Vlada drevnih Maja je formirana na osnovu shvaćanja da su vladari bogoliki, što bi nekima moglo sugerisati na jednu ujedinjenu državu. Međutim, konsenzus između antropologa podržava to da je svaki veći grad Maja ostao svoj nezavisni i suvereni entitet sa svojim jedinstvenim naporima za političku moć. Majansko vjerovanje u bogolike vladare je važnim učinilo održavanje linije moći u porodici, koja bi povremeno uključivala i žensku vladaricu.
Razni gradovi-države Maja se nalaze u današnjem Meksiku, Gvatemali, Salvadoru i Hondurasu. Cvilizacija se proširila od oko 1500. godine p.n.e. do oko 1500 godine n.e. Te godine se obično dijele u tri perioda; predklasični, klasični i postklasični. Predklasični period se kreće od oko 1500. p.n.e. do 250. n.e., klasični od 250. n.e. do 900. n.e., a postklasični period se kreće od 900. n.e. do 1530 n.e.
Ovi periodi se obično prepoznaju po nekoliko karakteristika. Klasični period se može prepoznati po obilju Majanskih vlada i naprednoj trgovini između njih i drugih, nemajanskih. Za razliku od elita iz prethodnih perioda, vjeruje se da je elita klasičnog perioda bila pismena i obrazovana. Predklasični period karakteriše manji broj velikih država. U ovom periodu su se razvijale i osnove kasnijeg ,klasičnog perioda. Postklasični period je označen padom mnogih velikih i nekada moćnih gradova-država. Mnogi od tih gradova su napušteni i imali su ozbiljan pad stanovništva.
Politika Maja
Politika Maja nije započela sa kraljevima u ranom predklasičnom periodu. Većina političkih sistema u Majanskim polisima je započela u kasnom predklasičnom periodu oko 300 godine p.n.e. Smatralo se da su vladari različitih Majanskih gradova-država svojevrsni hibrid čovjeka i boga. Muškarci nisu bili jedini kojima je bilo dozvoljeno da vladaju. Ponekad bi žene vladale kad kralj nije još bio punoljetan, kada je kralj bio u ratu ili ako je kralj bio nedostupan iz nekog drugog razloga. Prema Martinu, vladari su na dan Ajawa ili Ahua (gospodara) mogli utvrditi svoj status kralja ili gospodara. Kraljevi bi na Svetom krugu imali isklesan svoj lik. Sveti krug je bio kalendar od ukupno 260 dana koji je sačinjen od trinaest mjeseci od po 20 dana. Svaki dan u mjesecu je predstavljao određeni bog; Ahau dan je naročito bio za kraljevske rituale. Kada bi kralj stekao čast da bude u Svetom krugu, prikaz je postajao stvarna personifikacija kralja i vremena. Maje su kroz cijelu svoju eru ostale u odvojenim politikama i nisu se ujedinile u jedno carstvo. Isto se može reći za proslavljeni klasični period Maja.
Cioffi-Revilla i Landman smatraju da je klasični period imao oko 72 glavne političke jedinice. Sve te poliike nisu egzistirale istovremeno. Istraživači tvrde da je u jednom trenutku zajedno postojalo oko 50 država. Podaci o 72 države ne uključuju one manje, politički slabije stratificirane jedinice. S obzirom da su ove politike bile nezavisne jedna od druge, uz to su i trgovale međusobno, kao i sa nemajanskim državama, civilizacija Maja se smatra međunarodno trgovačkom civilizacijom.
Politici Maja je doprinijela povećana trgovina klasičnih država. Istraživači su shvatili da su Maje proživjele dva politička ciklusa. Ciklusi su uključivali početni period uspona i pada, zatim tzv. vrijeme “odskoka”koje je bilo kraće od prvog perioda, ali je ipak pratilo normalne obrasce ciklusa i trajalo je do kasnog postklasičnog perioda Maja. Prvi ciklus je obuhvaćao duži vremenski period za razvoj stanovništva, ekonomski i politički razvoj. Cioffi-Revilla i Landman navode da iako je oko 900. godine n.e., na kraju prvog ciklusa kolapsa broj vlada pao, politika nije u potpunosti nestala.
Ekonomija Maja
Ekonomija većine Majanskih vlada je isprepletena sa socijalnim okvirom Maja. Najšire prihvaćen sistem socijalnog okvira za Maje je klasični troslojni sistem. Sistem se sastoji od elite, “srednje klase” i “niže klase”. Elite su se uglavnom situirale u gradskim centrima, u blizini hramova i njihove kuće su građene od kamena. “Srednja klasa” je bila dalje od gradskih centara, sa kućama od šiblja i masti. Šiblje i mast su u osnovi ekvivalent sadašnjim kućama pokrivenim slamom. “Niža klasa” je uglavnom bila još dalje od gradskih centara i također je imala kuće od šiblja i masti. Kako god, ovo poimanje socijalne strukture Maja se možda mijenja.
Robert Hamblin, profesor na Univerzitetu Jugoistočni Missouri i Brian L. Pitcher, sociolog i kancelar Državnog univerziteta u Washingtonu su pronašli dokaze o širokom spektru elitnih uniformi što sugeriše da je možda postojala specijalizacija među ekonomijom elite. Pošto je srednja klasa bila glavni proizvođač robe, ukazuje se na to da su elita i srednja klasa blisko surađivale u pogledu proizvodnje specijalizovane robe. Kombinacija različitih elitnih uniformi podržava teoriju da su elite i srednja klasa radile zajedno. Iako možda elite nisu proizvodile robu, one su mogle biti poslovođe za određene industrije.
Iako postoji mnogo studija o većim gradovima Maja, novije studije o gradovima umjerenih dimenzija su važne za utvrđivanje o tome kakav je život mogao biti na čitavom području Maja. Takvi gradovi su bili ufokusu tri različite studija koje pomažu ilustrirati sveobuhvatne teme vlade Maja.
Kosakowskova studija o klasičnom Majanskom gradu Motul de San Jose pokazuje tendencije promjene vladavine među elitom. Ove promjene u stvarnim geografskim granicama vladavine za elite bi mogle ukazati i na to da su u određenom trenutku mogli postojati neovisni gradovi. Drugim riječima, u nekim drevnim gradovima Maja nije postojao vladajući sistem. Teoriju podupire različita keramika ik-stila. Siromaštvo u stilu Ik je uglavnom Motul proizvod koji pokazuje dizajne koji se odnose na bogove, trenutne vladare, gozbe, scene ratnika i scene puštanja krvi. Istraživanje također otkriva još jedan stav o socijalnoj i ekonomskoj strukturi Maja. Umjesto tradicionalnog troslojnog sistema, Kosakowsky zagovara složeniju stratifikaciju ekonomiju Maja. Elite Motul de San Jose-a sui male pristup raznij vrijednim hortikulturnim predmetima. Elite nisu bile jedini segment populacije koji je imao pristup materijalima visoke vrijednosti. Studije Kosakowskog su otkrile da su niže klase imale pristup robi poput bjelorepog jelena.
U studiju u Copanu je bilo još dokaza koji podržavaju diverzitet između društvenih klasa. Mnogi skeletni ostaci djece svih klasa pokazuju slična obilježja nutritivnih i drugih bolesti. Suprotno tome, odrasle elite su bile punijeg tijela, imale su manje znakova artritisa i bile su više od odraslih iz drugih klasa.
U trećem slučaju, Cobos ispituje život u Xunantunichu i okolnim zemljama. Ovaj kasni predklasični/ranoklasični grad daje dokaze o političkim eksperimentima. On tvrdi da se ovo eksperimentiranje izvršilo u kratkom vremenskom periodu, ali sa drastičnim promjenama u politikama. Xunantunich je pokazao dokaze o “nižoj klasi”, ljudima koji žive na periferiji grada. Međutim, za razliku od prvobitnih predodžbi o klasnoj odvojenosti, postojali su i dokazi o elitama koje su živjele u zaleđu. Smatra se da su elite koje su živjele u zaleđu upravljale proizvodnjom robe. U zaleđima se uglavnom trgovalo kamenim alatima i sileksom, vrstom neobično izrađenog kremena. Što se tiče vladajućih ili kraljevskih porodica, Xunantunich pokazuje da su palače i druge velike životne prostore držali dalje od zaleđa i Xunantunicha.
Vladari Klasičnih Maja
Iako postoji malo dokaza o monarhijama u ranim Majanskim gradovima, u klasičnom periodu se desio uspon jednog legendarnog, poštovanog kralja. Vladavina K’inich Janaab’ Pakala Velikog, ili Janaab’ Pakal I, kasnog klasičnog grada Palenquea je bila veliko priznanje. Pakal Veliki je rođen 603 godine n.e., umro je 683., prema Guenteru. Pakal Veliki je vladao skoro 70 godina, nakon stupanja na prijestolje u dobi od dvanaest godina. Pretpostavlja se da je 615 godine n.e. K’inich Janaab’ Pakal I proglašen za vladara, a da su njegovi roditelji održavali političku kontrolu sve dok nije dostigao odgovarajuću dob. Skidmore navode da je K’inich Janaab’ Pakal potomak Muwaan Mat, poznate i kao Lady Sak K’uk, i njenog prethodnika Ajen Yohl Mat. Kao zanimiljivu napomenu on navodi da je identitet Muwaan Mat-a prilično nejasan. Mnogi vjeruju da je Muwaan Mat Lady Sak K’uk, dok drugi tvrde da je Muwaan Mat mogao biti muško, zbog glifova koji opisuju kralja ili kraljicu.
Kao što je gore spomenuto, žene su povremene vladale Majanskim gradovima klasičnog perioda. Žene vladarica su bile istaknutiji fenomen u Palenqueu. Postoje najmanje dva zapažena ženska vladara Palenque, Lady Yohl Ik’nal i Lady Sak K’uk. Jedno nedavno otkriće hvaljene “kraljice ratnika” u Waki je otvorilo pitanje o ženskim vladaricama Maja: da li su kraljice Maja učestvovale u bitkama?
Lady K’abal od Waka-e je od svog grada dobila nadimak kaloomte, ili “vrhovni gospodar rata”. To sugeriše da je ona možda učestvovala u bitkama. Međutim, neki stručnjaci vjeruju da ona nije učestvovala kao ratnica. To je zbog činjenice da još ne postoji nikakav glif ili umjetnički prikaz koji bi podržao sudjelovanje Lady K’abal ili bilo koje druge kraljice u bitci. Naravno, od kraljeva se često zahtjevalo da učestvuju u bitkama.
K’uk’ Bahlam I, osnivač grada Palenque je rođen 397. godine n.e. Bahlam I je stupio na tron 431. godine i nakon toga vladao samo četiri godine. Vladari Palenquea su možda uspostavljeni ranim utjecajem Teotihucana. Međutim, oskudni dokazi o ranim klasičnim vladarima mogu objasniti jaz u informacijama između vladara iz ranog klasičnog i vladara kasnog klasičnog perioda.
U Copanu, K’inich Yax K’uk Mo je bio vladar i osnivač 426. godine n.e. Osnivač klasičnog Tikala je bio Yax Ehb Xook. Iako se sugeriše da su vladari Maja legitimirani na osnovu porodičnih veza, u Tikalu postoji nekoliko odstupanja od toga. Jedno takvo odstupanje je ono iz dinastije Jaguar Kandže. Zajednička kultura Maja može biti zbunjujuća jer Maje nikada nisu bile politički ujedinjene. Međutim, Maje se smatraju jednom kulturom prvenstveno zbog zajedničkih vjerovanje, prakse napredne astronomije, arhitektonskih i umjetničkih stilova. Na kraju, između ostalih faktora, čini se da je nedostatak političkog ujedinjenja doveo do njihovog konačnog pada.
Raspad tokom Klasičnog perioda
Klasični period je okarakterisan naizgled eksponencijalnim rastom čiji se uzrok pripisuje porastu trgovine i komunikacija. Ono što je jasno je porast ratovanja između različitih Majanskih država. Nema mnogo konsenzusa o uzroku kolapsa Maja, ali postoji nekoliko teorija. Neki tvrde da je do kolapsa došlo zbog prirodno katastrofe ogromnih razmjera, ratovanja između država, gladi, građanskih nemira, pa i promjena u životnoj sredini.
Najpopularnije vjerovanje o padu civilizacije Maja jeste da je porast međupolitičkih ratovanja uzrokovao dezintegraciju. Porast ratova je pripisuje povećanoj trgovini u klasičnom periodu. Sa rastom interakcija između politika, učenjaci vjeruju da su tenzije među državama zbog njihovih političkih razlika uzrokovale epizode međupolitičkog ratovanja.
Antropolozi sugerišu da su se padovi različitih država polako dešavali tokom šest stoljeća. Cioffi-Revilla i Landman također nagovještavaju da je “većina politika koje su preživjele predklasiku”, započela rano u predklasičnom periodu i preživjela u postklasičnom. Ove dugotrajnije politike bi trajale oko 2000 godina in a kraju su se raspale tokom postklasičnog perioda. Nijedan autor ne tvrdi da su ratovi bili jedini uzrok kolapsa Maja. Postoji mogućnost da je postojalo više faktora koji su istovremeno utjecali na raspad Maja.
Jedna teorija koja dobija popularnost je da su Maje pale zbog nedostatka političkog jedinstva. Jedno istraživanje je primijetilo da su se države Maja srušile mnogo brže nego što im je trebalo da se formiraju. Kroz čitavu eru Maja države su u prosjeku trajale 675 godina, sa standardnom devijacijom od 65 godina. Međutim, predklasične države su u prosjeku trajale 1154 godina, sa standardnom devijacijom od 96 godina. Države klasičnog perioda su u prosjeku trajale 348 godina, sa standardnom devijacijom od samo 24 godine.
Predklasične države su brojčano bile manje u odnosu na one iz klasičnog razdoblja. Kao što je već spomenuto, u jednom trenutku je u klasičnom periodu postojalo najmanje 50 država Maja. To je skoro kontradiktorno za države predklasičnog perioda. Slično tome, veličina država predklasičnog perioda je oštar kontrast u odnosu na države klasičnog perioda. Države klasičnog perioda su imale populaciju do ili više od 50.000 ljudi, dok su predklasične države imale od 5.000 do 10.000 stanovnika.
Neki tvrde da je nedostatak političkog jedinstva među državama klasičnog perioda bio navjerovatniji uzrok raspada Maja. Iako je tokom predklasičnog perioda nedostajalo političko jedinstvo, nije bilo jednake konkurencije kao u klasičnom periodu. Predklasičnim državama nije bila potrebna politička integracija da bi preživjele. Klasičnim državama je bio potreban politički sklad kako bi se borile protiv rastuće konkurencije i stanovništva mnogih moćnih država. Države predklasičnog perioda su manje-više bile jednake, dok su među klasičnim državama borbe za moć bile česte. Međutim, postoji rastući konsenzus o tome da je kolaps Maja uzrokovan raznim poljoprivrednim, političkim i ekološkim faktorima koji su djelovali zajedno.
