Η εξαιρετική συνεισφορά του Μινωικού πολιτισμού στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική είναι πιθανότατα πιο εμφανής στα μεγάλα ανάκτορα των σημαντικότερων μινωικών κέντρων, της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων και της Ζάκρου. Πιθανώς επηρεασμένα από την Αίγυπτο και την Εγγύς Ανατολή και εξελιγμένα από τους μνημειακούς τάφους της προηγούμενης περιόδου, αυτά τα μεγαλοπρεπή κτίρια, που κατασκευάστηκαν από το 2000 π.Χ. έως το 1500 π.Χ., ήταν τόσο σύνθετα και τόσο προηγμένα σε σχέση με τα αρχιτεκτονικά πρότυπα της εποχής τους, με αποτέλεσμα, τουλάχιστον αυτό της Κνωσού, να κάνει τόσο μεγάλη εντύπωση σε όσους το επισκέπτονταν, ώστε να θεωρηθεί ότι αποτέλεσε την έμπνευση για το μύθο του Λαβύρινθου.
Μινωικά Ανάκτορα
Ενώ συνήθως χρησιμοποιούμε τη λέξη "Ανάκτορο" όταν αναφερόμαστε σε αυτά τα Μινωικά κέντρα, πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί με τέτοιες σύγχρονες αντιλήψεις "πολιτικής" ή "κεντρικής εξουσίας" που υποδηλώνει η λέξη "ανάκτορο". Τα μινωικά ανάκτορα ήταν μεγάλα συγκροτήματα, περιλάμβαναν μεγάλους δημόσιους χώρους και είχαν εκτεταμένους χώρους αποθήκευσης, ωστόσο, τα αρχαιολογικά ευρήματα, προς το παρόν, δεν είναι αρκετά πειστικά για να δηλώσουν με βεβαιότητα ότι αυτά τα ανάκτορα ήταν η έδρα ενός κεντρικού θρησκευτικού / πολιτικού κυβερνήτη ή κυβερνητικού σώματος. Βέβαια, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η παρουσία μεγάλου αριθμού σφραγίδων, πήλινων πινακίδων, πίθων και αμφορέων καθώς και οι χωροι αποθήκευσης (περισσότερο από το ένα τρίτο του συνολικού χώρου) φανερώνουν ότι τα ανάκτορα ήταν το επίκεντρο ενός κεντρικά οργανωμένου εμπορικού δικτύου, τοπικού αλλά και διεθνούς. Επιπρόσθετα, το ίδιο το μέγεθος και η λαμπρότητα των κτιρίων υποδηλώνουν την ανάγκη για μια συγκεκριμένη κεντρική οργάνωση τόσο για το σχεδιασμό, όσο και για την οργάνωση των τεχνιτών και διαχείριση των υλικών.
Tο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό των μνημειακών ανακτόρων είναι το συνολικό τους μέγεθος, που καλύπτει αρκετές χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα. Εντυπωσιακό επίσης και το ύψος τους: είχε τέσσερις ορόφους σε κάποια σημεία. Ένα άλλο χαρακτηριστικό ήταν τα σχετικά μικρά μεμονωμένα δωμάτια στο ανάκτορο. Αυτά τα δωμάτια ήταν συχνά πολυλειτουργικά ως διάδρομοι, είσοδοι και έξοδοι, αεραγωγοί ή φωταγωγοί, μια άλλη μινωική καινοτομία. Δυστυχώς, η έλλειψη αρχαιολογικών ευρημάτων δυσκολεύει τον προσδιορισμό της ακριβούς λειτουργίας πολλών δωματίων. Για παράδειγμα, τα μικρά δωμάτια ή "δεξαμενές καθαρμών", που βρίσκονται κάτω από το επίπεδο του ορόφου και προσεγγίζονται από μια ορθογώνια κλίμακα έχουν προκαλέσει πολλές συζητήσεις για την αρχική τους λειτουργία. Η παρουσία κεράτων καθοσιώσεως μπορεί να υποδηλώνει τελετουργική χρήση, αλλά δεν υπάρχουν πιο συγκεκριμένα στοιχεία που να το επιβεβαιώνουν.
Τα δωμάτια των ανακτόρων, κλειστά ή ανοιχτά με ξύλινες θύρες που θα μπορούσαν να τοποθετηθούν πίσω από εσοχές στους τοίχους, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για πολλούς διαφορετικούς σκοπούς. Αυτή η δαιδαλώδης διάταξη ενισχύθηκε, ίσως, από την εξέλιξη της ανάπτυξης του ανακτόρου, που χτίστηκε από το κέντρο προς τα έξω. Ένα ακόμα αποτέλεσμα ήταν ότι ο επισκέπτης θα έπρεπε να περπατήσει αρκετά και να αλλάξει πολλές φορές κατεύθυνση πριν φτάσει τελικά στην εντυπωσιακή κεντρική αυλή, το κεντρικό σημείο ολόκληρου του συγκροτήματος, κατασκευασμένο σε αναλογίες 2: 1 και με προσανατολισμό στη γραμμή βορρά-νότου.
Παρά την φαινομενικά τυχαία και περίπλοκη δομική διάταξη παρατηρείται κάποιος βαθμός επαναλαμβανόμενης και οργανωμένης δομής σε όλα τα ανάκτορα. Ανατολικές και δυτικές πτέρυγες συνήθως περιλάμβαναν μεγάλες αίθουσες, μικρότεροι και μερικές φορές ημιυπόγειοι χώροι συχνά βρίσκονταν κοντά σε αποθήκες, που βρίσκονταν συχνά στη δυτική πτέρυγα. Φωταγωγοί υπήρχαν στην μία πλευρά μικρότερων δωματίων και στο κέντρο των μεγαλύτερων, ορθογώνιων δωματίων. Υπήρχαν πάντα κύριες και βοηθητικές είσοδοι, και χώροι υποστηριζόμενοι με κίονες στη βόρεια πτέρυγα. Αντίθετα, ορισμένα χαρακτηριστικά δεν είναι κοινά στα ανάκτορα, για παράδειγμα, το «δωμάτιο θρόνου» που είναι μοναδικό στην Κνωσό ή οι κυκλικές πέτρινες δεξαμενές στη Ζάκρο.
Υλικά κατασκευής
Υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή ήταν τετραγωνισμένοι λίθοι από τοπικό ψαμμίτη και ασβεστόλιθο με προσθήκη ξύλινων δοκαριών και χαλικιών, πιθανόν για την αντισεισμική προστασία. Μια μεγάλη δυτική αυλή ήταν επίσης κοινή στα ανάκτορα, η οποία ήταν λιθόστρωτη με ασβεστολιθικές πέτρες. Σκάλες, πλαίσια θυρών και, σε ορισμένα δωμάτια, πάγκοι, δάπεδα (με κόκκινο ή λευκό σοβά στα διάκενα) και μερικές φορές τα κάτω μέρη των τοιχωμάτων κατασκευάστηκαν επίσης με γύψο. Οι στέγες ήταν πάντα επίπεδες και κατασκευασμένες με ξύλινα δοκάρια. Η διακόσμηση των κτιρίων περιλάμβανε πέτρινα γλυπτά, κυρίως κέρατα καθοσιώσεως. Οι τοίχοι ήταν βαμμένοι, μερικές φορές με νωπογραφίες, σοβατισμένοι ή με επένδυση.
Κιονοστοιχίες & συστήματα ύδρευσης
Οι μεγάλες κιονοστοιχίες ήταν επίσης ένα τυπικό μινωικό χαρακτηριστικό. Κωνικοί πυλώνες από ξύλο βαμμένο κόκκινο ή μαύρο, συνήθως ολόκληροι και ανεστραμμένοι κορμοί, συχνά τοποθετημένοι σε στυλοβάτη και με απλά μαύρα ή κόκκινα στρογγυλά ξύλινα κιονόκρανα (και επίσης απλούστερες πέτρινες κολόνες) χρησιμοποιούνταν όχι μόνο για να στηρίζουν τις οροφές αλλά και για να διαιρούν χώρους, να επιτρέπουν την είσοδο φωτός και αέρα και ίσως για αισθητικό αποτέλεσμα.
Ένα άλλο καινοτόμο χαρακτηριστικό των ανακτόρων είναι τα περίπλοκα συστήματα αποχέτευσης. Αυτά είχαν τη μορφή πετρόχτιστων καναλιών, λεκανών αποστράγγισης, υποδαπέδιων πήλινων σωλήνων και πήλινων πλακών σε σχήμα "υ" συχνά ενσωματώνοντας ρυάκια και καμπύλες για να επιβραδύνουν την κάθοδο του νερού και να έχουν ομαλή ροή.
Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα Μινωικά ανάκτορα με τις κιονοστοιχίες τους, τις κεντρικές αυλές τους, την ευφάνταστη χρήση του χώρου και το γενικότερο μεγαλείο τους, αποτέλεσαν πρότυπο για τους μελλοντικούς πολιτισμούς του Αιγαίου, ιδιαίτερα τους Μυκηναίους και τους μεταγενέστερους Έλληνες, οι οποίοι ενσωμάτωσαν πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά στη δική τους μνημειακή αρχιτεκτονική.
