Yunan mitolojisinde sirenler, karşı konulmaz güzel sesleriyle şarkı söyleyerek denizcileri baştan çıkarır, felakete sürüklerlerdi. Edebiyattaki en ünlü belirmeleri Homeros'un Odyssey'inde, kahraman Odisseus'un Truva Savaşı'ndan sonraki uzun yolculuğunda bu büyüleyici çağrılarından başarılı bir şekilde kaçmasıdır.
Kökenleri ve Özellikleri
Sirenler, bir kuşun vücudu ve bir kadının başı, bazen de insan kolları olan melez yaratıklardı. Bir rivayet, bu canlıların kökenlerini Persefoni'nin yoldaşları olarak belirtir ve tecavüzünü önleyemediklerinden ceza olarak Sirenlere dönüştürüldüğünü söyler. Tarihsel olarak, bu yaratık Doğu kökenlidir ve Yunan sanatının oryantal döneminde Yunanistan'a gelmiştir. Sirenler güzel sesleriyle şarkı söylerlerdi ve lir çalma konusunda çok yeteneklilerdi. Müzik yetenekleri o kadar harikaydı ki rüzgarları bile sakinleştirebilecekleri söyleniyordu. Belki de yeteneklerine biraz fazla güvenen Sirenler, bir zamanlar Müzlere (Musalar olarak da geçer) bir müzik yarışmasına bile meydan okudu, ama ne yazık ki başarılı olamadı.
Hiçbir denizci, dudaklarımızdan akan tatlı bal tonlarını dinlemeden kara gemisini bu noktadan geçiremedi ve dinleyen hiç kimse tatmin olup yoluna daha bilge biri olarak devam edemedi. (Sirenler, Odyssey 12:186-190)
Homeros'a göre Sirenler, Scylla (bir canavar) ve Charybdis (Zeus onu girdaba dönüştürene kadar deniz canavarıydı) yakınlarındaki bir adada yaşıyordu (geleneksel olarak İtalya ile Sicilya arasındaki Messina Boğazı'nda bulunuyordu). Burada geçen gemileri beklerlerdi ve güzel müzikleri ile denizcileri kıyamete sürüklerlerdi. Hatta, Sirenlerin yaşadığı adanın çayırlarının, talihsiz kurbanlarının çürüyen cesetlerinden sürekli olarak birçok katmanlar oluştuğu söyleniyordu. Homeros sadece iki Sirenden bahsederken, daha sonra yazarlar genellikle üç tanesini tanımlar. Kökenlerinden çesitli sekillerde bahsedilmistir ve Gaia, Forkis, Akhelous ve Sterope veya Müzlerden birinden geldiklerini söylerler.
Odisseus ve Sirenler
Sirenler onlara yaklaşan herkesi büyülerler. Onların yanına habersiz yaklaşan adam için eve dönüş yoktur...Çünkü yüksek net şarkılarıyla Sirenler onu büyülerler, orada, solmuş derileri hala kemiklerinden sarkan erkeklerin çürük iskeletleriyle yığılı yüksek bir çayırda oturuyorlar. (Circe'nin tavsiyeleri, Odyssey, 12: 39-47)
En ünlü hikayelerinden biri, Sirenlerin Truva Savaşı'ndan sonra İtake'ye yaptıkları yolculuk sırasında Odisseus ve ekibini cezbetme girişimidir. Büyük Yunan kahramanı zekası ve hızlıca akıl yürütme yeteneğiyle zaten ünlüydü ve Sirenlerin olağan kurbanlarından çok daha zor bir av olduğunu kanıtladı. Circe tarafından tavsiye alan kahraman, gemisinin direğine bağlanmıştı, böylece Sirenlerin güzel şarkısını duyabiliyordu fakat inemiyordu. Mürettebatının geri kalanı kulaklarını bal mumu ile kapatarak bağışıklık kazanmıştı ve böylece hepsi zararlı yollardan geçerek güvenli bir şekilde yolculuk yapmışlardı.
Sirenlerin yakalamaya çalıştığı bir diğer kahraman da İason'du ve kendisi Argonotlarıyla Altın Post'u bulmak için yola çıkmışlardı. Yetenekli mürettebat üyesi Orfeus'un müzikal yeteneklerine güvenen İason, balmumu ile uğraşmadı, ancak Sirenlerin çağrısını Orfeus'un üstün lirik çalmasıyla bastırmıştı. Efsaneye göre Sirenler, bir ölümlü onların çağrısına direnirse ölmeye mahkumdu ve bu nedenle, belki de intihar yoluyla nihai ölümlerinden Odisseus veya Orfeus'un sorumlu olup olmadığı belli değildir.
Yunan Sanatında Sirenler
Kültleri özellikle Neapolis (Napoli), Sicilya ve genel olarak Güney İtalya'da yaygındı. Yunan sanatında en çok bir kuşun vücudu ve bir kadının başı ile temsil edilirler, genellikle bir liri tutarlar ve en çok müzikal bağlamda, Dionysos'lu sahnelerde veya mezar anıtlarının üstünde görülürler. Aynı zamanda bronz kazanların ortak bir dekoratif özelliğiydiler ve Odisseus'un eve dönüş yolculuğunu betimleyen çömlek sahnelerinin temel bir parçası oldular.
En ünlü örneklerden biri, Vulci'den (şimdi British Museum'da sergileniyor) yaklaşık MÖ 450'lerden kırmızı figürlü stamnostur (Su, yağ ve şarap depolamada kullanılan kap türlerinden biri) ve üzerinde ilginç bir şekilde, bariz intiharla denize dalan bir siren vardır. Arkaik sanatta genellikle korkunçturlar ve pençeleri olabilir, ancak Klasik döneme kadar güzel ve sakin yaratıklara dönüşmüşlerdir, daha sonraki şehvet ve dizginsiz şenlik ile olan ilişkilerinden çok farklıydılar.
