Hekate (Hecate), hem iyiye hem de kötüye gücü yeten Yunan mitolojisinin bir tanrıçasıdır. Cadılık, sihir, ay, kapı girişleri ve cehennem köpekleri ve hayaletler gibi gece yaratıklarıyla ilişkilendirildi. Genellikle gece ile bağlantısını hatırlatmak için bir meşale taşır halde tasvir edilirken, heykelde sınırların tanrıçası ve kavşakların koruyucusu rolü için üç yüzü vardır.
Soy Ağacı
Hesiod'un Theogony'sinde Hekate, Perses ve Asteria'nın kızıdır ve bu onu Titanlar Phoebe ve Coeus'un torunu yapar. Öte yandan Euripides ise annesinin Leto olduğundan bahseder. Diğer yazarlar onun Zeus ile Demeter, Aristaion veya Night'ın kızı olduğunu iddia ederler. Tanrıça sıklıkla Demeter ile ilişkilendirilmiş ve hatta bazı kültlerde ona evrilmiştir.
İlişkiler ve Ritüeller
MÖ 5. yüzyıldan beri tanrıça, insan deneyiminin karanlık yüzüyle, yani ölüm, büyücülük, sihir, ay, rüyalar, vahşi köpekler ve gecenin karanlığında dolaşan yaratıklarla ilişkilendirilir. Oxford Klasik Sözlüğü’nün ifade ettiği gibi,
‘...şeytani yönleriyle tuhaf olan Hekate, Yunan çoktanrıcılığının merkezinde olmaktan ziyade dışında kaldığında kendi evinde. Kendi içinde kararsız ve çok biçimli, geleneksel sınırları aşar ve tanımdan kaçar. (649)
Hesiod, tanrıçayı aşağıdaki süslü ifadelerle tanımlar:
—Kronos'un oğlu Zeus, [Hekate]'yi diğerlerinden daha çok onurlandırdı: ona muhteşem yetenekler verdi -yeryüzünden, çorak denizden, yıldızlı gökyüzünden ve şereften pay almasının yanı sıra en çok ölümsüz tanrılar tarafından onurlandırılırdı. Şimdi bile, yeryüzündeki herhangi bir insan, geleneğe göre ince fedakarlıklar yaparak teskin olma peşinde koştuğunda, Hekate'yi çağırır; ve tanrıçanın dualarını sevinçle kabul ettiği ve ona mutluluk bahşettiği o insana çok fazla onur çok kolay kalır. (Theogony 411-420)
Hesiod, Hekate'nin savaşçıların, sporcuların, avcıların, atlıların, çobanların, balıkçıların ve çocukların koruyucusunu desteklediğini veya olduğunu söylemeye devam eder. Yoldaşları Furies (Erinyes), yanlış yapmayı cezalandıran kanatlı yaratıklar ve çocukları Empusae'ler, gezginleri baştan çıkarmanın bir parçası olan dişi şeytanlardır.
Tanrıça, Yunan dininde, "Hekate'nin akşam yemeği" olarak bilinen, kavşaklarda, yol kavşaklarında ve diğer herhangi bir sınır veya eşikte verilen yiyecek tekliflerini içeren, onuruna gerçekleştirilen olağandışı ritüellere sahipti. Bunlar, minyatür meşalelerle yakılan yumurta, peynir, ekmek ve köpek etinden oluşan küçük kekler veya alternatif olarak, genellikle diğer tanrılara adak sunması yasak olan bir barbunya yemeği şeklini aldı. Hekate ayrıca köpeklerin, özellikle de yavruların kurban edilmesi teklif ederdi. Köpek bağlantısı, beden gömülmeden bırakılırsa köpeklerin ölüleri yediğinin bilinmesi gerçeği olabilir. Ve ay ışığında havladıklarının belirtisi olabilir.Başka bir köpek bağlantısı ise, ruhları yeraltı dünyasına yönlendiren Mısır tanrısı Anubis ve Yunan Hades'in üç başlı tazısı Cerberus, Hekate'nin daha eski bir formu olabilir. Tanrıçaya adaklar her ay yeni ay gecesinde yapılırdı. Tanrıçanın, özellikle büyücüler tarafından sihir ve büyülerde yardım için çağrıldığı günümüze ulaşan tablet örneklerinde görülmektedir.
MS 2. yüzyılda yaşamış Yunan gezgin Pausanias'a göre, Aegina adasında, akıl hastalığınd-an muzdarip olanların iyileştirilebileceğine inanılan tanrıçaya adanmış gizemli bir kült vardı. Kos, Erythrai, Samothrace, Thessaly ve Miletos da tanrıçaya tapıyorlardı; ek olarak, onuruna yapılacak fedakarlıklar için MÖ 6. yüzyıldan kalma dairesel bir sunağa sahipti (ibadetinin en eski arkeolojik kanıtı). Hekate'ye tapınma, Karia ve Frigya'daki Lagina'da bulunan tanrıçaya sunulan adaklarına ilişkin önemli arkeolojik buluntular ile Helenistik ve Roma dönemlerine kadar devam etmiştir.
Sanatta Hekate
Hekate, Yunan sanatında ve edebiyatında yalnızca MÖ 5. yüzyıldan itibaren düzenli olarak görünür, bundan önce Demeter (Persephone'nin hizmetçisi olarak) ve Artemis'in öykülerinde yer alan küçük bir figürdür. Bu, tanrıçanın Karia'dan Yunanistan'a nispeten geç geldiğini gösterebilir, ancak antik Yunanlılar tarafından yabancı kökenli değil bir Yunan tanrıçası olarak kabul edildi. Tipik olarak Yunan çanak çömleklerinde bir meşale veya anahtar taşıyan genç bir kadın olarak tasvir edilir, her ikisi de bir gece tanrısı, Hades’in kapılarının koruyucusu ve bir sınır tanrıçası olarak işlevini hatırlatır. MÖ 5. yüzyıldan kalma bir Attika vazosu, tanrıçaya bir köpek yavrusu ve bir sepet kek sunan bir kadını tasvir ediyor.
Heykelde en çarpıcı görünümü, tanrıçanın üç gövdeli ve üç başlı (veya tek gövdeli üç başlı veya üç gövdeli ve tek başlı), genellikle ay ışınları haleleri olan Klasik ve Helenistik Dönem figürlerinde ortaya çıkar. Tarihçi Robert Graves, kafaların, takvim yılını kapsayan takımyıldızları temsil eden bir köpek, aslan ve at olabileceğini belirtiyor. Tanrıça, yine de, genellikle insan kafalarıyla görünür. Hekatia olarak bilinen üçlü Hekate formunun ilk örneği, MÖ 5. yüzyıldan kalma heykeltıraş Alcamenes'in Atina Akropolisi'nin girişini koruyan Hekate Epipyrgidia'ya ('Siperlerde') ait bir figüre atfedilir. 2. yüzyıla ait Bergama Zeus Sunağı'nda, bir köpeğin yardım ettiği yılan benzeri bir deve saldıran üç başlı bir Hekate vardır.
Üçlü tanrıçanın resimlerini şehir duvarlarına, özellikle şehir kapılarına, kutsal mekanların girişlerine ve koruyucu görevi gördüğüne ve kötü ruhları kovduğuna inanılan özel evlerin kapılarına yerleştirmek yaygın bir uygulamaydı. Son olarak, tanrıçaya, diğerleri arasında Euripides ve Sofokles'in trajedi oyunlarında ve Yeraltı Dünyasında Sibyl'in rehberi olarak görev yaptığı Virgil'in Aeneid'inde atıfta bulunulur.
