H Ευκρατίδεια Βακτρίας (ή Ευκρατιδία) υπήρξε ελληνική πόλη στη Βακτριανή, μία από τις πλέον ανατολικές περιοχές που ήλεγχαν ποτέ οι Έλληνες, ευρισκόμενη στη σημερινή τοποθεσία Aï Khanum στο βορειοανατολικό Αφγανιστάν. Η ιστορία αυτής της πόλης εξακολουθεί να παραμένει μάλλον άγνωστη, αλλά πιστεύεται ότι πρωτοχτίστηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο ή έναν από τους πρώτους Σελευκίδες διαδόχους του κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 4ου αιώνα π.Χ., υπό την ονομασία Οσκομπάρα.
Η πόλη ανεσκάφη από Γάλλους αρχαιολόγους μεταξύ του 1964 και του 1978. Aνευρέθησαν πολλά θαυμάσια αντικείμενα και προέκυψε ένα κράμα ελληνικών και ιρανικών στοιχείων. Επί παραδείγματι, αν και το πλάνο της πόλης είναι ελληνικό, δεν έχει αυστηρά ιπποδάμειο χαρακτήρα. Η φύση των ναών μοιάζει να υποδηλώνει τις τοπικές λατρείες, ίσως και συγκρητικές. Εντοπίστηκε επίσης ένας ηρώο, το οποίο ήταν αφιερωμένο στον ιδρυτή της πόλης, τον Κινέα. Και πάνω του ήταν χαραγμένα τα δελφικά γνωμικά, δείχνοντας τη θέληση να κρατηθεί η ελληνικότητα ζώσα, και σε αυτή την απώτατη ανατολική επικράτεια.
Έπειτα από την περίοδο των Σελευκιδών, η πόλη περιήλθε υπό ελληνοβακτριανό έλεγχο, κατά τη διάρκεια του οποίου φαίνεται ότι γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη. Τότε πήρε το όνομα Ευκρατίδεια (ή Ευκρατιδία), το οποίο προέρχεται από τον Ευκρατίδη Α΄, περίφημο και ισχυρό Ελληνοβακτριανό βασιλιά, η βασιλεία του οποίου προσδιορίζεται χρονικά μεταξύ των ετών 170/166 π.Χ. και 145/138 π.Χ.. Η αλλαγή αυτή του ονόματος ενδεχομένως υποδηλώνει ότι η εν λόγω πόλη διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο κατά την βασιλεία του Ευκρατίδη: δεδομένου ότι ο Ευκρατίδης ήταν καταρχάς σφετεριστής ίσως η Ευκρατίδεια να ήταν το κέντρο της εξέγερσής του. Δυστυχώς, λίγο κατόπιν η Ευκρατίδεια έπεσε σε δύο φάσεις παρακμής: πρώτα την κατέλαβαν οι νομάδες Σάκα από το βορρά προς τα τέλη της δεκαετίας του 140 π.Χ., και αργότερα την ισοπέδωσαν ολοσχερώς οι Γιουέτσι που απωθούσαν τους Σάκα.
