De Zeven Wonderen van de Klassieke Wereld waren zeven indrukwekkende bouwwerken op beroemde wijze opgesomd door klassieke schrijvers waaronder Philon van Byzantium, Antipater van Sidon, Diodorus Siculus, Herodotus, Strabo en Callimachus van Cyrene en anderen. De middeleeuwse historicus Beda en andere middeleeuwse schrijvers stelden ook hun eigen lijsten op. De standaard opsomming van de zeven klassieke wonderen zijn:
- De Grote Piramide van Gizeh, Egypte
- De Hangende Tuinen van Babylon
- Het Standbeeld van Zeus in Olympia, Griekenland
- De Tempel van Artemis in Efeze
- Het Mausoleum in Halicarnassus
- De Kolossus van Rhodos
- De Vuurtoren van Alexandrië, Egypte
De Zeven Wonderen werden oorspronkelijk benoemd als themata voor Helleense toeristen (het Grieks van “dingen om te zien” dat tegenwoordig in goed Nederlands “een must see” genoemd wordt) door Philon van Byzantium (leefde in de 3de eeuw v.Chr.) in 225 v.Chr., in zijn werk Over de Zeven Wonderen. Philon en Antipater van Sidon (leefde in de 2de eeuw v.Chr.) hadden de muren van Babylon in de lijst opgenomen in plaats van de Vuurtoren van Alexandrië en Diodorus Siculus (1ste eeuw v.Chr.) nam de zeven hierboven genoemde wonderen op in zijn Bibliotheca historica (“Historische Bibliotheek”). Alle zeven wonderen hebben minder dan 60 jaar tegelijkertijd bestaan en van deze zeven hiergenoemde bestaat tegenwoordig alleen de Grote Pyramide nog.
Van een standaard, "authentieke" lijst van de Zeven Wonderen van de Klassieke Wereld waar iedereen het over eens was is geen sprake. De lijst van Philon wordt verondersteld op eerdere bronnen te zijn gebaseerd en hij is mogelijk van zijn eigen ervaring uitgegaan. Hij was een ingenieur die werkte voor de Bibliotheek van Alexandrië, waar hij zijn Over de Zeven Wonderen schreef, dat zo populair was dat ze het (of een kopie ervan) naar Byzantium brachten, kopieerden en deze kopieën naar andere stedelijke intellectuele centra stuurden, waardoor de lijst tot aan de tijd van Beda bewaard is gebleven (leefde ca. 673-735 n.Chr.), in wiens tijd alle wonderen inmiddels waren vergaan op de Grote Pyramide na. Over de oorsprong van de geaccepteerde Zeven Wonderen, schrijven de geleerden John en Elizabeth Romer:
Zoals met vele andere populaire afbeeldingen en ideeën, is de precieze oorsprong van deze lijst die de Zeven Wonderen van de Wereld genoemd wordt verloren gegaan. Verwijzingen naar de Zeven Wonderen zijn in overvloed aanwezig, echter tegenstrijdig per auteur, wisselend qua datums en dienen alleen om te benadrukken dat de Zeven Wonderen van de Wereld net zo bekend waren en, wellicht, net zo weinig genoemd werden, als tegenwoordig. Nauwgezet gedateerd en geschreven bewijs toont aan dat de eerste volledige moderne versie van de lijst van de Zeven Wonderen slechts minder dan vier eeuwen geleden verscheen in Italië, in 1608 en zelfs na deze datum stonden de zeven verkozenen op de lijst nog niet volledig vast tot de komst van het massale reproduceren en het populaire onderwijs van de laatste eeuw (ix-x).
Beda’s lijst volgt niet de standaardlijst en voegt andere wonderen toe zoals het Capitool in Rome en het Theater van Heraclea. Zelfs de klassieke schrijvers verschilden van mening over welk wonder er op de lijst moest komen, maar het lijkt erop dat geen enkele van hen de pracht zou ontkennen van de zeven standaard wonderen, zoals deze heden ten dage wordt erkend, welke allen werden gebouwd op locaties rond de Middellandse Zee tussen ca. 2560-280 v.Chr.
De Grote Piramide van Gizeh
De Grote Pyramide van Gizeh werd gebouwd tussen 2589 en 2566 v.Chr. gedurende het bewind van de Egyptische farao Khufu (in het Grieks bekend als ‘Cheops’) en was het hoogste door de mens gemaakte bouwwerk voor een periode van bijna 4.000 jaar. Men gaat er van uit dat het afgemaakt werd door zijn opvolger Chafre omstreeks 2560 v.Chr. en het had een hoogte van 146 meter (479 voet) en een basis van 230 meter (754 voet) waarbij meer dan twee miljoen blokken steen gebruikt werden. Met de opgravingen van het interieur van de piramide werd pas in de late 18de en begin 19de eeuw een begin gemaakt en daarom waren de fijne kneepjes van het interieur die zo intrigerend zijn voor de moderne mensen, voor de klassieke schrijvers onbekend. Het was het bouwwerk zelf dat door zijn perfecte symmetrie en indrukwekkende hoogte indruk maakte op haar bezoekers. Het kan zijn dat in de tijd dat Diodorus schreef de piramide nog omhuld was, althans gedeeltelijk, door een witte kalkstenen bekleding waardoor het van kilometers ver helder deed oplichtte.
De Hangende Tuinen van Babylon
De Hangende Tuinen van Babylon, als ze bestaan hebben zoals ze worden beschreven, werden door Nebukadnezar II aangelegd tussen 605-562 v.Chr. als een geschenk aan zijn vrouw. Ze worden beschreven door Diodorus Siculus als zichzelf bewaterende plateaus van exotische flora en fauna die een hoogte van meer dan 23 meter (75 voet) bereikten door een reeks oplopende terrassen. Diodorus schreef dat de vrouw van Nebukadnezar, Amytes van Media, de bergen en bloemen van haar vaderland miste en dat daarom de koning opdracht gaf een berg aan te leggen voor haar in Babylon.
De controverse of de tuinen al dan niet bestonden komt voort uit het feit dat ze nergens worden vermeld in de geschiedenis van Babylonië en dat Herodotus (leefde omstreeks 484-425/413) ze niet vermeld in zijn beschrijvingen van Babylon. Er zijn echter vele andere klassieke feiten, aantallen en plaatsen die Herodotus niet benoemd en er bestaat enige twijfel of hij daadwerkelijk Babylon heeft bezocht. Diodorus, Philon en de historicus Strabo beweren allen dat de tuinen bestonden, maar het kan zijn dat ze Babylon door de war haalde met Nineve dat bekend stond om haar tuinen en parken. Als de Hangende Tuinen bestaan hebben, dan zouden ze verwoest zijn door een aardbeving enige tijd na de eerste eeuw n.Chr.
Het Standbeeld van Zeus in Olympia
Het Standbeeld van Zeus in Olympia was gemaakt door de grote Griekse beeldhouwer Phidias, die bekend stond als de beste beeldhouwer van de klassieke wereld in de 5de eeuw v.Chr. (hij werkte ook mee aan het Parthenon in Athene met het standbeeld van Athena dat ooit in de tempel heeft gestaan). Het standbeeld van Zeus beeldde de god Zeus uit die op zijn troon zat, met een huid van ivoor en gewaden van gehamerd goud en was 12 meter (40 voet) hoog, ontworpen om ontzag te wekken bij de aanbidders die de Tempel van Zeus in Olympia bezochten. De reizende schrijver en historicus Pausanias (leefde van 110-180 n.Chr.) beschrijft het standbeeld, dat vaak “de god” werd genoemd:
De god, gemaakt van goud en ivoor, zit op een troon. Hij heeft een krans op zijn hoofd op zo’n manier gemaakt dat het lijkt van olijfschoten te zijn. In zijn rechterhand houdt hij een Victoria [figuur], ook gemaakt van goud en ivoor en dit figuur heeft een lint vast en heeft een krans op haar hoofd. In zijn linkerhand houdt hij een scepter vast dat versiert is met elke soort van waardevol materiaal. De vogel die is neergestreken op de scepter is een arend. De sandalen van de god zijn ook van goud gemaakt en zo ook zijn gewaad. Op het gewaad zijn de figuren van dieren geborduurd en witte lelies. De kroon is sierlijk met zijn goud en juwelen, sierlijk met zijn ebbenhout en ivoor.
(Verslag van Griekenland, Boek 5: I.xi, 1-2/Romer, 1).
Het standbeeld van de Olympische Zeus wordt regelmatig omschreven als adembenemend. Niet iedereen was echter vol ontzag door het grootse werk. De geograaf en historicus Strabo (leefde omstreeks 64 v.Chr. tot 24 n.Chr.) merkt op:
De grootste van deze [standbeelden] was het beeld van Zeus, gemaakt door Phidias, zoon van Charmides, een Athener, van ivoor en zo groot dat – alhoewel de tempel ook buitengewoon groot was – de kunstenaar de proporties uit het oog is verloren, hij laat hem zitten maar raakt bijna het plafond met zijn hoofd, waardoor je de indruk krijgt dat als hij rechtop gaat staan hij de tempel van zijn dak zou ontdoen.
(Geografie, 8.3.30)
De Tempel van Olympia raakte in verval met de opkomst van het Christendom en het verbod op de Olympische Spelen als heidense riten. Het standbeeld werd verplaatst naar Constantinopel alwaar het later werd verwoest, ergens in de 5de of 6de eeuw door of brand dan wel door een aardbeving.
De Tempel van Artemis in Efeze
De Tempel van Artemis in Efeze (Ephesos), een Griekse kolonie in Klein Azië, werd in meer dan 120 jaar gebouwd en het kostte één nacht om te worden verwoest. De tempel werd voltooid in 550 v.Chr. en was 129 meter (425 voet) lang, bijna 69 meter (225 voet) breed en werd ondersteund door 127 columns van ongeveer 18 meter (60 voet) hoog. Gesponsord door de rijke Koning Croesus van Lidia, die kosten noch baten spaarde wanneer hij iets deed (volgens Herodotus en anderen), was de tempel die gewijd was aan Artemis van zo’n pracht dat in elke beschrijving ervan dezelfde toon van ontzag is te bespeuren en allen het er over eens zijn dat dit tot een van de mooiste bouwwerken behoorde dat ooit door mensen is gemaakt.
Op 21 juli 356 v.Chr. stak een man die Herostratus heette de tempel in brand om, volgens hem, op deze wijze eeuwigdurende faam te verkrijgen door zoiets mooi te verwoesten. De Efeziërs verkondigden dat zijn naam nooit vastgelegd of herinnerd mocht worden, maar Strabo vermeldde het als punt van belang in de geschiedenis van de tempel. In dezelfde nacht als de tempel in brand stond, werd Alexander de Grote geboren, die later aanbood om de verwoeste tempel te herbouwen, echter weigerde Efeze zijn vrijgevigheid. Het werd opnieuw opgebouwd na de dood van Alexander maar werd verwoest tijdens de invasie van Goten. Nadat het wederom opgebouwd was, werd het uiteindelijk compleet verwoest door een Christelijke bende geleid door de heilige Johannes Chrysostomus in 401 n.Chr.
Het Mausoleum van Halicarnassus
Het Mausoleum van Halicarnassus was de tombe van de Perzische satraap Mausolus en werd gebouwd in circa 351 v.Chr. Mausolus koos Halicarnassus (Bodrum in het hedendaagse Turkije) als hoofdstad en zijn geliefde vrouw Artemisia deed er alles aan om een stad te creëren wiens schoonheid nergens in de wereld overtroffen zou worden. Mausolus stief in 353 v.Chr. en Artemisia wilde hem een laatste rustplaats geven die waardig was aan zo’n grote koning. Artemisia stierf twee jaar na Mausolus en haar as werd bij hem geplaatst in het mausoleum. Plinius de Oudere (leefde 23-79 n.Chr.) vermeldt dat de ambachtslieden het werk aan het gebouw doorzetten na haar dood, zowel als eerbetoon aan hun patronen als in de wetenschap dat het mausoleum hun blijvende roem zou brengen.
De tombe van 41 meter (135 voet) hoog was sierlijk gedecoreerd met fijne sculptuur. Het werd verwoest door een aantal aardbevingen en lag in puin voor honderden jaren, totdat het in 1494 compleet ontmanteld en gebruikt werd door de Hospitaalridders van St. Jan van Malta voor de bouw van hun kasteel in Bodrum (waar de oude blokken steen nog steeds gezien kunnen worden). De tombe van Mausolus is de oorsprong van het woord mausoleum.
De Kolossus van Rhodos
De Kolossus van Rhodos was een standbeeld van de god Helios (de beschermgod van het eiland Rhodos) dat gebouwd werd tussen 292 en 280 v.Chr. Het was meer dan 33 meter (110 voet) hoog, overzag de drukke haven van Rhodos en, ondanks fantasierijke afbeeldingen die het tegengestelde beweren, stond met zijn benen bij elkaar op een voetstuk (vergelijkbaar met het Vrijheidsbeeld in de haven van New York in de Verenigde Staten, dat gebaseerd is op de Kolossus) en niet gespreid over de haven.
Er werd opdracht gegevens voor de bouw van het standbeeld na het verlies van het binnenvallende leger van Demetrius in 304 v.Chr. Demetrius liet veel van zijn belegeringswerktuigen en wapens achter en deze werden verkocht door de bewoners van Rhodos voor 300 talenten (bij benadering zo’n 360 miljoen dollar), dat ze gebruikten om de Kolossus te bouwen. Het standbeeld stond slechts 56 jaar overeind, waarna het werd verwoest door een aardbeving in 226 v.Chr. Volgens Strabo lag het voor meer dan 800 jaar in puin en was het nog steeds een attractie voor toeristen. Plinius de Oudere beweerde dat de vingers van het standbeeld groter waren dan menig standbeeld uit zijn tijd. Volgens de historicus Theophanes werd het bronzen puin uiteindelijk verkocht aan “een Joodse koopman uit Edessa” rond het jaar 654, die het weg voerde op 900 kamelen om omgesmolten te worden.
De Vuurtoren van Alexandrië
De Vuurtoren van Alexandrië, gebouwd op het eiland Pharos, had een hoogte van bijna 134 meter (440 voet) en werd gebouwd in opdracht van Ptolemaeus I Soter. De bouw werd ergens rond 280 v.Chr. voltooid tijdens de heerschappij van Ptolemaeus II Philadelphus. De vuurtoren was het op twee na grootste door de mensen gemaakte bouwwerk in de wereld (na de piramides) en zijn licht (een spiegel die overdag zonnestralen reflecteerde en in de nacht een vuur) kon op een afstand van 35 mijl op zee gezien worden. Het gebouw torende van een vierkante basis via een achthoekig middenstuk uit tot een ronde top en zij die het in haar volle glorie aanschouwden, vermelden dat ze woorden tekort kwamen om haar schoonheid te beschrijven. De vuurtoren werd zwaar beschadigd door een aardbeving in 956 n.Chr. en opnieuw in 1303 en 1323 en tegen het jaar 1480 bestond het niet meer. Het 15de -eeuwse fort Qaitbey staat nu op de plaats van de vuurtoren, gebouwd van enkele van de stenen uit haar puin.
![Lighthouse of Alexandria [Artist's Impression]](https://www.worldhistory.org/img/r/p/750x750/7615.jpg?v=1722353049)
Conclusie
De Zeven Wonderen van de Klassieke Wereld waren op geen enkele wijze een uitgebreide overeengekomen lijst van de meest imposante bouwwerken van de dag. Het was eerder als een hedendaagse gids die reizigers informeerde over wat ze moesten zien tijdens hun reis. De meesterwerken die hierboven worden vermeld, zijn de volgens de traditie geaccepteerde klassieke wonderen, voor het eerst opgeschreven door Diodorus Siculus, alhoewel Philon van Byzantium en Antipater van Sidon beiden de Vuurtoren van Alexandrië niet vermelden en er waren vele schrijvers die het er niet over eens waren wat als een “wonder” beschouwd moest worden en wat alleen van voorbijgaand belang was. Herodotus bijvoorbeeld noemt het Egyptische Labyrint van Hawara veel indrukwekkender dan zelf de piramiden van Gizeh:
Ik heb ze zelf gezien en het tart beschrijving. Als iemand alle bolwerken en publieke monumenten van de Grieken bij elkaar neemt, zou het overduidelijk zijn dat er minder werk en geld aan deze was besteed dan aan dit labyrint – en ik zeg dit ondanks het feit dat de tempels van Efeze en Samos buitengewone bouwwerken zijn. De piramiden hebben natuurlijk geen beschrijving nodig en elk van hen is het equivalent van een aantal aanzienlijke Griekse gebouwen, maar het labyrint overtreft zelfs de piramiden.
(Historiën, II.148)
Reconstructions of the Seven Wonders of the Ancient World
Noch waren allen het erover eens welke van de bouwkundige wonderen het meest wonderbaarlijk was, zoals blijkt uit deze passage van Antipater van Sidon, die de Tempel van Artemis bewonderd:
Ik heb de ondoordringbare muren van Babylon bewonderd waarover strijdwagens zouden kunnen racen en de Zeus aan de oevers van de Alpheus, ik heb de hangende tuinen gezien en de Kolossus van Helios, de grote door de mens gemaakte bergen van de verheven piramiden en de gigantische tombe van Mausolus; maar toen ik het heilige huis van Artemis zag, dat reikt tot aan de wolken, werden de andere in de schaduw gezet, want de zon zelf heeft nooit zijn gelijke aanschouwd buiten de Olympus.
(Anthologia Graeca, IX.58)
Zoals vermeld verving Antipater de Vuurtoren met de Muren van Babylon en Callimachus van Cyrene (leefde omstreeks 310 – 240 v.Chr.) en anderen noemden de Poort van Ishtar in Babylonië als een van de zeven wonderen. De lijst van Diodorus Siculus wordt echter tegenwoordig gezien als de officiële definitie van de Zeven Wonderen van de Klassieke Wereld. Ondanks dat diverse schrijvers kozen voor verschillende bouwwerken die als “wonderen” bejubeld konden worden, zijn alle lijsten en commentaren het er over eens dat er eens door mensen opgerichte bouwwerken waren die het werk van de goden waardig waren en, eenmaal gezien, nooit meer vergeten zouden worden.
