı, mağaranın arka tarafındaki çöpleri atmak için büyük seramik kaplar veya kaplar içeren çukurlar kullanmış gibi görünmektedir. (Tuhaf bir şekilde, bu çöp alanlarında çok sayıda çocuk ve bebek kemikleri bulundu. Bunların “çöp” olarak kabul edilip edilmediği bilinmiyor) Bitkisel malzemeler de seramik kaplara yerleştirildi, ancak ritüel amaçlı kullanıldıkları mı yoksa atık oldukları mı sorusu belirsizliğini korumaktadır. Kesilmiş işaretli hayvanların etrafa saçılmış kemiklerinin kalıntıları, Kura Araxes halkının keçi ve koyun etini tükettiğini göstermektedir.
Areni Mağarasından Bulunan Özel Eserler
2007-2011 yılları arasında arkeologlar Areni Mağarası'nda 6.100 yıllık bir şaraphane olduğuna inandıkları şeyi ortaya çıkardılar. Çıkarılan nesneler şunlardır: eski insanların şarap presleri için kullandıkları leğenler; depolama kapları; şarap tüketimi için kaseler; birkaç şarap yapma aracı; fermantasyon kazanları; ve evcilleştirilmiş üzüm asmalarının kalıntıları. Bu, Areni mağara kompleksini, yerleşik bir bağcılık için en eski kanıtlardan bazılarını içeren dünyanın en eski yerlerinden biri yapar. Mağaradaki kuru koşullar şarap üretimi için çok uygundu. Birkaç çanak çömlek parçası üzerinde yapılan radyokarbon testi, c. 4100-4000 M.Ö. Arkeologlar ve bilim adamları, Areni Mağarası'nda yaşayan eski halkların, bir tür ritüel veya cenaze pratiğinde şarap kullanmış olabileceğine inanıyor. Kazılar, mağara içindeki şarap üretim bölgesinin yanında 20 kadar insan mezarının bulunduğunu ve arkeologlar ayrıca mezarların çevresinde çeşitli içki kapları bulduğunu göstermiştir.
Arkeologlar, MS 2010 yılında Areni Mağarası'nda dana derisinden yapılmış 5.500 yıllık bir deri ayakkabı keşfettiler. MÖ 3500'den kalma, mağara içindeki soğuk havanın, koyun gübresine ek olarak, ayakkabıyı dikkate değer bir koruma durumunda tuttuğuna inanılmaktadır. (İlginç bir şekilde, ayakkabının içi de çimenle doldurulmuş olarak bulundu.) Ayakkabı, muhtemelen yarıya kesilmiş ve daha sonra ayrı olarak tabaklanmış tek bir deri şeritten özel olarak yapılmıştı. Deri ayakkabı, "modern" görünümüyle arkeologları şaşırttı. Dünyanın en eski ayakkabısı olmasa da, dünyanın en eski deri ayakkabısıdır. Arkeologlar ve çeşitli bilim adamları, ayakkabının mağaranın eski sakinleri tarafından, belki de şarap da dahil olmak üzere bir ritüel töreni sırasında çıkarıldığına inanıyorlar. MS 2010'da arkeologlar, MÖ 3900'e tarihlenen hasır dokuma bir etek keşfetti ve MS 2008'de insan beynininkiyle uyumlu biyolojik materyaller ortaya çıkarıldı. İnsanın bu kısmı 10 cm (4 inç) ölçüldü ve o kadar iyi korunmuştu ki, görünür kan damarları belirtilerini korumaktaydı.
This article was made possible with generous support from the National Association for Armenian Studies and Research and the Knights of Vartan Fund for Armenian Studies.
