Gaia (Gaea veya Ge) ilkel bir tanrıçadır ve Yunan mitolojisinde Dünya'nın vücut bulmuş halidir. Gaia, Kaos’tan doğmuştur ve ölümsüzler ve ölümlüler tarafından yüce veya ana tanrıça olarak kabul edilir. Tüm tanrı ve tanrıçalar, Uranüs (Gök) ve Pontus (Deniz) ile birleşmesiyle ondan türemiştir. Roma'daki karşılığı Terra Mater ya da Tellus Mater'dir.
Gaia, Delfi Kâhini'nin ilk kahiniydi ve bazen başkalarını aldığı kehanetler konusunda uyarırdı. Zeus'un babası Cronus'u devirmesine ve Titanları yenmesine yardım etti. Ancak, kısa süre sonra Zeus'a yüz çevirir ve canavar oğlu Typhon'u onun peşinden gönderir.
Ana Tanrıça
Hesiod'un (MÖ 700 civarı) Teogoni'sine göre Gaia, Kaos'tan (büyük boşluk) doğmuş ve Uranüs'ü (Gök), Ourea'yı (Dağlar) ve Pontus'u (Deniz) doğurmuştur. Oğlu Uranus’la evlendi ve 12 Titanları oldu. (Oceanus, Coeus, Crius, Hyperion, Iapetus, Theia, Rhea, Themis, Mnemosyne, Phoebe, Tethys ve Cronus). Gaia ayrıca üç tek gözlü Kiklop'u (Brontes, Arges ve Steropes) ve üç Hekatoncheire'ı, yüz elli ve elli başlı Devleri (Kottos, Gyes ve Briareus) doğurdu.
Pontus'la birlikte olan Gaia, deniz tanrıları ve tanrıçaları Thaumas, Phorcys, Ceto ve Eurybia'yı doğurdu. Tüm önemli tanrı ve tanrıçalar Gaia'nın soyundan gelir ve o bir ana veya yüce tanrıça olarak görülür.
Dünyanın Yaratılışı ve Orfizm
M.Ö. 6. yüzyıl, efsanevi Yunan kahramanı Orpheus'un yeraltı dünyasındayken öğrendiklerine dayanan dini bir hareket olan Orfizm'in yükselişine tanık oldu. Orfizm'e göre Dünya, Chronos (Zaman) ile başladı. Chronos'tan Aether (Parlaklık), Kaos ve Erebus (Karanlık) doğdu. Chronos, Aether'in içinde bir yumurta yarattı ve bu yumurtadan var olan her şeyin yaratıcısı olan Phanes çıktı. Phanes Nyx'i (Gece) doğurdu ve sonra onunla birlikte Gaia ve Uranüs'ü doğurdu.
Gaia & Cronus
Uranüs çocuklarından nefret ediyordu ve onları dünyanın derinliklerinde gözden uzak bir yere hapsetti. Gaia, çocuklarına babaları tarafından yapılan muameleden dolayı çok üzüldü ve onu yok etmek için bir plan yaptı.
Sonra aklına zekice, şeytani bir plan geldi.
Çabucak gri bir adamant yaptı ve güçlü bir orak oluşturdu.Yüreğinde üzüntüyle oğullarına seslendi:
'Babaları pervasız bir aptal olan oğullarım,
eğer istediğimi yaparsanız, babanızın bu suçunun bedelini ödeteceğiz. Çünkü utanç verici şeyleri planlamaya ilk o başladı.(Hesiodos, Teogoni, 157-164).
Sadece en küçük oğlu Cronus, ayağa kalkacak ve annesinin planını gerçekleştirmesine yardım etmeyi kabul edecek kadar cesurdu. Cronus annesinin odasına saklandı ve babasının ortaya çıkmasını bekledi. Çok geçmeden, şehvet dolu Uranüs, Gaia'nın odasına geldi ve onunla yatmak istedi. Cronus doğru anı bekledi ve ardından orağı savurarak Uranüs'ün cinsel organını kesti. Cinsel organını denize atarken, kan Gaia'nın üzerine damladı ve Gaia, Hiddetleri (Alecto, Tisiphone ve Megaera), Devleri ve Meliae'yi (ağaç perileri) doğurdu.
Cronus, kız kardeşi Rhea ile evlendi ve Gaia ile Uranüs onu, kendisinin de oğlu tarafından tahttan indirileceği konusunda uyardı. Bu nedenle Cronus her bebeği doğduğu gibi yuttu. Hamile olan Rhea yardım için Gaia'ya gitti ve Gaia onun Girit'e kaçmasına yardım etti ve orada Zeus'u doğurdu. Zeus ve kardeşleri Titanomachy'de Cronus ve Titanların geri kalanıyla savaştı. Savaşın onuncu yılında Gaia, Zeus'a tavsiyede bulunarak Titanları yenmek için Hecatoncheires ve Cyclopes'u Tartarus'tan kurtarmasını söyledi. Güçlerinden korkan Uranüs tarafından hapsedilmişlerdi.
Devlerin Ayaklanması
Titanlar, Zeus ve Olimposlu tanrılar tarafından yenilip Tartarus'a gönderildikten sonra Gaia, çocukları olan Devleri Olimposluları yok etmeleri için gönderdi. Ejderha pullarından yapılmış ayakları, başlarından ve yanaklarından sarkan uzun saçlarıyla Devler, büyüklük ve güç bakımından benzersizdi ve görülmeye değerdi.
Bir kâhin, Olimpos tanrılarına Devleri kendi başlarına yenemeyeceklerini ancak sihirli bir bitki tarafından yenilmez hale getirilen bir ölümlünün yardımına ihtiyaç duyduklarını söyledi. Gaia bu kehaneti öğrendikten sonra bitkiyi aramaya başladı. Ancak Zeus onun bitkiyi bulmasını engellemiş ve bunun üzerine Eos (Şafak), Selene (Ay) ve Helios'a (Güneş) bitkiyi kendisinin toplayabilmesi için parıldamamalarını emretmiştir.
Tanrılar, kehanette bulunulduğu gibi Herkül'ün yardımıyla Devleri yok etti. İntikam olarak Gaia Tartarus'la yattı ve en küçük oğlu, doğmuş en büyük canavar Typhon'u doğurdu. Typhon daha sonra Zeus'la savaştı ve Etna Dağı'nın altına gömüldükten sonra Zeus tarafından yenilgiye uğratıldı.
Kâhin
Delfi'deki Kâhinlik başlangıçta Gaia'ya aitti, daha sonra haklarını kızları Themis ve Phoebe'ye, daha sonra da kendisine bir tapınak inşa eden tanrı Apollon'a devretti. Pausanias'ın (MS 115-180) Yunanistan'ın Tasviri adlı eserinde bahsedildiği üzere, Gaia dağ perisi Daphnis'i kâhin olarak atamıştır. Antik şiir Eumolpia'ya göre Gaia ve Poseidon, Gaia kendi payını Themis'e verene kadar kehaneti paylaşmışlardır. Apollon daha sonra Themis'in payını hediye olarak almış ve karşılığında Poseidon'a Troizen açıklarında bir ada vermiştir.
Diğer kaynaklar Apollon'un Delfi Kâhini'ni koruyan yılan Python'u öldürdükten sonra kehaneti Gaia'dan çaldığını söyler. Delfi'yi terk ettikten sonra Gaia'ya, rahibesinin boğa kanı içtiği Akai'daki Aegeira'da bir kâhin olarak danışılırdı ve burada rahibesi boğa kanı içerdi - diğer ölümlüler için zehirli olan bir şey.
Gaia, Kronos'un oğlu tarafından tahttan indirileceğini önceden bildirdiği gibi, Zeus ve karısı Metis'in babası gibi güçlü ve bilge bir kızları ve Zeus'un yerine tanrıların kralı olacak bir oğulları olacağı kehanetinde de bulunmuştur. Zeus bu kehanetin gerçekleşmesini önlemek için Metis'i yutar. Ancak Metis çoktan Zeus'un kafasından doğacak olan kızlarına, bilgelik tanrıçası Athena'ya hamileydi.
Gaia'nın torunları Zeus ve Hera güzel Hesperides adasında evlendiklerinde, Gaia onlara büyülü bir ağaçta yetişen ve onlara sahip olan herkese ölümsüzlük veren altın elmalar hediye etti.
Gaia & Apollo
Gaia, Apollon'un Delfi'de canavar yılan Python'u öldürmesinden sonra Zeus'a serzenişte bulundu. Sonuç olarak Zeus, Apollon'a arınmak için Tempe'yi ziyaret etmesini ve Python'un onuruna düzenlenecek olan Pythian Oyunları'na başkanlık etmesini emreder.
Hyginus (MÖ 64 - MS 17) ve Panopolisli Nonnus (MS 5. yüzyıl) gibi bazı yazarlara göre Apollo, Toprak Ana'nın rahibesi olan dağ perisi Daphne'yi takip ettikten sonra Daphne yardım için haykırmıştır. Gaia onu kurtarmak için defne ağacına dönüştürmüştür. Apollon bunun için Gaia'yı asla affetmedi.
Erichthonius'un Doğuşu
Athena'nın onunla birlikte olmak için her şeyi yapabilecek birçok potansiyel talibi vardı. Ancak o tüm teklifleri reddetti. Truva Savaşı sırasında, maden tanrısı Hephaistos'tan kendisine bir zırh yapmasını istedi. Athena onun demirci dükkanında çalışmasını izlerken, alışılmadık derecede cesur olan Hephaistos, Poseidon tarafından tuzağa düşürüldükten sonra Athena'ya doğru bir hamle yaptı. Athena onu itti ama Hephestus onun kalçasına doğru boşaldı.
Yere düşer düşmez, yanlışlıkla Toprak Ana'yı hamile bıraktı. Gaia, Hephaistos'un Athena ile yapmayı planladığı çocuğu doğurmak istemedi ve çocuğu büyütmeyeceğini söyledi. Athena çocuğun sorumluluğunu kabul etti ve ona Erichthonius adını verdi.
İbadet & Miras
Gaia'ya adanmış bir Orfik İlahi vardır ve burada Gaia'dan "insanların anası" ve her şeyin besleyicisi ve vericisi olarak bahsedilir. O ebedidir ve saygı görür; meyveler, çiçekler, otlar, yağmur ve yıldızlar onun tarafından yaratılmıştır. Homeros'un Gaia İlahisi'nde Gaia "her şeyin anası" olarak anılır.
Gaia, her şeyin anası,
şarkı söylemeliyim,
güçlü zemin, en kadim olan.
Dünyadaki her şeyi o besler.
Onun kutsal toprağında yürüyen
denizde ilerleyen
ya da havada uçan her kim varsa,
onları ganimetinden besler.
Toprağın Kraliçesi, senin aracılığınla
güzel çocuklar,
güzel hasatlar,
yetişir.
Ölümlülere yaşam veren de
canlarını alan da sensin.
Gönülden bir yürekle onurlandırdığın kişi kutsanmıştır.
Buna sahip olan her şeye sahiptir.(Homeros İlahileri: Her Şeyin Anası Gaia'ya İlahi, 30.1-10)
Pausanias Yunanistan'ın Tasviri adlı eserinde Atina'da Zeus'un bronz bir heykeli ile Cronos ve Rhea'ya adanmış bir tapınağın yanında Gaia'ya adanmış kutsal bir alan olduğunu belirtir. Attika'daki Phlya'da, Phlyalılar tarafından 'Büyük Tanrıça' olarak anılan Gaia'ya adanmış bir sunak vardı. Pátrai'de (Patras), Apollo ve Afrodit tapınaklarının ve Demeter'e adanmış bir mabedin yakınında Gaia'nın oturur vaziyette bir heykeli bulunuyordu. Aigai'de (Vergina), en eski ahşap idollerden birine sahip olan Gaios'ta Geniş Göğüslü Toprak'a adanmış bir kutsal alan vardı. Bu mabedin rahibesi iffetli olmak ve doğru sözlü olup olmadıklarını anlamak için boğa kanı içmek zorundaydı.
Tegea'da (Arcadia) Eileithuia tapınağının yanında Gaia'ya adanmış bir sunak bulunurdu. Olympia'da Gaia için başka bir sunak daha bulunuyordu. Külden yapılmıştı ve aslen bir Dünya kehanetinin gerçekleştirildiği yerdi. Sparta'da, Gaia'ya adanmış tapınaklar Laconia'da bulunuyordu (bunlardan birinin adı Gasepton'du).
Günümüzde Gaia, bilinç düzeyini artıran ve sağlıkla ilgili çevrimiçi videoların en kapsamlı koleksiyonuna sahip popüler video akışı sitesidir. Gaia aynı zamanda Avrupa Uzay Ajansı'nın Samanyolu galaksisi ve ötesinde bulunan milyonlarca yıldızın 3 boyutlu haritasını oluşturan yıldız gözlem aracının da adıdır.
Gaia Hipotezi
Gaia Hipotezi, kısmen İngiliz bilim adamı James Lovelock (1919-2022) tarafından ortaya atılmış yeni bir düşünce modelidir. Dünya'nın, tüm canlıların hayatta kalmasına yardımcı olan tek bir organizma olarak işlev gördüğünü öne sürer. Tüm canlılar, Dünya'nın iklimini, besin kaynaklarını, bitki örtüsünü ve kimyasal bileşimini düzenlemek için tek bir uyumlu varlık olarak hareket eder.
Bu uyumlu birimin bir parçası üzerine düşeni yapmazsa, zincir kırılır ve Dünya ile sakinleri bunun sonuçlarına katlanır. Gaia Hipotezi, Dünya'yı oluşturan karmaşık ancak birbirine bağlı sistemlerin anlaşılmasını teşvik eder.
