Rozetta daşı e.ə 196-cı ilə aid olub, Misir kralı V Ptolomey haqqında yazılmış rahib fərmanını əks etdirən natamam boz və çəhrayı qranodiorit daş formasıdır. Mətnin üç müxtəlif versiyası mövcuddur: Heroqlif,demotik və yunan versiyaları. Bu versiyalar hamısı birlikdə Misir heroqliflərini deşifrə etməyə kömək edib. Rozetta daşı hazırda Londondakı Britaniya Muzeyində nümayiş etdirilir.
Bərpası
Rozetta daşı Pierre François Xavier Bouchard tərəfindən Misirdəki Nil deltası üzərində yerləşən əl-Rəşid(Rozetta) ərazisi yaxınlığındakı Müqəddəs Julien limanında tapılıb. Bouchard Napolyonun ordusunda xidmət edən mühəndis zabit idi və daşı Julien qalasının inşası zamanı dağılan bir divardan çıxarıb. Bouchardın komandiri general Menou daşın əhəmiyyəti anlayaraq daşı İsgəndəriyyəyə göndərdi. Daşın qəlib və nüsxələri çıxarıldı, lakin daş sonra ingilis generalı Tomkins Turner tərəfindən ələ keçirildi və sonunda daş aid olduğu yerə, Britaniya muzeyinə gətirildi.
Dünyaca məşhur akademiklər daşı istifadə edərək heroqlifləri deşifrə etməyə çalışsa da, heroqliflərin hansı istiqamətdə oxunmalı olduğunu və heroqliflərin V Ptolomey Epiphanesə aid olduğunu ilk kəşf edən şəxs ingilis Thomas Young idi. Lakin mətn 1820-ci ilin əvvəllərində fransız Jean François Champollionnun heroqliflərin əlifba sırası ilə, təyinedici xarakterləri və heca elementlərinin birləşməsi olduğunu kəşf etməsiylə tamamilə deşifrə olundu. Nəticədə 1600ildir ki, naməlum olan misir heroqlifləri yenidən kəşf olundu.
Xüsusiyyətləri
Rozetta daşı 112.3x75.7 cm uzunluğunda və 28.4 cm qalınlığındadır. Daşın üzərindəki mətn 14 sətir heroqlif mətn, 32 sətr demotik mətn və 54 sətr yunanca mətndən ibarətdir. Daşın bəzi hissələri itmiş olduğundan - xüsusilə də üst iki küncü və sağ alt hissəsi - yazıların heç biri tam deyildi. Heroqliflər Misir rahiblərinin dili, demotik yazı xalqın işlək dili idi, yunan dili isə inzibati işlərdə istifadə edilirdi. Üç yazı sistemindəki mətn də kral V Ptolomeyin tac geyinməsindən bir il sonra kral kultunu təsdiqləyən Memfisin rahib şurası tərəfindən yayımlanan bir fərmanı əks etdirir.
Rozetta Daşındakı mətn
Daşın mətni V Ptolomeyin uğurlu idarəçiliyindən və nailiyyətlərindən bəhs edən uzun təriflə başlayır. Mətndə yazıldığına əsasən kral Misirə sülh və əmin-amanlıq gətirmiş, məbədlərin inşası və təmiri üçün külli miqdarda pul ayırmış və xalqı taxıl ilə təmin etmişdir. Vergilər azaldılmış və ya ləğv edilmiş və daha öncə vətənə xayanət etmiş bir çox məhkum bağışlanılmışdı. Kral həmçinin Misirin düşmənləriylə mübarizə aparmışdır. Bu barədə mətndə düşman qalasına qarşı edilmiş xüsusi hərbi əməliyyatdan bəhs edilir. Həmin qalanın ələ keçirilməsi düşmən şəhərin su kanallarının bağlanıb, su qıtlığı yaranmasına səbəb olmuşdu. Kralın bütün bu uğurlarını yücəltmək üçün kralın 10 qızıldan ibarət tac geyinmiş heykəli bütün məbədlərə "Misirin Qoruyucusu Ptolomey" titulu ilə qoyulmalı və rahiblər tərəfindən gündə üç dəfə ziyarət edilməli idi. Kral Tanrı Ptolomey Epiphanes olaraq tanınırdı və Ptahın sevgilisi idi. Kralın doğum günü və tac geyinmə günü libasiya tökməklə və qurban kəsməklə qeyd olunurdu. Həmçinin hər ayın son günü və hər ayın 17-ci günü böyük hökmdarın, tanrıların əzizi V Ptolomeyin şərəfinə bayram edilirdi. Mətn bu fərmanların daş üzərində hər üç versiyada yazılmalı olduğu və bu daşların bütün məbədlərdə yaşayacaq olan böyük kralın heykəllərinin yanında yer almalı olması ilə bitir.
