Termin “Słowianie” określa etniczną grupę ludzi o wspólnej i długotrwałej ciągłości kulturowej, którzy mówią spokrewnionymi językami, znanymi jako języki słowiańskie (z których wszystkie należą do rodziny języków indoeuropejskich). Niewiele wiadomo o Słowianach zanim zostali oni wspomnieni w źródłach bizantyjskich w VI wieku naszej ery; większość naszej wiedzy sprzed tego czasu jest pochodną badań archeologicznych i lingwistycznych. Bizantyjscy autorzy używali nazwy “Sclaveni” (Sklawinowie, Sklawini) do opisania Słowian.
Geneza Słowian
Słowianie są najmniej udokumentowaną grupą spośród “barbarzyńskich” wrogów Rzymu czasu późnego antyku, więc nie ma akademickiej zgody na temat ich genezy. Ci, którzy pisali o Słowianach, przedstawiali różne wersje: niektórzy twierdzili, że Słowianie byli koczownikami, gdy inni pisali, że żyli oni w trwałych osadach ulokowanych w lasach i na moczarach; istnieją opisy, które zaświadczają, że Słowianie żyli pod wodzą króla, ale są też i takie, które mówią o praktykowanej formie demokracji. Przy tych wszystkich nieścisłościach, musimy dodatkowo brać pod uwagę, że te relacje przepełnione są stronniczością i uprzedzeniami Rzymian, którzy wychodzili z założenia, że wszyscy barbarzyńcy są prymitywni, niecywilizowani i agresywni.
Niektórzy historycy doszukują się genezy Słowian wśród autochtonicznych plemion epoki żelaza mieszkających w dolinach Wisły i Odry (dzisiejszej Polski i Republiki Czeskiej), w I wieku naszej ery. Ta hipoteza jest niemniej ciągle debatowana. Dzięki źródłom archeologicznym, wiemy, że protosłowianie byli aktywni na terenach rozciągających się od zachodniej Polski po rzekę Dniepr na Białorusi, już 1500 lat przed naszą erą. Raczej niż próbować doszukiwać się geograficznego punktu pochodzenia kultury słowiańskiej, rozsądniejsze wydaje się przyjęcie więc założenia o szerokim terytorium, na którym charakterystyczne cechy kulturowe były wspólne dla jego mieszkańców.
Analiza językowa sugeruje, że w pewnym momencie, we wczesnych stadiach rozwoju, terytoria słowiańskie sięgały zachodnich rejonów Rosji i południowych stepów rosyjskich, gdzie doszło do spotkania z ludami mówiącymi po irańsku. To założenie wypływa z faktu, że języki słowiańskie zawierają znaczną ilość wyrazów pochodzenia irańskiego, co może być wyjaśnione wyłącznie przez absorpcję irańskiego przez języki słowiańskie. Później, gdy Słowianie ruszyli na zachód, zetknęli się tam z plemionami germańskimi i ponownie przyswoili nowe wyrazy, tym razem z języków germańskich. Co interesujące, polski botanik Józef Rostafiński zauważył, że we wszystkich językach słowiańskich nazwy buk, modrzew i cis pochodzą z języków obcych, co sugeruje, że we wczesnych etapach rozwoju te rodzaje drzew były Słowianom nie znane. Ta sugestia może stanowić wskazówkę odnośnie geograficznych początków kultury słowiańskiej.
Mitologia Słowiańska
Mamy bardzo mało materiałów dotyczących mitologii słowiańskiej; pismo nie zostało wprowadzone do kultury słowiańskiej aż do IX-X wieku naszej ery, w czasie procesu chrystianizacji.
Jednym z ważnych bogów Słowian był Perun, który był spokrewniony z bałtyjskim bogiem Perkunem. Podobnie jak nordycki bóg Thor, Perun był bogiem błyskawicy i gromu, i przez niektórych Słowian był uznawany za najważniejszego boga, tak jak Thor miał najwyższy status wśród niektórych Germanów. Męski bóg młodości i wiosny, Jaryło (Juraj) i jego żeńska odpowiedniczka, Łada, bogini miłości, byli również bardzo wysoko postawieni w hierarchii słowiańskiego panteonu. Oboje, Jaryło i Łada, umierali i zmartwychwstawali co roku; Jaryło prawdopodobnie był powiązany z motywami płodności. Podczas rozkwitu Chrześcijaństwa, Jaryło pełnił bardzo ważną rolę, ponieważ miał wiele cech wspólnych z Jezusem Chrystusem.
Mitologia słowiańska miała również kilku wielogłowych bogów, jak na przykład Świętowit, bóg wojny, który miał cztery głowy, dwie męskie i dwie żeńskie; Porewit miał pięć głów, reprezentujących lato; Rugiewit posiadał głowę o siedmiu twarzach i był wcieleniem jesieni; trzy głowy Trzygłowa patrzyły jednocześnie na niebo, ziemię i świat podziemny.
Słowianie w Czasie Późnego Imperium Rzymskiego
W połowie V wieku naszej ery, w rezultacie upadku imperium Hunów, polityczna próżnia dotknęła całego regionu Bałkanów. Kampanie wojenne Attyli doprowadziły do tego, że terytoria na południe od Dunaju nie nadawały się do zamieszkania i były opustoszałe. Imperium Rzymskie miało problemy z utrzymaniem granic z Bałkanami, gdyż nowe plemiona wchodziły na ten wyniszczony i spustoszony teren; między nimi byli też Słowianie.
Pomiędzy 531 a 534 rokiem naszej ery, wojska rzymskie zaangażowane były w serię działań militarnych przeciwko Słowianom i innym grupom. W czasie lat 50tych V wieku, Słowianie zaczęli podchodzić w stronę Tesalonik (Saloniki), wchodząc na tereny wokół rzeki Hebrus (Evros/Maritsa) i wybrzeża zamieszkanego przez Traków, niszcząc kilka osad warownych i (według źródeł rzymskich) zabijając dorosłych mężczyzn, a kobiety i dzieci biorąc w niewolę. Niemniej Słowianie nie doszli do swojego celu: Tesaloniki uniknęły katastrofy dzięki obecności armii rzymskiej pod komendą Germanusa. Później, we wczesnych latach 80tych V wieku, połączone siły Słowian i Awarów pokonały Grecję, Trację i Tesalię.
Rzymianie zawarli pakt z Awarami, w rezultacie którego Awarowie mieli corocznie otrzymywać sto tysięcy złotych solidów za pozostawienie rzymskich granic w spokoju. Słowianie nie przystąpili do tego paktu i w 585 r. zaczęli marsz na Konstantynopol, ale zostali odparci przez rzymskie siły obronne. Słowianie kontynuowali ataki na inne osady i ostatecznie ustanowili pierwszą słowiańską kolonię na terenie Grecji.
Na początku VI wieku, Rzym zorganizował kampanię przeciwko Słowianom, ale nie przyniosło im to żadnych pozytywnych rezultatów. Słowianie i Awarowie ponownie połączyli siły, tworząc w 626 r. potężną armię i przy pomocy Bułgarów rozpoczęli oblężenie Konstantynopola. Ta “barbarzyńska” koalicja prawie odniosła sukces, niemniej Rzymianom udało się odeprzeć atak. W rezultacie rozpadł się sojusz między Słowianami a Awarami. Słowiańska okupacja Grecji trwała do IX wieku, kiedy to Bizancjum udało się ich wydalić. W tamtym okresie Słowianie byli już mocno osadzeni na Bałkanach i innych rejonach centralnej i wschodniej Europy.
Kulturowe Rozchodzenie się Słowian
Na początku średniowiecza, Słowianie zamieszkiwali na znacznym terytorium, co doprowadziło do powstania kilku niezależnych państw słowiańskich. W X wieku rozpoczął się powolny proces rozchodzenia się kultury słowiańskiej, który doprowadził do powstania grupy spokrewnionych, ale nawzajem niezrozumiałych języków, sklasyfikowanych jako słowiańska gałąź rodziny języków indoeuropejskich.
Obecnie, wiele słowiańskich języków ciągle jest w użytku; mówią nimi między innymi Bułgarzy, Czesi, Chorwaci, Polacy, Serbowie, Słowacy, Rosjanie i wiele innych nacji zamieszkujących centralną i wschodnią Europę i Rosję
