Circus Maximus, MÖ 6. yüzyılda inşa edilen Roma'daki bir savaş arabası yarışı pistiydi. Roma Oyunları ve gladyatör dövüşleri gibi diğer faaliyetler için kullanılan bu pist, en son 6. yüzyılda savaş arabası müsabakalarına ev sahipliği yaptı. 20. yüzyılda kısmen kazılan ve daha sonra tekrar tertip edilen bu saha, bugün önemli bir kamu sahası olarak müzik konserlerine ve mitinglere ev sahipliği yapmaya devam ediyor.
Erken Kullanımlar
Palatine ve Aventine tepeleri arasındaki vadide bulunan Circus Maximus, Roma'daki en eski ve en büyük kamu sahasıdır ve efsaneye göre Circus, ilk olarak MÖ 6. asırda ilk Roma kralları tarafından tertiplenmiştir, ancak kendine mahsus şeklini ilk olarak Jül Sezar devrinde almıştır. Başlıca fonksiyonu, bir savaş arabası yarış pisti ve Jüpiter'i şereflendiren Roma Oyunları'na (Ludi Romani) ev sahipliği yapmaktı. Bunlar şehrin en eski oyunlarıydı ve her Eylül ayında 15 gün araba yarışları ve askeri alaylarla düzenlenirdi. Ayrıca, Roma'da başka birçok oyun vardı ve bunlardan 20'sine kadarı Circus Maximus'ta bir gün veya daha fazla sürerdi. Sitede düzenlenen diğer faaliyetler arasında vahşi hayvan avları, halka açık infazlar ve gladyatör dövüşleri vardı; bunlardan bazıları, Pompey'in bir grup barbar gladyatör ve 20 fil arasında bir müsabaka tertiplemesi gibi aşırı derecede egzotik ve muhteşemdi.
Boyutlar
MS 64 yangınından sonra tekrar inşa edilmesini müteakiben MS 1. yüzyılda en büyük devrini yaşayan Sirk, 30 m genişliğinde ve 28 m yüksekliğindeki banklarda oturan 250.000 seyirci kapasitesine sahipti. Alt iki kattaki oturma yerleri beton ve taştan, geri kalan kısımlar ise ahşaptandı. Kapalı, kavisli uçtaki oturma yerleri MS 1. yüzyılın başlarından kalmadır. Sirkin dışı, dükkanların seyircilerin ihtiyaçlarını karşıladığı etkileyici bir kemeraltı cephesi sunuyordu. Romalı mimarlık tarihçisi Vitruvius ayrıca Sirk'te bir Ceres tapınağı olduğunu ve bunun pişmiş toprak heykeller veya yaldızlı bronzla süslendiğini anlatır (Mimarlık Üzerine 3.3.5).
Circus Maximus'un başlıca hususiyetleri şunlardır:
- Başlangıçta kumla kaplı ve 540 x 80 m ölçülerindeki pist.
- Pistin açık ucunda bir yay şeklinde düzenlenmiş arabalar için 12 başlangıç kapısı (carceres).
- Pistin ortasından aşağı doğru uzanan dikilitaşlarla tamamlanmış süslü bir bariyer (spina veya euripus).
- Pistin her iki ucuna yerleştirilmiş konik dönüş direkleri (metae).
- Tipik bir yarışın yedi turunun her birinin tamamlanmasını işaretlemek için döndürülen tur işaretleyicileri (yumurtalar ve yunuslar).
At Yarışları
Arabaların kendileri renk kodluydu (kırmızı, beyaz, yeşil ve mavi) ve 4, 6, 8 veya 12 attan oluşan takımlarca çekilebiliyordu. Muzaffer arabacılar sadece büyük nakit mükafatlarla zengin olmakla kalmıyor, aynı zamanda kalabalığın, bilhassa da bazen çok büyük olan bahisler koyanların gözdesi haline geliyorlardı. Ünlü kazananlar Pontius Epaphroditus, Pompeius Musclosus ve Diocles'ti ama belki de en meşhuru, 2.000'den fazla yarış zaferiyle Scorpus'tu. Atlar da ünlü oldu ve bilgili kalabalık tarafından çokça takip edildi. Roma dünyasında meşhur olan Circus Maximus'taki yarışlar, o zamanlar, kazananlardı çünkü İmparatorluğu noktalayan birçok sirkin en önemlisiydi ve statüsü mozaiklerdeki, kabartma heykellerdeki ve hatta madeni paralardaki birçok temsiliyle ispatlanmıştır.
Circus Maximus'taki son resmi savaş arabası müsabakası 549'da yapıldı ve Ostrogot kralı Totila tarafından tertiplendi. Daha sonra saha büyük ölçüde terk edildi, lakin Frangipani 1144'te sahayı tahkim etti. İlk kazılar 1587'de Papa V. Sixtus tarafından gerçekleştirildi ve başlangıçta spinanın bir parçası olarak duran iki dikilitaş kurtarıldı. Bunlardan biri MÖ 1280'e tarihlenir ve Augustus tarafından MÖ 10'da Mısır'daki Heliopolis'ten alınmıştı. Bu bir zamanlar spinanın doğu ucunda duruyordu ancak Piazza del Popolo'ya taşınmıştı. Spinanın ortasında duran ikinci dikilitaş II. Thutmosis II'e (MÖ 1504-1450) aittir ve evvela Karnak'taki Amon mabedi için yapılmıştır. I. Konstantin bunu Konstantinopolis için tasarladı ancak 25 yıl İskenderiye limanlarında kaldıktan sonra II. Constantius 357'de onu Roma'ya getirmişti. Şimdiyse Laterano'daki (Roma) Piazza S.Giovanni'de duruyor.
Sonraki Tarih
Site 19. Asırda endüstri ve hatta gaz fabrikası olarak kullanılmış lakin 1930'larda saha temizlenmiş ve Sirk'in orijinal formuna benzeyecek şekilde bir parka dönüştürülmüştür. Ayrıca 1930'da site tekrar kazılmış ve bu süreç 1978 ile 1988 yılları arasında devam etmiştir. Orijinal koltuklar, başlangıç kapıları ve spina ortaya çıkarılmıştır. Ancak son ikisi tekrar kapatılmış ve şu anda mevcut zemin seviyesinin yaklaşık 9 m altında bulunmaktadır. Kavisli koltuk ucu bugün de kazılmaya devam ederken sirkin ana kısmı hala konserler ve mitingler gibi büyük halka açık aktiviteler için kullanılmaktadır.