Proslavljeni hijeroglifski sistem pisanja Maja je bio sofisticirana kombinacija piktograma koji direktno predstavljaju objekte i ideograme (ili glifove) koji izražavaju apstraktnije koncepte kao što su akcije ili ideje, pa čak i slogovne zvukove. Majanska pisma su preživjela u kamenim rezbarijama, na štukaturama, drvetnu, kreamičkim predmetima i predmetima od platna, te u kodeksima. Ovi artefakti potiču iz čitave Mezoamerike koja pokriva teritorije današnjeg Meksika, El Salvadora, Gvatemale, Hondurasa i Belizea. Pismo je dešifrirano u 20. stoljeću i sada se može razumjeti oko 75% preživjelih tekstova.
Porijeklo
Hijeroglifski sistem pisanja Maja se možda razvio iz manje sofisticiranih sistema ranijih mezoameričkih civilizacija, poput Olmeca koji su koristili samo slike (piktograme) ili se možda neovisno razvio; svi učenjaci se ne slažu po ovom pitanju. Izvjesnije je kada su Maje započele svoj sistem pisanja: drugoj polovini predklasičnog perioda 300 godina p.n.e. Međutim, sofisticiraniji sistem pisanja ovog doba bi skoro sigurno imao ranije, manje složene presedane prisutne u prethodnim vijekovima majanske kulture. Od ranog klasičnog perioda nadalje, zabilježen je značajan porast kamenih spomenika sa natpisima, a jezik je dostigao punu zrelost i procvat tokom klasičnog perioda (250-900 p.n.e.).
Izvori
Najbolje očuvani primjeri majanskog pisma su često kameni spomenici, najčešće oltari, stele i elementi arhitektonske skulpture, posebno oko vrata i stepeništa. Keramika je drugi važan izvor pisma, jer su posude često imale naslikano ili upisano pismo. Iako mnogo rjeđi, primjeri slikanih spisa su preživjeli i u pećinama i na nekim unutrašnjim zidovima zgrada. Drugi izvor, iako sa kraćim primjerima teksta, su ispisani predmeti izrađeni od žada, zelenog kamena, školjke i kosti. Na kraju, postoje napisane knjige. Ovi svesci na preklopima napisani na papiru od kore su se uvijek koristili i od 9. vijeka n.e. su postali omiljeni medij za majanske pisce jer su natpisi na spomenici gotovo nestali. Na nesreću potomstva, samo su tri primjera preživjela pustoš tropske klime i upornih španskih svećenika, i svi oni datiraju iz kasnog postklasičnog perioda. Zanimljivo, tri preživjela kodeksa napisana samo crnom i crvenom tintom-trenutno su smještena u muzejima u Parizu, Madridu i Dresdenu. Nekoliko stranica iz četvrtog majanskog teksta je preživjelo i nalaze se u Nacionalnom muzeju antropologije u Mexico Cityju.
Sistem
Značenje datog teksta se mora tumačiti iz trostruke kombinacije slika koje bukvalno predstavljaju stvarne predmete ili radnje (piktogrami); simbole (glifi) koji se simbolički odnose na objekte ili radnje (i koji takošer mogu ukazivati na pridjeve, prijedloge, množinu i brojeve); i fonetski glifi koji predstavljaju zvukove (na primjer samoglasnik ili suglasnik ili suglasnik i samoglasnik zajedno), ispravan izgovor, prefiske, sufikse, zamjenice i vrijeme. Majansko pismo je, dakle, kombinacija znakova koji predstavljaju slogove (silabogrami) i riječi (logogrami). Ponekad, koncepti bi se mogli predstaviti na alternativne načine, na primjer, jaguar bi mogao biti naznačen slikom glave jaguara ili fonetskim glifima ba-la-ma ili kombinacijom glave jaguara i glifa ma.
Iako u majanskom pismu postoji oko 1.000 različitih simbola, pisari bilo kojeg perioda su koristili raspon između 300 i 500 znakova. Na majanskom jeziku zapravo postoji 200 slogovnih znakova, uprkos činjenici da postoji samo pet samoglasnika i devetnaest suglasnika. Ovo je zato što bi se kombinacije samoglasnika i suglasnika mogle naznačiti, a jedan zvuk bi se mogao predstaviti sa nekoliko različitih znakova. Uz to, jezik se vremenom razvio i dao simbole estetski ugodnije za određene natpise, i inovacije su mogle kombinirati ili pojednostavljivanjem smanjiti starije simbole koji su znakove činili apstraktnijim. Međutim, simboli koji predstavljaju cjelovite riječ su uvijek bili češći od simbola slogova, činjenica koja se možda može objasniti poštovanjem Maja prema tradiciji, svetom prirodom jezika i željom da tekst bude što pristupačniji svim čitateljima.
Znakovi i simboli su bili poredani u blokove koji su pozicionirani u dvostruke stupce. Tekst se čita tako što se krene od lijevog gornjeg dijela i čita horizontalno preko dva bloka, i zatim se ide dole na red ispod. U vrlo kratkim tekstovima blokovi glifa su smješteni u jedan redak i u vertikalnim tekstovima se čitaju odozgo prema dole ili slijeva nadesno u horizontalnim tekstovima. Rečenice prate strukturu glagol-objekat-subjekat i po potrebi se prilozi stavljaju ispred glagola.
Pismenost Maja
Vjerovatno je samo mala elita majanskog stanovništva mogla čitati, možda samo plemstvo i svećenici. Zanimljivo je da ženama takvog statusa nije zabranjeno učenje čitanja i pisana. Ovo ograničenje o stjecanju pismenosti se uklapalo u uvjerenje da je pisanje sveto. Maje su zaista vjerovale da je pisanje izmislio bog Itzamna, a u svetom tekstu Popol Vuh su, majmunski pisari Hun Batz i Hun Chuen, braća blizanci, heroji – patroni pisanja i umjetnosti uopće. Ova dva boga su često prikazana na majanskoj keramici kako sjede zajedno sa olovkom ili četkom u ruci i pišu kodeks. Iako je tada pismenost bila skoro sigurno ograničena, možda je opšte stanovništvo moglo prepoznati uobičajene simbole poput onih koji predstavlja datume i vladare.
Stvarna produkcija tekstova je vjerovatno bila ograničena na svećeničke pisare raspoređene u radionice kraljevskih palata. Velika učestalost potpisa umjetnika na stelama, grnčariji i skulpturama i njihovo značajno odsustvo u pisanim tekstovima sugeriše da pisari nisu uživali status drugih zanatlija. Zaista je moguće da pisari nisu smatrani autorima, već radije zapisničarima deklaracija božanskih vladara i bogova. Na to ukazuje i vrlo formulativna priroda Maja gdje se formalizirane fraze često ponavljaju i činjenica da su najčešći subjekti majanskih tekstova historija i mitologija, tekstovi koji specifičnim bogovima izjavljuju vlasništvo nad određenim predmetima, zgradama i spomenicima.
Nasljedstvo
Majanski sistem pisanja je utjecao na drugu veliku mezoameričku civilizaciju Asteke koji su se nadovezali na napredak postignut od strane Maja, ugrađujući još više fonetskih elemenata u svoje pisanje. Majanski sistem pisanja se nastavio koristiti do španskog osvajanja, kada je ovaj 'pogani' tekst zabranjen. Uprkos namjernom uništavanju majanskih tekstova i zabrani majanskog jezika, Maje su ga ipak nastavile tajno koristiti sve do 18. stoljeća ne.
