Η Αθηνά ήταν η θεά της σοφίας, του πολέμου και των τεχνών. Η αγαπημένη κόρη του Δία και ίσως η σοφότερη, γενναιότερη αλλά σίγουρα η πιο πολυμήχανη των Ολύμπιων θεών.
Σύμφωνα με προφητεία, ο Δίας θα έχανε τον θρόνο του από τον γιό του, όπως είχε κάνει και ο ίδιος στον πατέρα του Κρόνο. Επομένως, ενώ η Μήτις ήταν έγκυος ο Δίας την κατάπιε για να το αποτρέψει. Αργότερα με τον Ήφαιστο σε ρόλο μαίας, όπως βλέπουμε σε πολλά παραδείγματα της αρχαιοελληνικής τέχνης, η Αθηνά ξεπρόβαλε από το κεφάλι του Δία πλήρως ανεπτυγμένη φορώντας πανοπλία. Ο Ήφαιστος χρησιμοποιώντας το τσεκούρι του, άνοιξε το κεφάλι του Δία και έτσι γεννήθηκε το συχνά αναφερόμενο ως αγαπημένο παιδί του Δία, η Αθηνά.
Τα επίθετα της Αθηνάς
Ανάμεσα στα επίθετα που χρησιμοποιούνται για την Αθηνά είναι Παλλάς (κορίτσι) και Παρθένος, αφού αποτελεί εμφανές παράδειγμα θεού της Ελληνικής μυθολογίας που δεν υπέκυψε σε αθέμιτες σχέσεις με άλλες θεότητες, ημίθεους, ή θνητούς. Πρόμαχός (του πολέμου) είναι ένα άλλο επίθετο, ίσως αναφερόμενο σε πολεμικές επιχειρήσεις με πιο πατριωτικό, αμυντικό και στρατηγικό χαρακτήρα σε αντίθεση με τις επιθετικές εχθροπραξίες συνδεδεμένες με τον πολεμοχαρή αδερφό της Άρη. Επίσης, η θεά περιγράφεται ως Εργάνη (των τεχνών) και της Νίκης με τις αξιοσημείωτες στρατηγικές της ικανότητες.
Μεταμορφώνοτας την Μέδουσα σε Γόργων η Αθηνά επιδεικνύει οτι κανείς δεν παίζει με την θεά. Η αίσθηση δικαιοσύνης της ήταν τέτοια που η εκδίκηση ήταν άμεση σε περιπτώσεις ασέβειας, όπως όταν οι Αχαιοί ήρωες βεβήλωσαν τον ναό της μετά την κατάληψη της Τροίας.
Η Αθηνά ήταν επίσης πάτρονας των οικιακών τεχνών, χαρίζοντας στους θνητούς τα δώρα της μαγειρικής και της ραπτικής. Υπάρχουν αναφορές ότι εφηύρε τον αυλό αλλά όταν είδε, καθώς έπαιζε, στην αντανάκλασή της τα φουσκωμένα της μάγουλα το πέταξε μακριά όπου τον βρήκε ο σάτυρος Μαρσύας.
Αθηνά και Αθήνα
Είναι στενά συνδεδεμένη με την Αθήνα ως πατρονάς/προστάτης της αφού η πόλη πήρε το όνομά της μετά από επιλογή των κατοίκων της Αττικής. Οι κάτοικοι την επέλεξαν αφότου τους χάρισε την ελιά, σύμβολο της ειρήνης και αφθονίας. Ο Παρθενώνας, χτισμένος στην Ακρόπολη το 5ο αιώνα π.Χ. είναι ναός προς τιμήν της. Ο Εριχθόνιος, ένας από τους πρώτους βασιλιάδες της Αθήνας και υιοθετημένος γιός της Αθηνάς, θεωρείται ότι ίδρυσε τα Παναθήναια, γιορτή προς τιμήν της Αθηνάς που διεξάγονταν κάθε τέσσερα χρόνια. Η γιορτή περιελάβανε μία υπέρλαμπρη πομπή στην πόλη, την παρουσίαση στην Αθηνά ενός περίτεχνου πέπλου (απεικονίζοντας την Γιγαντομαχία) και αθλητικούς αγώνες. Τα βραβεία των αγώνων ήταν αμφορείς, με ζωγραφισμένη εικόνα της Αθηνάς, γεμάτοι εξαιρετικό λάδι. Τέλος, πολλές άλλες σημαντικές πόλεις την τιμούσαν: ως πάτρονα στην Σπάρτη, για την ίδρυση της Θήβας στην Βοιωτία κα με την απεικόνιση της στα τοπικά νομίσματα στην Κόρινθο.
Αθηνά και Έλληνες ήρωες
Στους Ελληνικούς μύθους η Αθηνά εμφανίζεται ως προστάτιδα του Ηρακλή και προσφέρει πολλές φορές την βοήθεια της στους δώδεκα άθλους. Για παράδειγμα, όταν ο Ηρακλής έπρεπε να κρατήσει τον ουρανό καθώς ο Άτλας αναζητούσε τα μήλα των Εσπερίδων. Ένας άλλος αγαπημένος ήρωας ήταν ο Περσέας, με την Αθηνά να του παραδίδει την ασπίδα που τον προστάτεψε στην μάχη με την Μέδουσα. Επίσης, ο Αχιλλέας σκότωσε τον Έκτορα με την βοήθειά της και ο Οδυσσέας επωφελήθηκε της σοφίας της στην ολοκλήρωση του ταξιδιού του. Ήταν ιδέα της Αθηνάς ο Οδυσσέας να μεταμφιεστεί ως ζητιάνος όταν έφθασε στην Ιθάκη και τον προστάτεψε από τα βέλη των αντίζηλων του στο παλάτι. Τέλος, η πολυμήχανη φύση της θεάς επιδεικνύεται στην περίπτωση του Ιάσωνα αφού η Αθηνά ενθάρρυνε τον Άργο να ναυπηγήσει την Αργώ, το διάσημο πλοίο της εκστρατείας των Αργοναυτών.
Η Αθηνά ήταν κύρια πρωταγωνίστρια στην Ιλιάδα του Ομήρου, όπου υποστηρίζει του Αχαιούς και τους ήρωες τους, ειδικά τον Αχιλλέα δίνοντας του κουράγιο και σοφές συμβουλές κατά την διάρκεια του Τρωικού Πολέμου. Χάρη σε εκείνη ο Μενέλαος σώθηκε από το βέλος του Πάνδαρου, το δόρυ του Διομήδη εκτράπηκε και χτύπησε τον ίδιο τον Άρη ενώ προστάτεψε τον Οδυσσέα. Επίσης, της αποδίδεται η ιδέα του Δούρειου Ίππου. Η Αφροδίτη είναι άλλη μία θεότητα που χάνει στην μάχη με την Αθηνά. Ο Όμηρος και ο Ησίοδος την περιγράφουν με «λαμπρά μάτια» και «Τριτογένεια». Τέλος, πολλές φόρες χαρακτηρίζεται ως «η θεά των λαφύρων», «θεά με τα υπέροχα μαλλιά», και «Άλαλκομενηίς Αθηνά».
Ποια αντικείμενα συνδέονται με την Αθηνά;
Η κουκουβάγια —σύμβολο της γνώσης— και η ελιά είναι κάποια από τα αντικείμενα που συνδέονται με την θεά. Συνήθως απεικονίζεται στην τέχνη φορώντας πανοπλία, μία χρυσή περικεφαλαία και ασπίδα, κρατώντας ένα δόρυ. Σύμφωνα με κάποιες αναφορές, η πανοπλία της Αιγίς είναι κατασκευασμένη από δέρμα Γίγαντα και τελειώνει σε κρεμασμένες χρυσές φούντες απεικονίζοντας το κεφάλι της Γόργων που της παρέδωσε ο Περσέας. Η διασημότερη εικόνα της Αθηνάς στον αρχαίο κόσμο ήταν αδιαμφισβήτητα το τεράστιο (12 μέτρα) χρυσελεφάντινο άγαλμα του Φειδία στον Παρθενώνα. Σήμερα, το άγαλμα έχει χαθεί αλλά μικρότερα Ρωμαϊκά αντίγραφα παρουσιάζουν μία Αθηνά που προκαλεί δέος, πλήρως εξοπλισμένη κρατώντας την Νίκη στο δεξί της χέρι και η ασπίδα της στο αριστερό να εξιστορεί σκηνές από τις Μάχες των Αμαζόνων και των Γιγάντων. Στην περικεφαλαία της υπάρχει μια σφίγγα και δύο γρύπες. Απεικονίσεις της Αθηνάς που έχουν επιβιώσει βρίσκονται στα αετώματα του Παρθενώνα και στις μετόπες του ναού του Δία στην Ολυμπία.
