Thanjavur (Thanjavur veya Tanjore) Hindistanın güney bölgesindeki Tamil Nadu ilinin bir tapınak yerleşkesidir. Thanjavur, büyük Chola (Cola) kralı Rajaraja I'in başkentiydi ve Kral Rajaraja MS 11. yüzyılın başlarında sitenin muhteşem tapınağı Brihadishvara'yı heyet haline getiren kişidir. Yüzyıllar boyu birçok başka tapınak ve türbelerin de eklenmesiyle Thanjavur bugün Hindistan'ın en önemli ve en çok ziyaret edilen tarihi yerlerinden biri haline gelmiştir. UNESCO günümüzde Thanjavur'u Dünya Mirasları Listesine eklemiştir.
Brihadishvara Tapınağı
Rajarajeshvara olarak da bilinen, onu inşa eden kralın ardından, Brihadishvara (veya Brhadisvara) tapınağı, Chola savaş ganimeti ve Sri Lanka'dan haraç kullanılarak MS 995 ile 1025 yılları arasında inşa edilmiştir. Tapınak Hindu tanrısı Shiva'ya adanmıştır. 63 metre yüksekliğe ulaşan Hindistan'daki en yüksek tapınak binasıdır. Dikdörtgen bloğun tamamı yaklaşık 140 x 75 metre ölçülerindedir ve düzenli iç nişleri olan bir duvarla çevrilidir. Yerleşkenin içinde çeşitli ikincil türbeler ve anıtsal bir çift geçit girişi (gopuras) bulunmaktadır.
İki katlı Brihadishvara tapınağı, yüksek dadolu tabanlı bir platform üzerine inşa edilmiştir. Kutsal garbhagriha'nın (iç tapınak) üst tarafında yukarı çıktıkça küçülen on üç granit kulesi (vimana), yaklaşık 80 ton ağırlığındaki 7,7 m2'lik tek bir granit blok üzerine oturan bir kubbe yapısıyla çevrilidir. Binanın 36 sütunlu bir ön giriş sundurması (mandapa) vardır ve kulenin tabanında her iki tarafta iki ek giriş vardır. Her üç giriş de bazıları çift yaşam boyutunda olan koruyucu figür heykelleri ile dekore edilmiştir ve zengin oymalı anıtsal bir merdivenle ulaşılmaktadır. Dış cephedeki yüzlerce niş, özellikle Shiva ve Devi, aslan başları (kirttimukha) ve yelpaze şekilleri olmak üzere ilahi figürlerin (murti) heykelleriyle süslenmiştir.
Tapınak, güney Hindistan'ın Dravida mimarisinde padmagarbhamandala olarak bilinen 16 x 16 karelik kesin bir plan tasarımına göre düzenlenmiştir. İç kısım, ibadet edenlerin tavaf etmeleri için tipik bir geçiş yolu içerir ve ibadet sırasında geçiş yolu ikiye yükselmektedir. Garbhagriha, 4 metre boyunda bir Shiva linga'ya (phallus) sahiptir. Bir revak (ardhamandapa) içinde tanrının ritüel arınması için bir snapana platformu da vardır. Duvar resimleri iç duvarları süslemekte ve Nayaka dönemi resimleri duvarların üstünü örttüğünde, Rajaraja I'in, manevi danışmanı veya gurusunun ve üç kraliçesinin güzel resimleri ortaya çıkmaktadır. Diğer noktalar arasında Cholas'ın (kuladevata) klan tanrısı olan bir Nataraja (Dans Lordu olarak Shiva) bulunmaktadır.
Rararaja I (MS 985-1014) ve oğlu Rajendra I (MS 1012-1044) tapınağı, üzerine değerli mücevherlerin asıldığı kralların ve kraliçelerinin resimleri de dahil olmak üzere bronz heykellerle doldurmuştur. Yazıtlarda belirtildiği gibi, Cholas ayrıca düzenli olarak tütsü, yiyecek ve çiçek için para döktü, bunun yanı sıra, tapınağın görevlilerine ve 400'den fazla dansçı kızlara saraya güzel bakılmasını sağlamıştı- o zamandan beri Hindu ibadetinin giderek daha önemli bir yönüdür. Ayrıca, rahipler tarafından kontrol edilecek olan çevre arazisinin ve tapınağın bakımı için kullanılan gelirin paylaşılmasıyla da fonlar elde edilmişti. Sahiden de bölgede muhasebecileri, tüccarları ve yöneticilerin de olduğu bütün bir topluluk ortaya çıktı ve daha sonra diğer Hint tapınak sitelerinde kopyalanacak bir model yaratmıştı.
Gopuralar
Thanjavur'daki gopuralar, Brihadishvara tapınağının hâkim olduğu bileşiğe giden iki büyük anıtsal geçittir. Güney Hindistan'daki formun en erken yetik örnekleridir. Külliyenin doğu tarafında inşa edilen dış gopura beş, iç gopura üç katlıdır. Her gopura, her iki tarafında tek bir iki katlı odaya erişim sağlayan merkezi olarak konumlandırılmış bir girişe sahiptir. Thanjavur'daki gopuraların eşi benzeri yoktur çünkü her cephe (iç ve dış) sonraki örneklerde olduğu gibi aynı değildir. Dış cephelerin her birinde iki büyük dvarapalas (kapı koruyucuları) ve birçok nişlerinde figür heykelleri ve büyük dekoratif yelpaze şekilleri bulunmaktadır. Her bir gopura tepesi, büyük bir shala veya beşik tonozlu çatı ile taçlandırılmıştır. Sonunda diğer yerlerdeki gopuralar, tapınakların kendisinden bile daha büyük ve daha muhteşem hale gelecek idiler.
Bileşikteki diğer binalarda, doğrudan gopuralar ve Brihadishvara tapınağı arasında yer alan Nandi mandapa portikosu vardır. Gopuraların karşı ucunda bulunan siteye daha sonraki bir ek MS. 1750'de inşa edilen Subrahmanya Tapınağı'dır.
