De Kesh Tempel hymne (ca. 2600 BCE) Is het oudste literaire werk ter wereld en wordt soms ook wel het oudste nog bestaande religieuze gedicht genoemd. Het is een Sumerisch loflied voor de godin Ninhursag en haar tempel in de stad Kesh, gecomponeerd in acht secties van "huizen" die zich ontwikkelen vanaf de fundering van de tempel tot een waarschuwend welkom.
Er wordt vaak naar het werk verwezen in verband met De Instructies van Shuruppag, meestal gedateerd op c. 2000 BCE, maar mogelijk oud als ca. 2600 BCE, waardoor het even oud is als de hymne. Shuruppag is, afhankelijk van de datering, ofwel het oudste werk van de filosofische literatuur ofwel een van de oudste nog bestaande en geeft, samen met de hymne, een beeld van het religieuze/filosofische leven van het oude Sumerië. Het spijkerschrifttablet van de hymne werd in de 19e eeuw ontdekt in de ruïnes van Nippur (in het huidige Irak) en voor het eerst vertaald in 1909. Nippur was een bekend religieus en intellectueel centrum dat een aantal schriftgeleerden ondersteunde en de Kesh Temple hymne werd opgenomen in het onderwijscurriculum als onderdeel van de Decad, de studierichting voor gevorderde studenten die bijna afstuderen.
De hymne gaat van de stichting van Kesh en zijn tempel door de god Enlil via beschrijvingen van de goden die betrokken zijn bij de werking en de instandhouding ervan, naar de waargenomen rituelen, en eindigt met lof voor de stad en Ninhursag (hier vermeld als Nintud), de grote Mesopotamische moedergodin. Aangenomen wordt dat de hymne verschillende passages en boeken van de Bijbel heeft beïnvloed door middel van beeldspraak en symboliek, evenals door de vorm van lofprijzing, vooral het boek Genesis. De hymne is een van de beroemdste werken uit de Mesopotamische literatuur.
Bespreking en samenvatting
Hoewel sommige geleerden hebben beweerd dat "Kesh" gewoon een alternatieve vorm is van de naam van de stad Kish, begrijpen de meesten het als een aparte stad waarvan de locatie nog niet is vastgesteld. Kish was een van de oudste steden in Sumerië, daterend uit de Ubaid-periode (ca. 5000-4100 BCE), maar was verbonden met Inanna, niet met Ninhursag, als de beschermgodin. Inanna was al vroeg gekoppeld aan Enki, de god van de wijsheid, die later de gemalin van Ninhursag werd en dus is het mogelijk dat de verering van Inanna werd vervangen door toewijding aan Ninhursag en Kesh verwijst naar Kish, hoewel deze bewering niet algemeen wordt aanvaard, vooral omdat de verering van Inanna in Kish doorging tijdens de Akkadische periode (2334-2218 BCE).
De hymne beschrijft de majesteit en werking van de tempel van Kesh vanaf de oprichting door de god Enlil via acht 'huizen' die elk eindigen met een triade van retorische vragen:
Zal iemand anders zoiets groots als Kesh voortbrengen? Zal een andere moeder ooit het leven schenken aan iemand die zo groot is als haar held Acgi? Wie heeft ooit iemand gezien die zo groot is als zijn dame Nintud?
Acgi (ook gegeven als Asgi en Ashgi) was een zoon van Ninhursag en de sterren/onderwereldgod Sul-pa-e voordat de godin de gemalin van Enki werd. Acgi was een oorlogsgod en schijnt de beschermheer van Kesh te zijn geweest voordat Ninhursag die rol op zich nam. De Kesh Tempel hymne kan in feite een viering zijn geweest van de cultus van Ninhursag boven die van Acgi, hoewel de voormalige god nog steeds werd geëerd.
Het eerste "huis" beschrijft de stichting van Kesh door Enlil en de organisatie ervan door Nisaba, de godin van het schrijven en, eerder, van de landbouw. Er wordt gezegd dat de tempel "geworteld is in de abzu", de oerwateren die gewoonlijk worden geassocieerd met de stad Eridu en het vestigen van orde. Het tweede en derde "huis" beschrijven de tempel, inclusief beeldhouwwerken ("10 car" en "5 bur", bizons, herten, schapen); de vierde, zijn offeringen. De vijfde beschrijft hoe Acgi ("de held") de tempel verfraaide en daar woont met zijn ouders Nintud en Sul-pa-e (hier weergegeven als Cul-pa-ed) en Urumac, de godheid van de open vlaktes (mogelijk een andere naam voor de god Sakkan). Het zesde “huis" prijst opnieuw het uiterlijk van de tempel en het zevende beschrijft de werking ervan. Het gedicht eindigt met de vermaning om "nader te komen - maar niet naderbij te komen" - opgevat als een uitdrukking van ontzag in de aanwezigheid van het goddelijke, vergelijkbaar met die in de Bijbel met betrekking tot heilige grond, heilige plaatsen en gepaste eerbied bij het betreden van de aanwezigheid van een godheid.
Tekst
Het volgende is overgenomen uit ‘The Literature of Ancient Sumer', vertaald door Jeremy Black et al., en uit The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature, vertaald door dezelfden. Stippellijntjes geven ontbrekende woorden of regels aan en vraagtekens suggereren een alternatieve vertaling voor een woord of zin.
1-9: De prinselijke, de prinselijke kwam uit het huis. Enlil, de prinselijke, kwam uit het huis. De prinselijke kwam koninklijk uit het huis. Enlil wierp zijn blik op alle landen en de landen verhieven zich naar Enlil. De vier hoeken van de hemel werden groen voor Enlil als een tuin. Kesh stond daar voor hem met opgeheven hoofd, en terwijl Kesh zijn hoofd tussen alle landen ophief, sprak Enlil de lof uit over Kesh.
10-20: Nisaba was de beslisser (?); met zijn woorden weefde ze het ingewikkeld als een net. Geschreven op tablets werd het in haar handen gehouden: huis, platform van het land, belangrijke woeste stier! Huis Kesh, platform van het Land, belangrijke woeste stier! Groeiend zo hoog als de heuvels, de hemel omarmend, groeiend zo hoog als E-kur, zijn hoofd opheffend tussen de bergen! Geworteld in de abzu (2 mss. hebben in plaats daarvan: Kleurrijk als de abzu), groen als de bergen! Zal iemand anders zoiets groots als Kesh voortbrengen? Zal een andere moeder ooit het leven schenken aan iemand die zo groot is als haar held Acgi? Wie heeft ooit iemand gezien die zo groot is als zijn dame Nintud?
21: Het eerste huis.
22-30: Goed huis, gebouwd op een goede locatie, huis Kesh, (sommige mss. voegen hier aan toe: goed huis,) gebouwd op een goede locatie, zwevend in de hemel als een prinselijk schip, als een heilig schip voorzien van een . .. poort, zoals het schip van de hemel, het platform van alle landen! ... vanaf de rivieroever als een ... scheepscabine! Huis brult als een os, luid brullend als een fokstier! Huis in wiens interieur de macht van het land is, en waarachter het leven van Sumerië is!
31-43: Huis, grote omheining, reikend tot de hemel, groot, echt huis, reikend tot de hemel! Huis, grote kroon die reikt tot aan de hemel, huis, regenboog die reikt tot aan de hemel! Huis waarvan het platform zich uitstrekt tot in het midden van de hemel, waarvan de fundamenten in de abzu zijn bevestigd, waarvan de schaduw alle landen bedekt! Huis gesticht door An, geprezen door Enlil, een orakel gegeven door moeder Nintud! Huis Kesh, groen in zijn fruit! Zal iemand anders zoiets groots als Kesh voortbrengen? Zal een andere moeder ooit het leven schenken aan iemand die zo groot is als haar held Acgi? Wie heeft ooit iemand gezien die zo groot is als zijn dame Nintud?
44: Het tweede huis.
45-57: huis, 10 car aan de bovenkant, 5 car aan de onderkant; huis, 10 bur aan de bovenkant, 5 bur aan de onderkant! Huis, aan de bovenkant een bizon, aan de onderkant een hert; huis, aan de bovenkant een wild schaap, aan de onderkant een hert; huis, aan de bovenkant een gevlekt wild schaap, aan de onderkant een prachtig hert! Huis, aan de bovenkant groen als een adder, aan de onderkant drijvend op het water als een pelikaan! Huis, aan de bovenkant oprijzend als de zon, aan de onderkant uitsporeudend als het maanlicht; huis, aan de bovenkant een strijdknots, aan de onderkant een strijdbijl; huis, aan de bovenkant een berg, aan de onderkant een bron! Huis, aan de bovenkant inderdaad drievoudig: zal iemand anders zoiets groots als Kesh voortbrengen? Zal een andere moeder ooit het leven schenken aan iemand die zo groot is als haar held Acgi? Wie heeft ooit iemand gezien die zo groot is als zijn dame Nintud?
58: Het derde huis.
58A-58Q: (1 ms. voegt hier de volgende regels aan toe: Huis ... inspirerend groot ontzag, met een machtige naam genoemd door An; huis ... wiens lot groots wordt bepaald door de Grote Berg Enlil! Huis van de Anuna goden bezit grote macht, die wijsheid geeft aan de mensen; huis, rustige woning van de grote goden! Huis, dat werd gepland samen met de plannen van hemel en aarde, ... met de zuivere goddelijke krachten; huis dat het land onderbouwt en de heiligdommen ondersteunt! Huis, berg van overvloed die de dagen in glorie voorbijgaat; huis van Ninhursag dat het leven van het land vestigt! Huis, grote heuvel die de zuiveringsrituelen waardig is, die alle dingen verandert (?); huis zonder wie geen beslissingen worden genomen! Huis, goed ... het weidse Land in zijn handen dragend; Huis dat ontelbare volkeren baart, zaad dat ontkiemt! Huis dat koningen baart, dat het lot van het Land bepaalt; Huis waarvan de koninklijke personages zullen zijn vereerd! Zal iemand anders iets voortbrengen zo groot als Kesh? Zal een andere moeder ooit het leven schenken aan iemand die zo groot is als haar held Acgi? Wie heeft ooit iemand gezien die zo groot is als zijn dame Nintud?
58R: Het ... huis.)
59-73: Het is inderdaad een stad; het is inderdaad een stad! Wie kent het interieur? Het huis Kesh is inderdaad een stad! Wie kent het interieur? De helden banen zich rechtstreeks een weg naar het interieur en voeren de orakelrituelen perfect uit. Dartelend vee wordt in kuddes bij het huis verzameld. Het huis verteert veel vee; het huis verteert veel schapen.
1 regel onduidelijk
Zij die op verhogingen zitten, buigen hun nek ervoor. Het draagt een kroon om te wedijveren met de buxusboom, hij spreidt zich uit om te wedijveren met de populier...; het is (1 ms. voegt hier aan toe: groeit) zo groen als de heuvels! Zal iemand anders zoiets groots als Kesh voortbrengen? Zal een andere moeder ooit het leven schenken aan iemand die zo groot is als haar held Acgi? Wie heeft ooit iemand gezien die zo groot is als zijn dame Nintud?
74: Het vierde huis.
75-86: Huis leven geschonken door een leeuw, wiens interieur de held heeft verfraaid (?)! Huis Kesh,leven geschonken door een leeuw, wiens interieur de held heeft verfraaid (?)! De helden banen zich rechtstreeks een weg naar het interieur. Ninhursag zit binnen als een grote draak. Nintud de geweldige moeder helpt daar bij geboorten. Cul-pa-ed de heerser handelt als Heer. Acgi de held consumeert de inhoud van de vaten (?). Urumac, de grote heraut van de vlakten, woont daar ook. Herten worden in kuddes bij het huis verzameld. Zal iemand anders zoiets groots als Kesh voortbrengen? Zal een andere moeder ooit het leven schenken aan iemand die zo groot is als haar held Acgi? Wie heeft ooit iemand gezien die zo groot is als zijn dame Nintud?
87: Het vijfde huis.
88-102: Huis gepositioneerd over zijn fundamenten als een storm, als witte stieren die op de vlakte staan; huis gesticht door de prins, ter ere van het tigi-instrument! Huis in wiens interieur de macht van het Land is, en waarachter het leven van Sumerië is (sommige manuscripten hebben in plaats daarvan: het is gevuld met leven); aan wiens poort een leeuw ligt die op zijn poten ligt, aan wiens poort de heerser is die zaken beslist (?)! Huis aan wiens deur de Grote Berg is zonder tegenstander; bij wiens grendel (sommige mss. hebben hier in plaats daarvan: bij wiens slagboom) een grote dartelende wilde stier is (sommige mss. voegen hier de regel toe: , bij wiens grendel een beest is ... een man (1 ms. voegt hier in plaats daarvan de regel toe: , bij wiens ... een ontzagwekkende leeuw is))! Wiens goed gefundeerde voorraadschuur een hoek van de hemel is, een hoek van de aarde (1 ms. heeft hier in plaats daarvan: Wiens voorraadschuur gevestigd als huishouden ...); wiens terras wordt ondersteund door lahama godheden; wiens prinselijke (1 ms. voegt toe: grote) muur ... het heiligdom van Urim! Zal iemand anders zoiets groots als Kesh voortbrengen? Zal een andere moeder ooit het leven schenken aan iemand die zo groot is als haar held Acgi? Wie heeft ooit iemand gezien die zo groot is als zijn dame Nintud?
103: Het zesde huis.
103A-103K: (1 ms. (die een andere nummering van de secties gebruikt) voegt hier de volgende regels toe: Huis doordrenkt met uitstraling, ... excellentie! Huis ...! Heer Nudimmud in hemel en aarde ... metselwerk van het land, metselwerk ... groots in de abzu. Terras, ontspannende verblijfplaats, ... heilige pracht ... van de mensen! Huis dat gepast is voor het buitenland! Zal iemand anders zoiets groots als Kesh voortbrengen? is er ooit een andere moeder geweest die het leven heeft geschonken aan iemand die zo groot is als zijn held Acgi? Wie heeft ooit iemand gezien die zo groot is als zijn vrouwe Nintud?
103L: Het achtste huis.)
105-115: Het heilige huis waarvan ... het heiligdom is, het heilige huis Kesh, waarvan ... het heiligdom is; het huis waarvan de heren de Anuna goden zijn, waarvan de nuec priesters de offeraars van E-ana zijn! In het huis plaatst de koning stenen schalen in positie; de goede en priester ... houdt het halstertouw bungelend. De a-tu priesters houden de staf vast; de ... brengt de ... wateren. De ... neemt zitting in de heilige plaats; de enkum priesters buigen ... De pacec priesters slaan op de trommelvellen; ze reciteren krachtig, krachtig.
116-126: De hoorn van de stier is gemaakt om te grommen; de drumsticks zijn gemaakt om te ploffen. De zanger roept (1 ms. heeft in plaats daarvan: declameert) naar de ala trommel; de geweldige zoete tigi wordt voor hem gespeeld (sommige mss. hebben in plaats daarvan: de zoete tigi is goed gestemd). Het huis is gebouwd; zijn adel is goed! Het huis Kesh is gebouwd; zijn adel is goed! Haar dame heeft plaatsgenomen in haar... Ninhursag, haar dame, heeft plaatsgenomen in haar... Zal iemand anders zoiets geweldigs voortbrengen als Kesh? Zal een andere moeder ooit het leven schenken aan iemand die zo groot is als haar held Acgi? Wie heeft ooit iemand gezien die zo groot is als zijn dame Nintud?
127: Het zevende huis.
1128-133: Kom dichterbij, man, naar de stad, naar de stad - maar kom niet dichterbij! Kom dichterbij, man, naar het huis Kesh, naar de stad - maar kom niet dichterbij! Kom dichterbij, man, naar zijn held Acgi - maar kom niet dichterbij! Kom dichterbij, man, naar zijn dame Nintud - maar kom niet dichterbij! Alle lof zij de goed gebouwde Kesh, O Acgi! Alle lof zij de gekoesterde Kesh en Nintud!
134: Het achtste huis.
Conclusie
Het is mogelijk dat de hymne werd gebruikt bij formele vieringen in de tempel – zoals de hymne Enki in de E-kur (ca. 2000 BCE) in Nippur was – of om de stichting ervan te herdenken, op dezelfde manier als het gedicht Shulgi en Ninlil's Barge, geschreven tijdens het bewind van Shulgi van Ur (2029-1982 BCE), vierde de rivierreis en het banket dat hij hield voor het goddelijke paar Ninlil en Enlil in het 8e jaar van zijn heerschappij. Festivals in het oude Mesopotamië omvatten altijd het lezen van een relevante tekst en de Kesh Tempel hymne had in dezelfde hoedanigheid kunnen functioneren.
Het is echter zeker dat de hymne werd gebruikt in de edubba ("Huis van de tabletten"), de Sumerische school voor schriftgeleerden, als onderdeel van het decennium. Nadat een student de basis van spijkerschrift onder de knie had, was de volgende fase van het curriculum eenvoudige composities en vervolgens de Tetrad (een set van vier werken die onder de knie moeten worden gekregen) en de Decad (een set van tien). Het Decad waren de moeilijkste voor de laatste composities die tot het afstuderen leidden. De Kesh Tempel hymne zou hebben gediend als een test van iemands capaciteiten, terwijl hij ook indruk op een student maakte van de majesteit van de goden en de huizen die ze kozen om in te wonen onder hun volk.
