Athena was de godin van de wijsheid, oorlog en ambachten. Ze was de favoriete dochter van Zeus en was, wellicht, de meeste wijze, moedigste en zeker de meest vindingrijke van de olympische goden.
Zeus vernam dat zijn zoon zijn troon over zou nemen, net zoals hij de macht had overgenomen van zijn vader Kronos. Overeenkomstig verslond hij Metis toen zij zwanger was en werd Athena geboren uit Zeus’ hoofd, in pantser en volgroeid. Het afbeelden van Hephaistos in de rol van vroedvrouw, Zeus’ hoofd splijtend met een bijl, is een populair thema in de klassieke Griekse kunst. Athena wordt regelmatig aangehaald als het favoriete kind van Zeus.
Athena’s Epitheta
Onder de epitheta van Athena vallen Pallas (deerne) en Pathenos (maagd), waaraan ze voldoet en ze valt op tussen de goden van de Griekse mythologie door niet toe te geven aan ongeoorloofde relaties met andere goden, halfgoden of stervelingen. Verdere epitheta zijn Promachos (van oorlog) – wellicht doelend op de meer patriottische, defensieve en strategische oorlogsvoering, dan de aanvallende manier van oorlog voeren, in tegenstelling tot haar meer agressieve en conflict-minnende broer Ares, Ergane (van de ambachten) en Nike (overwinning). Desalniettemin stond de godin bekend om haar militaire dapperheid.
Dat er met de godin niet te spotten viel, blijkt uit de transformatie van Medusa tot Gorgo en haar gevoel voor rechtvaardigheid was zodanig, dat goddeloze daden snel werden gewroken, zoals met de Aegeïsche helden die na de verovering van Troje het heiligdom van de godin onteerden.
Athena is tevens de beschermgodin van de huishoudelijke ambachten en deed de stervelingen de gave van het koken en naaien toekomen. De uitvinding van de aulos wordt aan haar toegedicht, maar toen ze haar weerspiegeling en opgeblazen wangen zag als ze dit blaasinstrument bespeelde, gooide ze het weg, om vervolgens opgepakt te worden door de satyr Marsyas.
Athena & Athene
Ze is nauw verbonden met Athene, de stad die ter ere naar haar vernoemd is, toen de bevolking van Attica haar verkoos tot beschermgodin ten gevolge van haar geschenk van de olijfboom, een symbool van vrede en overvloed. Het Parthenon, de tempel uit de 5de eeuw v. C. die tot de dag van vandaag de akropolis van de stad domineert, werd ter ere van haar gebouwd. Aan haar geadopteerde zoon Erichthonios, een van de eerste koningen van Athene, wordt van oudsher het instellen van de Panathenaia toegeschreven, dat elke vier jaar werd gehouden om de godin te eren. Het festival bestond uit een magnifieke processie door de stad, het aanbieden aan Athena van een speciaal gewoven peplos (die de Gigantomachia afbeeldde) en atletiek wedstrijden. De prijzen voor de spelen waren amphorae die beschilderd waren met een afbeelding van Athena en bevatte de beste olijfolie. In haar rol als beschermster werd zij in vele andere grote steden vereerd, in het bijzonder als beschermster van Sparta, als de stichtster van Thebe in Boeotië en in Korinthe waar ze verscheen op de munten van de stad.
Athena & de Griekse Helden
In de Griekse mythen is zij de beschermster van Hercules en Athena helpt hem regelmatig bij zijn twaalf werken, bijvoorbeeld door hem bij te staan de wereld te dragen, terwijl Atlas naar de heilige appels van de Hesperiden zoekt. Perseus was een andere favoriet en kreeg een schild om zich te beschermen in zijn queeste om Medusa te doden. Achilles kreeg hulp bij het doden van Hector en ook Odysseus profiteerde regelmatig van Athena’s wijsheid, zoals bijvoorbeeld het idee om zich als bedelaar te kleden bij zijn terugkomst op Ithaka en tevens beschermde zij hem tegen de pijlen van zijn rivalen toen hij het paleis ontdeed van indringers. Jason was nog een andere held die voordeel had van de vindingrijkheid van Athena, door Argos aan te moedigen het eerste Griekse langschip te bouwen, dat hun naam zou dragen en de faam van de Argonauten.
Athena was een van de belangrijkste speelsters in Homerus’ verhaal over de Trojaanse Oorlog, de Ilias, waarin zij de Aecheërs en hun helden steunt, met name Achilles, die ze voorziet van aanmoediging en wijze raad, Menelaos, die gered wordt van een pijl van Pandaros en Diomedes, wiens speer in een opmerkelijke episode werd omgeleid en Ares zelf verwondde. Aphrodite was een andere godheid die op de tweede plaats kwam toen ze in aanvaring kwam met Athena. Ze verschafte ook bescherming aan Odysseus en zijn idee van het Houten Paard wordt aan haar toegeschreven. Zowel Homerus als Hesiodos beschrijven Athena als ‘met schitterende ogen’ en ‘Tritogeneia’. Ze wordt ook regelmatig ‘godin van de buit’ genoemd, de ‘godin met het mooie haar’ en ‘Athena Alalkomenaia’.
Welke Attributen en Symbolen Horen bij Athena?
Attributen en symbolen die geassocieerd worden met Athena zijn onder meer de uil – het symbool van wijsheid – en de olijfboom. Ze wordt vaak in kunst afgebeeld in pantser, met een gouden helm, een schild terwijl ze een speer draagt. In sommige verhalen is haar pantser, de aegis, gemaakt van de huid van een Gigant, versierd met gouden kwasten en met het hoofd van de Gorgo die haar door Perseus was geschonken. De meest beroemde weergave van Athena in de klassieke wereld was ontegenzeggelijk het standbeeld van goud en ivoor van de godin gemaakt door Phidias dat stond in het Parthenon in Athene en meer dan 12 meter hoog was. Alhoewel het standbeeld verloren is gegaan, is het toch bewaard gebleven in de vorm van kleinere Romeinse kopieën en toont het Athena in een majestueuze houding, volledig bewapend, met Nike in haar rechterhand en met een schild in haar linkerhand waarop scenes van de Gevechten van de Amazones en de Giganten zijn afgebeeld. Op haar helm zaten een sfinx en twee griffioenen. Gevierde afbeeldingen van Athena die bewaard zijn gebleven zijn onder meer de friezen van het Parthenon en de metopen van de tempel van Zeus in Olympia.
