Ο Τιμολέων (περίπου 411 – 337 π.Χ.) ήταν Κορίνθιος πολιτικός και στρατηγός, ο οποίος έμεινε φημισμένος για τη νίκη του κατά του τυράννου των Συρακουσών, Διονυσίου του Β΄, και ενός στρατού των Καρχηδονίων ενάντια στις πιθανότητες. Αφού εγκαταστάθηκε μόνιμα στο νησί της Σικελίας, αναδιοργάνωσε τα πολιτεύματα πολλών σικελικών πόλεων-κρατών, προσφέροντάς τους πολιτική ελευθερία, και έτσι έθεσε τα θεμέλια για μια περίοδο διαρκούς ευημερίας από το σημείο εκείνο και έπειτα. Αποτελεί το θέμα μίας από τις βιογραφίες των Βίων του Πλούταρχου και οι αρχαίοι συγγραφείς υπήρξαν αξιοθαύμαστα συνεπείς στον γενναιόδωρο έπαινο προς τον Τιμολέοντα, τον τυραννοκτόνο.
Νεανική ζωή και σταδιοδρομία
Ο Τιμολέων είχε γεννηθεί στην Κόρινθο, ενώ πατέρας του ήταν ο Τιμόδημος και μητέρα του η Δημαρίστη· έτσι μεγάλωσε σε μία αριστοκρατική οικογένεια και από τις δύο πλευρές. Πολύ λίγα είναι γνωστά για τη νεανική ηλικία του Τιμολέοντα ή ακόμα και για το πρώτο μισό της ζωής του, εκτός του ότι περίπου στο 368 π.Χ. πολέμησε ως απλός στρατιώτης στον πόλεμο ανάμεσα στην Κόρινθο και το Άργος. Τότε, ακόμα στα μέσα της δεκαετία του 360 π.Χ., ο Τιμολέων έκανε το δραματικό βήμα να σκοτώσει τον αδερφό του, τον εξουσιομανή και αντιδημοφιλή Τιμοφάνη και να τερματίσει την τυραννίδα εκείνου στην Κόρινθο. Μετά υπάρχει ένα κενό δύο δεκαετιών, κατά τις οποίες δεν γνωρίζουμε τίποτα από τα όσα έπραξε ο Τιμολέων. Ο Πλούταρχος υπαινίσσεται ότι αποσύρθηκε από τη δημόσια ζωή και έζησε ως ερημίτης μέσα σε τύψεις για τον θάνατο του αδελφού του.
Η εκστρατεία ενάντια στις Συρακούσες
Όταν η πρώην αποικία της Κορίνθου στη Σικελία, οι Συρακούσες, έστειλαν έκκληση για βοήθεια το 344 π.Χ. απέναντι στη διπλή απειλή του τυράννου Διονυσίου του Β΄ και της πιθανής εισβολής από την Καρχηδόνα, ο Τιμολέων εξελέγη για να οδηγήσει το εκστρατευτικό σώμα ως στρατηγός και, όπως του είπε ένας φίλος του, είχε την ευκαιρία να σβήσει τη φήμη του ως φονιάς του αδερφού του και να κερδίσει δόξα ως τυραννοκτόνος. Τα πράγματα ξεκίνησαν καλά, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, όταν έλαβε ευνοϊκό οιωνό στην επίσκεψή του στο μαντείο των Δελφών, προτού την έναρξη του ταξιδιού του, εκεί όπου ένα δάφνινο στεφάνι νίκης έπεσε από τα τείχη και προσγειώθηκε στο κεφάλι του.
Το εκστρατευτικό σώμα του Τιμολέοντα αποτελείτο από 700 μισθοφόρους και δέκα πλοία, τα οποία περιελάμβαναν δύο πλοία από μια άλλη αποικία της Κορίνθου, την Κέρκυρα, και ένα από τη Λευκάδα στο Ιόνιο πέλαγος. Ο Τιμολέων έφθασε στο Ταυρομένιο (σημερινή Ταορμίνα) το 344 π.Χ. και κατόπιν, σε μια μάχη στο Άδρανον, νίκησε άμεσα τον τύραννο των Λεοντίνων, Ικέτα. Όταν κατέφθασαν ενισχύσεις, ο Τιμολέων ηγήθηκε μιας επίθεσης στις ίδιες τις Συρακούσες. Υποστηριζόταν από αρκετές πόλεις της Σικελίας, που είχαν κουραστεί από την καταπιεστική κυριαρχία του Διονυσίου πάνω στην περιοχή: Άδρανον, Κατάνη, Ταυρομένιο και Τυνδαρίδα. Η εκστρατεία στέφθηκε με επιτυχία και ο Διονύσιος Β΄ εξαναγκάστηκε να ζήσει ως εξόριστος πίσω στην Κόρινθο. Ο Τιμολέων μάλιστα, μάλλον γενναιόδωρα, εξασφάλισε ότι ο πρώην τύραννος θα είχε ένα μικρό επίδομα για να επιβιώσει κατά την αναγκαστική απόσυρσή του.
Ο Τιμολέων ενάντια στην Καρχηδόνα
Στον Τιμολέοντα, όμως, δεν επετράπη να απολαύσει την επιτυχία του για πολύ, καθώς ένας στρατός από την Καρχηδόνα διάλεξε τη στιγμή αυτή της πολιτικής αστάθειας, για να εισβάλει για ακόμα μία φορά στη Σικελία, περίπου το 341 π.Χ.. Μολαταύτα, για ακόμα μία φορά, έλαβε ευνοϊκό οιωνό, όταν πριν τη μάχη τα στρατεύματά του προσπέρασαν κάποια γαϊδούρια που μετέφεραν φορτία με μαϊντανό, τα οποία ο Τιμολέων είπε ότι αποτελούσαν το στεφάνι της νίκης, όπως είχε συμβεί στους Δελφούς, αναφερόμενος τη φορά αυτή στη μακρόχρονη παράδοση των Κορινθίων να δίνουν στεφάνι από μαϊντανό στους νικητές των Ισθμίων. Ο Κορίνθιος στρατηγός συνεπλάκη με τον εχθρό κοντά στον ποταμό Κριμησό στα δυτικά της νήσου και, επιτιθέμενος πρώτος, όταν οι δυνάμεις του εχθρού ήταν διαιρεμένες από το ποτάμι, και μια δεύτερη φορά κατά τη διάρκεια μιας σφοδρής καταιγίδας, κατόρθωσε να νικήσει τους Καρχηδόνιους, παρά το γεγονός ότι είχε κατά πολύ μικρότερο στρατό στη διάθεσή του (6.000 ενάντια σε 70.000 κατά τον Πλούταρχο). Μολονότι νικημένοι και έχοντας χάσει περισσότερους από 12.000 άνδρες, οι Καρχηδόνιοι μπορούσαν ακόμα να αντιπαρατάξουν έναν ευμεγέθη στρατό και έτσι έμειναν στην περιοχή, για να δημιουργήσουν προβλήματα, προσφέροντας την υποστήριξή τους σε διάφορες άλλες σικελικές πόλεις-κράτη. Το αποτέλεσμα ήταν μια συνθήκη ανάμεσα στον Τιμολέοντα και στους Καρχηδόνιους το 338 π.Χ., η οποία διαίρεσε το νησί σε δύο σφαίρες επιρροής. Αυτός θα περιοριζόταν στο ανατολικό ήμισυ, εάν αυτοί παρέμεναν στο δυτικό ήμισυ.
Αναδιοργανώνοντας και αναζωογονώντας τη Σικελία
Ο Τιμολέων έπειτα προχώρησε στη συστηματική κατάληψη της εξουσίας των διαφόρων τυραννίδων στην επικράτειά του, έδωσε στις πόλεις μεγαλύτερο επίπεδο αυτονομίας, και θέσπισε ένα νέο σύνταγμα στις Συρακούσες. Δεν είναι ξεκάθαρο ποια ακριβώς ήταν η μορφή της διακυβέρνησης στην πόλη που ακολούθησε. Οι υπαινιγμοί ότι ήταν δημοκρατία δεν ταυτίζονται με την ιστορία της Κορίνθου, η οποία ποτέ δεν είχε ένα τέτοιο σύστημα. Είναι βέβαιο ότι ο Τιμολέων έδωσε στον εαυτό του εκτεταμένες εξουσίες και ίσως κυβέρνησε αυτοκρατικά ως ευεργέτης (στρατηγός-αυτοκράτωρ). Για να σταθεροποιηθεί αυτό το νέο καθεστώς, περίπου 60.000 άποικοι μεταφέρθηκαν από την ελληνική και ιταλική ενδοχώρα, μια πολιτιστική και οικονομική παρουσία που τεκμηριώνεται από το τεράστιο πλήθος κορινθιακών νομισμάτων (κατασκευασμένα τόσο στην Κόρινθο όσο και τοπικά) με το χαρακτηριστικό σχέδιο του Πήγασου να βρίσκεται σε όλη τη νήσο. Η πειρατεία, επίσης, συνεθλίβη στην περιοχή και όσοι μισθοφόροι είχαν απομείνει εκδιωχθήκαν από το νησί. Κατόπιν, η Σικελία γνώρισε ένα είδος αναγέννησης τόσο στην αστική ζωή της πόλης, όσο και στη γεωργική παραγωγή του νησιού.
Ο θάνατος και η διαρκής φήμη
Ο Τιμολέων πέθανε με ειρηνικό τρόπο από γηρατειά στα μέσα της δεκαετίας του 330 π.Χ., αφού πρωτύτερα παραιτήθηκε εκουσίως από τη δημόσια ζωή, όταν έχασε την όρασή του. Θάφτηκε στην αγορά των Συρακουσών και η ακόλουθη επιγραφή έγινε για να μνημονεύει τα κατορθώματά του: «ανέτρεψε τους τυράννους, υπέταξε τους βαρβάρους, εποίκισε ξανά τις μεγαλύτερες από τις κατεστραμμένες πόλεις και κατόπιν αποκατέστησε τους νόμους στους λαούς της Σικελίας» (Πλούταρχος, 187). Οι ιστορικές πηγές βρίσκονται σε συμφωνία και παρουσιάζουν τον Τιμολέοντα ως έναν δίκαιο, μετριοπαθή και ευσεβή άνδρα, ο οποίος ήταν γνωστός ως ένας από τους λίγους πολιτικούς άνδρες που κυβέρνησε με γνώμονα τα συμφέροντα του λαού του παρά τα δικά του. Δεν προκαλεί έκπληξη λοιπόν το γεγονός ότι, όταν πέθανε, όχι μόνο θάφτηκε με τον τίτλο του οικιστή (ιδρυτή μιας πόλης), αλλά και ότι οι Συρακούσιοι αφιέρωσαν σε αυτόν ένα νέο γυμνάσιο, αποκαλούμενο Τιμολεόντειο, και οργάνωσαν ετήσιους αγώνες προς τιμήν του.
