Gorgo, Sparta şehir devletinin kraliçesiydi, aynı zamanda Kral Cleomenes'in (MÖ 520-490) kızı, Kral Leonidas'ın (MÖ 490-480) karısı ve Kral Pleistarchus'un (MÖ 480-458) annesiydi. Doğum ve ölüm tarihleri dönemin kadınları için erkeklerinki kadar önemli görülmediğinden, net olarak bilinmiyor.
Genel olarak inanılan, Herodot'un da verdiği bilgilere dayanarak (MÖ l.c. 484-425/413) doğum tarihinin MÖ 518 veya 508 arasında olduğu, 490'da Kral Leonidas'la evlendiği ve kocasının 480'deki ölümünün ardından da yaşamaya devam ettiğine yönelik. Muhtemelen oğlu Kral Pleistarchus döneminde de yaşamaya devam etmişti, ancak oğlunun sarayındaki gücü ve oynadığı rol bilinmemekte.
Gorgo, bilgeliği, zekası ve çevresindeki insanlar üstünde sahip olduğu varsayılan otoritesiyle önemli bir figürdü. Hem babası hem de kocası onun verdiği tavsiyeleri dinliyordu, ve Heredot'un Herodot Tarihi kitabında adı geçen az sayıda kadından biri. Akademisyen ve yazar Helena P. Schrader bu durumu şöyle aktarıyor:
Spartalı Kral Leonidas I'in karısı Gorgo hakkındaki en çarpıcı şey, onun hakkında hiçbir şey bilmiyor oluşumuz. Herodot ve diğer tarihçiler antik Yunan kadınlarından daha çok Pers kraliçelerinden söz ediyor- bunun sebebi Persli kadınların Yunan kadınlarından daha güçlü olması değil, ama Persli erkeklerin birden fazla eşe sahip olmaları, bu yüzden bu eşleri kaydetmek bir çocuğun kime ait olduğunu belirleyebilmek için gerekliydi. Yunanlarda ise tek bir resmi eşe sahip olunduğundan, önemli insanların ebeveynlerinin tespiti için eşlerin kaydının tutulmasına gerek yoktu. Spartalı kraliçelerin isimleri bile nadiren anılıyor. Örneğin, Leonidas'ın annesinin veya üvey annesinin isimlerini bilmiyooruz, aynı zamanda Agiad ailesinde 6.yüzyılın yarısında olay çıkaracak "ikinci eş" kim, onu da bilmemekteyiz.
Yunan kadınların antik tarihte Yunan mitolojisinden ve tiyatro eserlerinden daha az yer almaları, antik tarihçilerin çoğunun klasik veya Hellenistik dönemden erkek Atinalılar olmasından kaynaklanıyor. Dönemin Atinalıları, kadınların toplumda görülmesini veya duyulmasını dahi uygunsuz karşılıyordu. Kadınların toplumda yeri yoktu, işte de, politikada da, tarihte de. Pericles'in ünlü konuşmalarından birinde söylediği gibi, "Bir kadının en büyük başarısı hakkında az konuşulmasıdır: yerilse de yüceltilse de." (Thucydides, Peleponnennos Savaşları, 2:46) Gorgo, bu açıdan, bir skandal değeri taşıyordu. (1)
Erken Hayatı
Asil bir aileden gelen Spartalı bir kız olarak, Gorgo muhtemelen sarayda şarkı söyleme, dans etme, edebiyat ve özellikle fiziksel eğitim almış olmalıydı. Atinalı kadınlar erkeklerden aşağı görülürken ve evlere kapatılırken, Spartalı kadınlar eğitim alabiliyor, toprak sahibi olabiliyor, boşanabiliyor ve (mantıklı çerçevede) istedikleri yere gidebiliyorlardı. Bu yüzden varsayılan durum, Gorgo gibi birçok önemli kadının var olduğuna yönelik, ancak muhtemelen hayatları ve başarıları kaydedilmemişti.
Heredot'un Gorgo'dan ilk söz edişi, Gorgo sekiz veya dokuz yaşındayken gerçekleşiyor (ancak daha büyük de olabilir). Bu, Ion şehir devletlerinin Pers hükümetine karşı ayaklanmaları dönemine denk geliyor (MÖ 499-493). Ayaklanmaların, Atina'nın desteklediği bir Miletuslu tiran Aristagoras tarafından alevlendirildiği varsayılıyor. Ayaklanma başarısız olduğunda Aristagoras önce Yunan topraklarına, ardından da Sparta'nın Persleri Ionia'dan çıkarabilmesi için destek almaya Peleponnez'e geliyor.
Kral Cleomenes, bu teklifi reddederek Aristagoras'ı göndermesine rağmen, Aristagoras dönerek Cleomenes'e rüşvet teklif etmeye devam ediyor. İlginç olan, Heredot'un aktardığına göre, bu konuşma gerçekleşirken Gorgo'nun da odada bulunması ve Aristagoras çocuğun dışarı yollanmasını talep ettiğinde, Cleomenes'in kızının yanında bulunacağını belirtmesine yönelik.
Aristagoras krala yüklü miktarda bir para teklif etti, ancak reddedildi, o yüzden aralıksız olarak krala daha fazla para sundu, ta ki Gorgo babasaına şöyle diyene kadar, "Baba, eğer misafirin gitmeyecek olursa, yolsuzluğa bulaşmış varsayılacaksın" (Heredot, 5.51). Cleomenes, Gorgo'nun tavsiyesine uyarak Aristagoras'ın rüşvetini reddediyor. Schrader, şöyle yazıyor:
Sparta dışında hiçbir şehir devletinde bir kadının veya genç bir kızın herhangi bir toplantıda var olması gözlenmiş bir durum değil, özellikle de devlet büyükleri arasında gerçekleşen bir toplantıysa. Gorgo'nun tavsiyesinin en çarpıcı yanı, cidden kayda değer başarıda bir tavsiye olması. Ionian ayaklanmasına Atina desteği, Perslerin Yunanistan'a olan öfkesini arttırmıştı, ki bu bazı insanların espri yaptığı gibi: otuz bin Atinalı erkeği aşmak, tek bir Spartalı kızı aşmaktan daha kolaydı. (2)
Leonidas ile evliliği
MÖ 490'da, Cleomenes öldüğünde ardından hiç erkek varis bırakmadı, bu yüzden üvey kardeşi Leonidas kral oldu. Leonidas ve Gorgo zaten bu zamanda evlilerdi, bu sebeple Gorgo da tahta Sparta kraliçesi olarak geçti. Heredot'un Gorgo ile alakalı anlattığı bir başka olay da tam bu döneme denk geliyor. Kral Darius I'in altındaki Persliler, Atinalıların Ionlu Yunanlara 490 yılında verdikleri desteklerden dolayı Yunanistan'a saldırdı, ancak Marathon Savaşı'nda yenildiler.
Dais öldüğünde, oğlu Büyük Xerxes babasının başlattığı işi bitireceğine and içti ve mümkün olan en büyük orduyu topladı. Xerxes bu savaş silahını hazırlarken, Demartus adında bir adam bir Pers şehri olan Susa'da yaşıyordu. Demartes, Cleomenes ile birlikte Sparta'yı ortak yönetirken, 491'de çıkan politik bir tartışmadan ötürü sürgüne yollanmıştı.
Demartus, Xerxes'in Yunanistan'a gerçekleştireceği askeri harekattan haberdar oldu ve Spartalılara haber vermek istedi, ama bunu nasıl yapabileceğini bilmiyordu. Susa, Pers imparatorluğunun içlerindeki bir bölgeydi, ve Yunanistan'a yollanabilecek herhangi bir mesaj muhtemelen sınıra varmadan Perslilerin eline geçecekti.
Heredot, şöyle anlatıyor:
Bu [mesaj yollamak] çok riskliydi- ya yakalansaydı?- ve bunu yapabileceği tek şekil, bir yazı tableti bulmak, üstündeki balmumunu çıkarmak, altta kalan tahtaya da kralın [Xerxes] kararını yazmaktı. Ardından mesajı yeniden balmumuyla kapladı ki tablet Persli sınır güvenliğinin dikkatini çekmesin. (7.239)
Tablet Sparta'ya ulaştığında ve kralın önüne getirildiğinde, kimse ne yapacağını bilemedi. Demartus'un neden boş bir tablet yolladığını ve bunun anlamını kavrayamadılar, ancak Gorgo deşifre edilmesi gereken bir mesaj yollandığına inanıyordu. Balmumunu çıkarmalarını teklif etti, ve öyle yaptıklarında, Pers işgali hakkındaki asıl mesaja ulaştılar. Atina'ya ve diğer şehir devletlerine haber yolladılar ve sonucunda Yunanlar olası bir savaşa hazırlanabildi.
Eğer Gorgo tabletin altında gerçek bir mesaj bulunduğunu tahmin edememiş olsaydı, Persliler muhtemelen Yunanları hazırlıksız yakalayacak, Yunanlar hazırlanmak için vakit bulamayacaklardı. Leonidas da aynı zamanda övgüyü hak ediyor, çünkü Sparta'da bile olsalar bir kadının tavsiyesini almayabilirdi. Mesaj, Sparta'ya değil de Atina'ya yollansaydı olayın gidişatının nasıl değişeceği bilinemez.
Leonidas, şüphesiz, Thermopylae'de 300 Spartalıyla MÖ 480'de gerçekleştirdiği son direnişle oldukça ünlü. Schrader, şöyle yazıyor:
Leonidas Thermopylae'de ölümüne gittiğinde, Gorgo ondan talimatlar istedi. Leonidas'ın cevabı, Gorgo için son bir iltifattı. Ona şöyle dedi: "İyi bir adamla evlen ve güzel çocuklar yetiştir." Oğullar değil, çocuklar. Leonidas, Gorgo'nun onun yasını tutmasını değil, mutlu olmasını istiyordu, kız çocuklara da erkek çocuklar kadar değer veriyordu- muhtemelen akıllı ve sadık kadınların gücünü de Gorgo sayesinde öğrenmişti. (2)
Anekdotlar
Gorgo'nun ne kadar güçlü ve akıllı bir kadın olduğuna dair birtakım anekdotlar mevcut. Birinde, Atina'yı ziyaret ettiği zaman bir kadın Gorgo'ya neden sadece Spartalı kadınların erkeklerine hükmedebildiklerini soruyor. Gorgo da cevap veriyor, "Çünkü sadece Spartalı kadınlar erkek doğurabiliyor," yani sadece Sparta'nın gerçek erkekler yetiştirebildiğini kastediyor.
Gorgo'nun statüsünü ve Spartalı kadınların da genel anlamdaki statülerini gösteren bir diğer durum, yaşamı boyunca Leonidas ile beraber Atina'ya giderek resmi görevlerde yer alması. Leonidas'ın ölümünün ardından başa Pleistarchus geçtikten ve Sparta kralı olduktan sonra, tarihi bilgilerden Gorgo ismi yok oluyor.
Gorgo, şuan bile antik tarihteki en zeki ve en etkili kadınlardan biri olarak geçiyor, sırf Leonidas'ın karısı olduğu için değil, kendi katkıları da sayesinde. 300 Spartalı (1962) filminde Anna Synodiou tarafından, 300 (2006) ve 300: Bir İmparatorluğun Doğuşu (2014) filmlerinde ise Lena Headey tarafından beyaz perdeye kişiliği aktarıldı, ne kadar güçlü ve asil bir kadın olduğuna sadık kalınarak.
