Ο Όμηρος (περίπου 750 π.Χ.) είναι πιθανώς ο σημαντικότερος από όλους τους επικούς ποιητές και το κύρος του έχει εδραιωθεί σε επίπεδο θρύλου ήδη από την εποχή της Κλασικής Αθήνας. Σύνθεσε (δεν έγραψε, καθώς, τα ποιήματα, ενώ είχαν δημιουργηθεί και μεταδίδονταν προφορικά, καταγράφηκαν πολύ αργότερα) δύο μεγάλα έργα, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Και άλλα έργα αποδόθηκαν στον Όμηρο, όμως ακόμα και στην αρχαιότητα είχε αμφισβητηθεί η αυθεντικότητά τους. Μαζί με τον Ησίοδο, ο Όμηρος λειτουργεί σαν μια μεγάλη δεξαμενή πληροφοριών για τους Έλληνες ως προς τους θεούς τους. Ο Όμηρος είναι ο αρχαιότερος ποιητής της Δυτικής κουλτούρας του οποίου τα έργα έχουν διασωθεί ολόκληρα.
Η Ιλιάδα
Η Ιλιάδα αποτελείται από 15.693 εξάμετρους στίχους και χωρίζεται σε 24 βιβλία που αντιστοιχούν σε κάθε γράμμα του Ελληνικού αλφαβήτου - από το άλφα ως το ωμέγα, ένα σύστημα που υπήρχε ήδη από την εποχή του Ηροδότου. Η Ιλιάδα ακολουθεί την ιστορία της θυμού του Αχιλλέα ("Μήνιν άειδε, θεά, Πηληιάδεω Αχιλήως", Ιλιάδα, 1,1) και λαμβάνει χώρα εντός 51 ημερών κατά τη διάρκεια του δέκατου και τελευταίου χρόνου του Τρωικού πολέμου. Το ποίημα παίρνει το όνομά του από την πόλη της Τροίας, η οποία είναι επίσης γνωστή ως Ίλιο.
Τα πιο ενδιαφέροντα σημεία περιλαμβάνουν τον μακρύ Κατάλογο των Πλοίων των Ελλήνων εισβολέων, το θάνατο του Πατρόκλου και την περιγραφή της μεταφοράς του από τους διδύμους Ύπνο και Θάνατο, την περιγραφή της ασπίδας του Αχιλλέα, τη συμφωνία ανάμεσα στον Αχιλλέα και στον Πρίαμο, ίσως μιας από τις πιο συγκινητικές σκηνές της Δυτικής λογοτεχνίας και αρκετές μάχες ανάμεσα σε ζεύγη ηρώων με διασημότερη τη μονομαχία μεταξύ του Αχιλλέα και του Έκτορα. Σε όλα αυτά τα γεγονότα η παρέμβαση των Ελλήνων θεών, ιδιαίτερα της Αθηνάς υπέρ των Ελλήνων και του Απόλλωνα υπέρ των Τρώων, είναι καθοριστική για το αποτέλεσμα όλων των ανθρώπινων ενεργειών κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Η Οδύσσεια
Η Οδύσσεια αποτελείται από 12.109 εξάμετρους στίχους και επίσης χωρίζεται σε 24 βιβλία, όπως ακριβώς και η Ιλιάδα. Ενώ ο πόλεμος και ο θυμός ήταν τα θέματα της Ιλιάδας, η Οδύσσεια λαμβάνει χώρα αφότου οι Αχαιοί (έτσι ονομάζει ο Όμηρος τους Έλληνες) είχαν νικήσει στον Τρωϊκό πόλεμο. Η Οδύσσεια αναφέρεται στο νόστο (ταξίδι) του Έλληνα ήρωα Οδυσσέα (ο πρωταγωνιστής από τον οποίο προήλθε το όνομα του ποιήματος) και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει κατά την επιστροφή του από την Τροία στην πατρίδα του, αποτυγχάνοντας λόγω θεϊκών παρεμβάσεων, ιδιαιτέρως του Ποδειδώνα. Τα σημαντικότερα σημεία περιλαμβάνουν τα περίφημα συναπαντήματα του Οδυσσέα με τις Σειρήνες, τον Κύκλωπα Πολύφημο και τη σφαγή των μνηστήρων της συζύγου του Πηνελόπης όταν επέστρεψε στην Ιθάκη.
Αντίθετα από τον Ησίοδο, ο οποίος αναφέρει την οικογένειά του και πληροφορίες για τη ζωή του στα έργα του, ο Όμηρος δεν πράττει αναλόγως και, καθώς πιστεύται ότι άρχισε να γράφει γύρω 700 π.Χ., δεν υπάρχουν σύγχρονες πηγές για τον ίδιο, αλλά διάφορες μεταγενέστερες Ελληνιστικές ή ακόμα και Ρωμαϊκές περιγραφές του βίου του (όπως επίσης και ο "Αγών Ομήρου και Ησιόδου"). Επειδή η διάλεκτος των Ομηρικών έργων είναι μια αρχαϊκή μορφή της Ιωνικής και δείχνει οικειότητα με τη γεωγραφία της Μικράς Ασίας στην Ιλιάδα, θα μπορούσαν να έχουν κάποια δόση αλήθειας οι ισχυρισμοί ότι η γενέτειρα του Ομήρου ήταν η Σμύρνη, η Χίος ή η Ίος.
Ένας μοναδικός Όμηρος;
Υπήρχαν πάντα διαφωνίες σχετικά με το "πρόσωπο" του Ομήρου. Πολλοί τόποι υποστήριζαν ότι ήταν η γενέτειρά του. Έχει αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης ακόμα και το κατά πόσο τα δύο μεγάλα έργα του έχουν γραφτεί από το ίδιο άτομο. Οι αρχαίοι αποκαλούσαν όσους σκέφτονταν κάτι τέτοιο "χωρίζοντες". Κάποιοι αμφισβητούν εάν πίσω τα Ομηρικά έργα βρίσκεται ένας και μόνο άνθρωπος και τούτο οδηγεί στο "Ομηρικό Ζήτημα", η ιδέα ότι τα έπη είναι μια συλλογή ποιημάτων που έχουν συγκεντρωθεί σε μία ιστορία, η οποία μπορεί να ερμηνεύσει ασυνέπειες στη διήγηση και την τυποποιημένη γλώσσα που χρησιμοποιείται. Σύμφωνα με αυτή τη σχολή σκέψης, τα ποιήματα ψάλλονταν πιθανότατα σε μορφή επεισοδίων από ραψωδούς. Αυτή η ιδέα διατυπώθηκε για πρώτη φορά από τον F. A. Wolf στη εργασία του 1795 μ.Χ. "Prolegomena ad Homerum".
Ωστόσο, το αν ο Όμηορς ήταν αυτή, αυτός ή αυτοί δεν μειώνει το μεγαλείο της Ιλιάδας και της Οδύσσειας και αυτό φανερώνεται από το γεγονός πως τα δύο ποιήματα έχουν φτάσει μέχρι τις ημέρες μας με αδιάλλειπτη παράδοση. Τα ποιήματα συντάχθηκαν, οργανώθηκαν και διορθώθηκαν για πρώτη φορά επί του Πεισιστράτου των Αθηνών, αλλά το Ελληνικό κείμενο που διασώζεται προέρχεται από Αλεξανδρινούς λόγιους όπως ο Ζηνόδωτος και ο Αριστοφάνης ο Βυζάντιος και ο Αρίσταρχος και τα σχόλια τους πάνω στα κείμενα. Οι πρώτες τυπωμένες εκδόσεις του Ομήρου έγιναν το 1488 μ.Χ. στη Φλωρεντία από τον Αθηναίο Δημήτριο Χαλκοκονδύλη. Τα έργα του Ομήρου επηρέασαν σε τεράστιο βαθμό την Ελληνική κουλτούρα και σκηνές από τα έργα του εμφανίζονται στην Ελληνική γλυπτική, αγγειοπλαστική, τραγωδία και κωμωδία. Μελετήθηκε ως μέρος της Ελληνικής παιδείας και οι θρύλοι εντός των έργων θα επηρέαζαν την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή κουλτούρα και παραπέρα, ούτως ώστε η στέρεη κληρονομιά του Ομήρου εξακολουθεί να μελετάται μέχρι σήμερα.
