Ο Γκανέσα(επίσης γνωστός ως Γκαναπατί) είναι ένας από τους πιο σημαντικούς θεούς στην Ινδουιστική μυθολογία και επίσης λατρεύεται στον Τζαϊνισμό και Βουδισμό.Για την Ινδουιστική σέκτα Γκαναπατία,ο Γκανέσα είναι η πιο σημαντική θεότητα.Ο Γκανέσα είναι ιδιαίτερα αναγνωρίσιμος με το κεφάλι ελέφαντα και ανθρώπινο σώμα,αντιπροσωπεύοντας την ψυχή(άτμαν) και το υλικό (μάγια) αντίστοιχα.Είναι επίσης ο προστάτης των συγγραφέων,ταξιδιωτών,μαθητών,του εμπορίου,και των νέων εγχειρημάτων(που στα οποία αφαιρεί τα εμπόδια από το μονοπάτι κάποιου) και του αρέσουν αρκετά τα γλυκά,ελαφριά εις βάρος της φιγούρας του.
Παιδική Ηλικία
Ο Γκανέσα είναι ο γιος του Σίβα και της Παρβάτι και είναι αδερφός του Καρτικέγια(ή Σουμπραμάνια),του θεού του πολέμου.Δημιουργήθηκε από την μητέρα του χρησιμοποιώντας γη που έπλασε σε σχήμα αγοριού.Καθώς ο Σίβα έλειπε μακριά στις διαλογιστικές του περιπέτειες,η Παρβάτι έβαλε τον γιο της ως φύλακα ενώ λουζόταν.Αναπάντεχα, ο Σίβα επέστρεψε σπίτι και,βρίσκοντας το αγόρι,και εξοργισμένος από την ασέβεια του για τον ισχυρισμό ότι ήταν γιος της Παρβάτι,ο Σίβα κάλεσε την συμμορία του από δαίμονες,τους μπουταγκάνας , που πολέμησαν άγρια με το αγόρι.Ωστόσο,ο νεαρός άντεξε εύκολα ενάντια σε τόσο τρομερούς αντίπαλους και ο Βίσνου αναγκάστηκε να παρέμβει με την μορφή της Μάγια και,ενώ το αγόρι ήταν αφηρημένο από την ομορφιά της,οι δαίμονες,ή ο ίδιος ο Σίβα,έκοψαν το κεφάλι του.Μέσα στην αναταραχή,η Παρβάτι έτρεξε από το μπάνιο της και διαμαρτυρήθηκε στον Σίβα που με συνοπτικές διαδικασίες σκότωσε τον γιο τους.Μετανιωμένος,ο Σίβα διέταξε να βρεθεί ένα νέο κεφάλι για το αγόρι και,καθώς το πρώτο ζώο που ήταν διαθέσιμο ήταν ένας ελέφαντας,έτσι ο Γκανέσα απέκτησε ένα νέο κεφάλι και έγινε ο πιο ευδιάκριτος από τους Ινδουιστικούς θεούς.Ως ανταμοιβή για το μεγάλο κουράγιο που έδειξε πολεμώντας τους δαίμονες,ο Σίβα έκανε τον Γκανέσα αρχηγό των μπουταγκάνας,εξ ου και το όνομα του.
Οι Περιπέτειες του Γκανέσα
Μία ιστορία που εξηγεί την συσχέτιση του θεού με την ευφυΐα και την σοφία είναι ο διαγωνισμός του με τον Καρτακέγια για το ποιος θα παντρευτεί πρώτος.Έστησαν μια δοκιμασία ότι όποιος θα μπορούσε πρώτος να περικυκλώσει την Γη θα έβρισκε και πρώτος νύμφη.Χωρίς να χάσει ούτε δευτερόλεπτο,ο Καρτακέγια γρήγορα καβάλησε το μπλε παγόνι του και αμέσως έφυγε σε όλο τον κόσμο.Ο Γκανέσα από την άλλη,σιγοπερπάτησε ανέμελα προς το σπίτι των γονιών του,τους αγκάλιασε και παρέθεσε μια γραμμή από τις ιερές Βέδες : “Αυτός που αγκαλιάζει τους γονείς του επτά φορές(πραντακσίνας) κερδίζει την αξία της περικύκλωσης του κόσμου επτά φορές”.Ανακηρυγμένος ως ο νικήτης,ο Γκανέσα αμέσως παντρεύτηκε όχι μια αλλά δύο κόρες του Πρατζαπατί : την Μπουντί (Σοφία) και την Σιντί (Επιτυχία),με τις οποίες απέκτησε δύο γιους : τον Κσχέμα και τον Λάαμπχα.
Ο Γκανέσα επίσης είχε κάπως την φήμη για αδηφαγία.Μια μέρα,αφού έφαγε υπερβολικά πολλά μοντάκας( θυσιαστικές τούρτες),ο Γκανέσα αποφάσισε να πάει μια βόλτα πάνω στον γιγάντιο αρουραίο του,Κρόντσα,για να βοηθήσει με την χώνευση του. Ωστόσο,ο αρουραίος ξαφνιάστηκε όταν βρέθηκε μπροστά από ένα μεγάλο φίδι και,πηδώντας πίσω από φόβο,έριξε τον καβαλάρη του.Ο Γκανέσα προσγειώθηκε πάνω στην γεμάτη κοιλιά του και που έσκασε όταν χτύπησε στο έδαφος.Οι τούρτες από το στομάχι του κύλησαν αριστερά,δεξιά και στο κέντρο αλλά ο Γκανέσα,ανενόχλητος,προσεκτικά τις μάζεψε,τις παραγέμισε πίσω στν κοιλιά του και τύλιξε το φίδι γύρω από την κοιλιά του για την κρατήσει κλειστή.Συμβολικό της ικανότητας του Γκανέσα να ξεπερνά όλα τα εμπόδια,το φίδι, η αιτία του ατυχήματος εξαρχής,επομένως έδωσε την λύση για την ζημιά που προκάλεσε.
Συνεχίζοντας την βραδινή του βόλτα,ο Γκανέσα ξαφνικά άκουσε ένα βροντερό θόρυβο από τους ουρανούς.Αυτός ήταν το γέλιο του Φεγγαριού και των γυναικών του,τους είκοσι επτά αστερισμούς,που δεν μπορούσαν να συγκρατήσουν τους εαυτούς βλέποντας τον Γκανέσα τυλιγμένο μέσα σε ένα φίδι.Εξοργισμένος,ο Γκανέσα έσπασε την άκρη ενός από τους χαυλιόδοντες του και το εκσφενδόνισε στο γελαστό Φεγγάρι που,κτυπημένο πλήρως στο πρόσωπο,κατέληξε μαύρο.Χωρίς το φως του φεγγαριού,οι σκοτεινές νύκτες έγιναν το στέκι των κλεφτών και κακούργων μέχρι που οι αθώοι άνθρωποι δεν άντεξαν άλλο και ικέτευσαν τους θεούς να επαναφέρουν το ασημένιο φως.Οι θεοί ζήτησαν από τον Γκανέσα να συγχωρέσει το Φεγγάρι αλλά μόνο μερική συγχώρεση του δόθηκε.Άρα,μόνο περιοδικά,σε μια νύκτα,το Φεγγάρι θα μπορούσε να δώσει το πλήρες φως του και τότε σιγά σιγά θα έχανε την δύναμη του.
Μία ενναλακτική εξήγηση του σπασμένου χαυλιόδοντα του Γκανέσα είναι ότι ο Κρίσνα πέταξε το τσεκούρι του στον Γκανέσα αφού αυτός εμπόδιζε την είσοδο προς τα ιδιαίτερα διαμερίσματα των γονιών του ,του Σίβα και της Παρβάτι.Ο Γκανέσα επέτρεψε στο τσεκούρι να κτυπήσει και να σπάσει τον χαυλιόδοντα του έτσι ώστε κανένας να μην μπορεί να πει ότι το τσεκούρι,που στην πραγματικότητα ήταν του πατέρα του,δεν ήταν ένα τρομερό όπλο.Ακόμα μία αλλά λιγότερο παραστατική εξήγηση του σπασμένου χαυλιόδοντα του Γκανέσα ήταν ότι το ξεκόλλησε για να αντιγράψει το επικό ποίημα Μαχαμπχαράτα, υπαγορευμένο από τον σοφό Βιάσα που επιθυμούσε να διατηρήσει την ιστορία για πάντα.Αυτή η εκδοχή εξηγεί την συσχέτιση του Γκανέσα με τους συγγραφείς και διανοούμενους.
Αναπαράσταση στην Τέχνη
Στην Ινδουιστική τέχνη ο Γκανέσα απεικονίζεται ποικίλα ανάλογα με τις συγκεκριμένες κουλτούρες - Ινδική,Καμποτζιανή,Τζαΐνιστική κλπ. αλλά απεικονίζεται πολύ συχνά με κεφάλι ελέφαντα και αρκετά παχουλό σώμα.Στα χέρια του συχνά κουβαλά ένα σπασμένο χαυλιόδοντα,ένα τσεκούρι,μια κουτάλα,μια θηλιά,κομποσκοίνι και ένα δίσκο με γλυκά.Μερικές φορές επίσης χειρίζεται μια βουκέντρα ελέφαντα για να τιθασεύσει τα εμπόδια της ζωής.Ο Γκανέσα συχνά απεικονίζεται να καβαλά τον Κρόντσα,τον γιγάντιο αρουραίο του,φημισμένο για την ευκινησία του συμβολικό της ικανότητας του θεού να παρακάμπτει τα εμπόδια.
