Οι Δελφοί ήταν ένα σημαντικό Ελληνικό θρησκευτικό κέντρο αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα. Χτισμένο στον Παρνασσό, κοντά στον Κορινθιακό κόλπο, το ιερό αποτελούσε την έδρα του περίφημου Μαντείου του Απόλλωνα, που έδινε κωδικοποιημένους χρησμούς και συμβουλές τόσο στις πόλεις κράτη όσο και σε ιδιώτες. Επίσης, στους Δελφούς τελούνταν τα Πύθια, αγώνες πανελλήνιας εμβέλειας. Οι Δελφοί έχουν ανακηρυχθεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την Ουνέσκο.
Μυθολογία και προέλευση
Η περιοχή κατοικήθηκε από τη Μυκηναϊκή εποχή, κατά το τέλος της εποχής του Χαλκού (1500-1100 π.Χ.) αλλά απέκτησε τη θρησκευτική της σημασία περίπου από το 800 π.Χ. Η αρχική ονομασία του Ιερού ήταν Πυθώ, από το όνομα του φιδιού (πύθωνας) που ο Απόλλωνας, σύμφωνα με το μύθο, φόνευσε εκεί. Αναθηματικές προσφορές από αυτή την περίοδο περιλαμβάνουν πήλινα ειδώλια (τα παλαιότερα), χάλκινα ειδώλια και πλούσια διακοσμημένους χάλκινους τρίποδες.
Οι Δελφοί θεωρούνταν επίσης κέντρο του κόσμου, καθώς σύμφωνα με την αρχαιοελληνική μυθολογία ο Δίας άφησε δύο αετούς, έναν προς την Ανατολή και έναν προς τη Δύση, οι οποίοι, αφού γύρισαν όλο τον κόσμο, συναντήθηκαν στους Δελφούς. Ως υπενθύμιση αυτού του γεγονότος στήθηκε ο ομφαλός, ένας πέτρινος ωοειδής λαξευμένος βράχος που βρισκόταν έξω από το ναό του Απόλλωνα και που υποδείκνυε και το σημείο που ο Απόλλωνας σκότωσε τον Πύθωνα.
Το Μαντείο του Απόλλωνα
Το Μαντείο του Απόλλωνα στους Δελφούς ήταν φημισμένο σε όλο τον ελληνικό κόσμο και πέρα από αυτόν. Το Μαντείο - η ιέρεια Πυθία - απαντούσε σε ερωτήσεις που της έθεταν οι επισκέπτες που ζητούσαν καθοδήγηση για τις μελλοντικές τους πράξεις. Η όλη διαδικασία ήταν μακρά, συνήθως διαρκούσε μία ολόκληρη ημέρα και μπορούσε να πραγματοποιηθεί συγκεκριμένες μέρες το χρόνο. Αρχικά η ιέρεια εκτελούσε διάφορες πράξεις καθαρμού όπως ο καθαρισμός στην κοντινή Κασταλία Πηγή, η καύση φύλλων δάφνης και η πόση αγιασμένου νερού. Στη συνέχεια ένα ζώο - συνήθως κατσίκι - θυσιαζόταν. Αυτοί που ζητούσαν συμβουλές προσέφεραν τότε έναν πέλανο - ένα είδος ψωμιού - πριν τους επιτραπεί η είσοδος στα ενδότερα του ναού όπου η ιέρεια διέμενε και έδινε τους χρησμούς της, πιθανότατα σε κατάσταση έκστασης που προκαλούνταν από ναρκωτικές ουσίες ή κάποιο φυσικό αέριο.
Το πιο διάσημο πρόσωπο που ζήτησε τη συμβουλή του μαντείου των Δελφών ήταν, ίσως, ο Κροίσος, ο βαθύπλουτος βασιλιάς της Λυδίας, ο οποίος, καθώς ήταν αντιμέτωπος με πόλεμο εναντίον των Περσών, απευθύνθηκε στο Μαντείο. Το Μαντείο απάντησε ότι αν ο Κροίσος ξεκινήσει πόλεμο τότε μια μεγάλη αυτοκρατορία σίγουρα θα καταστραφεί. Έχοντας αυτή τη διαβεβαίωση, ο βασιλιάς της Λυδίας στράφηκε εναντίον του τρομερού Κύρου. Όμως, οι Λυδοί υπέστησαν βαριά ήττα στις Σάρδεις και ήταν η αυτοκρατορία των Λυδίων που καταστράφηκε. Ήταν ένα μάθημα ότι οι χρησμοί του Μαντείου θα μπορούσαν εύκολα να παρερμηνευθούν λόγω αφέλειας ή υπερβολικής αυτοπεποίθησης.
Πανελλήνιοι Αγώνες
Οι Δελφοί, όπως και οι ιεροί χώροι της Ολυμπίας, της Νεμέας και του Ισθμού διοργάνωναν αγώνες για να τιμήσουν διάφορους Θεούς του αρχαιοελληνικού Πανθέου. Τα Πύθια των Δελφών ξεκίνησαν ανάμεσα στο 591 και το 585 π.Χ. και αρχικά διοργανώνονταν κάθε οκτώ χρόνια, αρχικά μόνο ως μουσικοί αγώνες, όπου τραγουδιστές με τη συνοδεία λύρας τραγουδούσαν έναν ύμνο στον Απόλλωνα. Αργότερα, προστέθηκαν στο πρόγραμμα περισσότεροι μουσικοί διαγωνισμοί αλλά και αθλητικοί αγώνες, με τους αγώνες να διοργανώνονται τώρα ανά τέσσερα χρόνια και να τους ξεπερνούν σε σημασία μόνο οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Το κύριο έπαθλο για τους νικητές ήταν ένα δάφνινο στεφάνι.
Τον χώρο και τους αγώνες τους διαχειρίζονταν η ανεξάρτητη Αμφικτυονία των Δελφών - ένα συμβούλιο με εκπροσώπους από γειτονικές πόλεις-κράτη - που επέβαλε φόρους, εισέπραττε τις προσφορές, επένδυε σε κατασκευαστικά προγράμματα, ανέλαβε ακόμα και οργανωμένες στρατιωτικές εκστρατείες στους τέσσερις Ιερούς Πόλεμους, που διεξήχθησαν για να τιμωρηθούν οι ιεροσυλίες εναντίον του Απόλλωνα που διαπράχθηκαν από τις πόλεις της Κρίσας, της Φωκίδας και της Άμφισσας.
Αρχιτεκτονική
Ο πρώτος ναός στην περιοχή χτίστηκε τον 7ο αι. π.Χ. και αντικατέστησε παλαιότερα κτίσματα μικρότερης σημασίας. Το κεντρικό σημείο του ιερού, ο Δωρικός Ναός του Απόλλωνα, καταστράφηκε από πυρκαγιά το 548 π.Χ.. Ένας δεύτερος ναός, επίσης Δωρικού ρυθμού, ολοκληρώθηκε το 510 π.Χ. με τη βοήθεια της εξόριστης αθηναϊκής οικογένειας των Αλκμεωνιδών. Με διαστάσεις περίπου 60 επί 24 μέτρα, η πρόσοψή του είχε έξι κίονες ενώ οι πλευρές του από 15. Αυτός ο Ναός καταστράφηκε από σεισμό το 373 π.Χ. και αντικαταστάθηκε από παρόμοιο ναό το 330 π.Χ. Αυτός κατασκευάστηκε με πορώδη λίθο επικαλυμμένο με κονίαμα. Μαρμάρινα γλυπτά είχαν προστεθεί ως διακόσμηση μαζί με περσικές ασπίδες λάφυρα της Μάχης του Μαραθώνα. Αυτός είναι ο ναός που σώζεται, έστω και εν μέρει, σήμερα.
Άλλες αξιοσημείωτες κατασκευές στην περιοχή ήταν το θέατρο (με χωρητικότητα 5.000 ατόμων), ο ναός (Θόλος) της Αθηνάς (4ος αι. π.Χ.), η Θόλος (των Σικυωνίων) με 13 δωρικούς κίονες (περ. 580 π.Χ.), στοές, ένα στάδιο (με χωρητικότητα 7.000 θεατών) και περίπου 20 θησαυροί, που είχαν κατασκευαστεί για να στεγάσουν τις αναθηματικές προσφορές και αφιερώματα από πόλεις-κράτη όλης της Ελλάδας. Ομοίως, στήθηκαν μνημεία για τον εορτασμό στρατιωτικών νικών και άλλων σημαντικών γεγονότων. Για παράδειγμα, ο σπαρτιάτης στρατηγός Λύσανδρος ανήγειρε ένα μνημείο για να γιορτάσει τη νίκη του επί των Αθηναίων στους Αιγός Ποταμούς. Άλλα αξιοσημείωτα μνημεία ήταν ο χάλκινος ταύρος των Κερκυραίων (580 π.Χ.), και δέκα αγάλματα των Αργείων βασιλέων (περ. 369 π.Χ.), ένα χρυσό τέθριππο άρμα των Ροδίων, και ένας τεράστιος χάλκινος Δούρειος Ίππος των Αργείων (περ. 413 π.Χ.). Ακολουθώντας τον ιερό δρόμο, που περνούσε από την πύλη του ιερού μέχρι το ναό του Απόλλωνα, ο επισκέπτης εντυπωσιαζόταν από τα έργα τέχνης και τον πλούτο που αντίκριζε. Δυστυχώς, στις περισσότερες περιπτώσεις, σώζονται μόνο τα μνημειακά βάθρα αυτών των μεγάλων αγαλμάτων, σιωπηλοί μάρτυρες ενός χαμένου μεγαλείου.
Το τέλος
Το 480 π.Χ. το Ιερό δέχτηκε την επίθεση των Περσών και το 279 π.Χ. δέχτηκε άλλη μία επίθεση, αυτή τη φορά των Γαλατών. Κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. το ιερό πέρασε στον έλεγχο της Αιτωλικής Συμπολιτείας. Το 191 π.Χ. οι Δελφοί πέρασαν σε ρωμαϊκή κυριαρχία. Ωστόσο, το ιερό και οι αγώνες διατήρησαν την πολιτισμική σημασία τους στη ρωμαϊκή εποχή, ιδίως την εποχή του Αδριανού. Το διάταγμα του Θεοδόσιου το 393 μ.Χ. για το κλείσιμο όλων των ειδωλολατρικών ιερών είχε ως αποτέλεσμα τη σταδιακή παρακμή των Δελφών. Μια χριστιανική κοινότητα παρέμεινε στον χώρο για αρκετούς αιώνες μέχρι την τελική εγκατάλειψή του τον 7ο αιώνα μ.Χ.
Η τοποθεσία ήρθε ξανά στο φως με τις πρώτες σύγχρονες ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν το 1880 μ.Χ. από ομάδα Γάλλων Αρχαιολόγων. Αξιοσημείωτα ευρήματα ήταν τα θαυμάσια γλυπτά της Μετώπης από τον Θησαυρό των Αθηναίων (περ. 490 π.Χ.) και των Σιφνίων (περ. 525 π.Χ.) που απεικονίζουν σκηνές από την ελληνική μυθολογία. Επίσης, ο χάλκινος Ηνίοχος σε αυστηρό στιλ (480-460π.Χ.), η μαρμάρινη Σφίγγα των Ναξίων (περ. 560 π.Χ.), οι δίδυμοι μαρμάρινοι Κούροι από το Άργος (περ. 580 π.Χ.) και ο πλούσια διακοσμημένος πέτρινος ομφαλός (περ. 330 π.Χ.) - όλα μάρτυρες του πολιτιστικού και καλλιτεχνικού πλούτου που οι Δελφοί είχαν απολαύσει κάποτε.
