Leda, Zeus'un kuğu kılığındayken baştan çıkardığı bilinen Yunan figürüdür. Sparta kraliçesi ve Truva Savaşı'nı başlatan güzel Helen ve Dioscuri ikizlerinin annesidir. Leda ve kuğu hem Yunan hem de Romalı sanatçılar için popüler bir konu olduğundan antik heykel, çanak çömlek ve mozaiklerde sıklıkla görülür.
Soy
Leda, Aetolia'daki Pleuron Kralı Thestius'un kızı, Sparta Kralı Tyndareus'un eşidir. Tyndareus ve Leda'nın Dioscuri kahraman ikizleri olan Castor ve Pollux (Polydeuces), Clytemnestra (Agamemnon Kralı'nın eşi), Timandra, Phylonoe ve Paris'e aşık olup Truva Savaşının gerçekleşmesine sebep olacak Helen de olmak üzere birçok çocukları vardır.
Leda & Kuğu
Olimpos tanrılarının kralı (Zeus) kuğu şeklini aldığında Leda'yı baştan çıkardı. Eurotas Nehri kıyısında yaşanan bu birlikteliğin sonucunda güzel Helen ve Polydeuces yumurtadan çıktı. Aynı gecede yumurta çatladı ve Tyndareus'tan olan ikizlerinden biri Castor da dünyaya geldi. Bu, ikizlerden birinin neden ölümlü ve diğerinin ölümsüz olarak kabul edildiğini açıklar, ancak bazı yazarlar, özellikle Homer ve Pindar, ikizlerin her gün ölümsüzlük lütfunu paylaştığını söylerler. Hikayenin doruk noktası, Leda'ya Zeus tarafından ölümsüzlük bahşedilmesi ve tanrıça Nemesis'e dönüştürülmesidir. Ancak Homeros'un Odyssey'inde kahraman Odysseus , Leda'yı Hades'te görür.
Nemesis Versiyonu
Efsanenin başka bir versiyonunda, Zeus tarafından takip edilen tanrıça Nemesis'tir (her ne kadar eski bir versiyon rolleri tersine çevirmiş olsa da). Tanrıça, dikkatinden kaçmak için kendini bir balığa dönüştürür ve yüzerek uzaklaşır, ancak şehvet dolu Zeus yılmaz ve avını daha iyi takip etmek için bir kunduza dönüşür. Nemesis daha sonra bir tavşan, bir arı ve sonra bir fare de dahil olmak üzere çeşitli yaratıklara dönüşür. Her deneyişinde daha da hızlı ya da vahşi hale gelen Zeus, nihayetinde kuğu kılığındayken kaz kılığındaki Nemesis'i yakalar. Bazı versiyonlarda, başka bir aldatmaca olarak Zeus'un bir kartal tarafından takip ediliyormuş gibi davranarak Leda'nın merhametine başvurup, baştan çıkardığına değinilir.
Çift birlikte olduktan sonra Nemesis Sparta'ya kaçar, şehrin dışındaki bataklıklara mavimsi-mor bir yumurta bırakır. Leda bir gün yumurtayı bulur (ya da bir çoban bulur ve kraliçesine verir) ve saraya götürür. Onu bir sandıkta saklayacaktır. Yumurtadan çıkan Helen, efsanenin diğer versiyonunda olduğu gibi doğar ve Leda kızı kendi kızıymış gibi büyütür. Üçüncü bir versiyonda Hermes, yumurtayı Leda taburedeyken ve muhtemelen Polydeuces'i doğururken bacaklarının arasına atar.
Sanatta Leda
Leda'nın kuğuya sarılması ya da yumurta tutması Yunan sanatına sıkça yansıtılan bir sahnedir. Leda'nın kuğu tutan ünlü mermer heykeli günümüzde Roma Kapitolin Müzesi'nde sergileniyor. Roma dönemine uzanan kuğunun, MÖ 400 yıllarında yapılmış orijinal bir Yunan heykelinin kopyası olduğu ve kuğu efsanesinin ise Leda ile bilinen en eski temsili olduğu düşünülmektedir. Leda, Zeus ve tahtta bir yumurta (ama görünürde kuğu yok) MÖ orta ile 5. yüzyıl sonlarına ait Attika kırmızı figürlü çanak çömleklerde görülmektedir.
Rhamnus'taki Nemesis Tapınağı'nda MÖ 425'te yapılan bir kabartma, yetişkin Helen'in Nemesis'ten Leda'ya getirilişini tasvir ediyor. Şu anda Stockholm Ulusal Müzesi'nde sergilenmektedir. Yumurtadan çıkan Helen, MÖ 4. yüzyılda Apulia ve Campania'nın kırmızı şekilli çanak çömleklerinde de görülmüştür. Son olarak, bir kuğu tarafından takip edilen Leda, Kıbrıs'ta Palaipafos'taki Afrodit tapınağından Roma dönemi mozaiğinin tam merkezinde (emblemata) tasvir edilmiş ve Geç Klasik dönemden itibaren kuğu efsanesinin daha şehvetli tasvirlerinin tipik bir örneğidir.
