Japon tarihinin en erken tarihsel dönemi olan Jomon Dönemi, MÖ 14.500 civarında başlayıp, Avrupa ve Asya Neolitiği ile aynı zamana denk gelmiş ve MÖ 300 civarında Yayoi Dönemi'nin başlamasıyla sona ermiştir. Jomon ismi "şerit izli" ya da "desenli" anlamındadır ve bu dönemde yapılan çanak çömlek stilinden gelmiştir. Tüm dönem, Jomon olarak anılıyor olsa da çanak çömleklerin kullanım amacı ve stilleri göz önüne alınarak çeşitli aşamalar tanımlanabilir.
Yerleşim ve Yaşam
Günümüzde Japonya olarak bilinen yere ilk gelen insanlar; ilk olarak ya son buzul döneminin sonuna doğru ya da Buzul Çağı'nda, yüksek ihtimalle buzul dönemi sırasında oluşan kara köprülerinde, hayvan sürülerini takip ederek geldiler. İklim ısındıktan ve köprüler yok olduktan kısa süre sonra Jomon Halkı olacak insanlar kendilerini bir adada buldular. Anayurtlarından gelen hayvan sürülerinin kesilmesiyle, Jomon halkı ihtiyaçlarını karşılamak için avcılık ve toplayıcılıktan faydalandı. Diyetlerinin ayılar, yaban domuzları, balık, kabuklu deniz hayvanları, yer elması, yabani üzümler, ceviz, fındık ve meşe palamutlarından oluştuğu saptanmıştır. Diyetlerine yönelik kanıtlar, köyleri yakınlarında bulunan çöplüklerin içinde, evsel atık yığınlarında ve kabuk höyüklerinde bulunmuştur.
Bu makale Gorgon Dergisi tarafından çevrilmiştir
Gorgon Dergisi
Bu makale Ancient History Encylopedia’nın izniyle Gorgon Dergisi tarafından yeniden yayımlanmıştır. Türkiye’nin kültür platformu olan Gorgon Dergisi, sosyal bilimler alanında özgün ve nitelikli yazılara üç ayda bir çıkan e-dergisinde ve internet sitesinde yer vermektedir.MÖ 5.000 civarlarından başlayarak Jomon halkı, köy yerleşimleri şeklinde daha fazla yerleşik yaşam tarzı geliştirmişti; dönemdeki en büyük yerleşim 100 dönüm (0.4 km²) ve 500 kişilikti. Denize yakın köyler ağırlıklı olarak balıkçılıkla uğraşırken, daha uzak yerleşimler öncelikli olarak avcı yaşam tarzını benimsemiştir. Çoğu köyde seremonik taş platformlar ve depolama çukurları olduğu düşünülen yerler bulunmuştur. Köylerde bulunan başlangıçtaki basit sığınıklar kısa süre sonra merkezde yer alan bir ocağın çevresinde kurulan, sütunlarla desteklenen bir yapıda ve her biri beş kişi barındırabilecek şekilde çukur evlere dönüşmüştür. Jomon halkı iklimsel değişime bağlı olarak farklı alanlara yerleşmiş; daha soğuk dönemler, sıcak dönemlerde gelişen flora ve faunadan daha iyi faydalanabilmek için daha iç kesimlere doğru kayan yerleşim düzeniyle kıyaslandığında, daha büyük kabuk höyükleri ve balık kemiklerinin gösterdiği kanıtlar ışığında denize yakınlık gerektirmiştir.
Yerleşim değişikliğiyle birlikte toplam popülasyon belirgin bir dalgalanma yaşamış: MÖ 5.000 civarında insan nüfusu 20.000'den 100.000'e yükselmiş, MÖ 3.000 civarında daha da gelişerek 200.000'e ulaşmıştır. Jomon halkı yerleşik bir yaşama sahip olmasına rağmen tarımsal devrim Jomon Dönemi'nin sonuna doğru pirinç çiftçiliğinin başlangıcıyla gelmiştir. Pirinç, günümüzde Kore olan yerden Japonya'nın güneybatısına, gelişmiş metal işleme teknikleriyle birlikte MÖ 900 civarlarında getirilmiştir.
Teknoloji
Jomon teknolojisi, Avrupa ve Asya'nın geri kalanında kullanılan Neolitik teknolojiye benzer olarak çoğunlukla bıçaklar ve baltalar, yaylar ve oklar gibi basit taş ve ahşap araçlardan oluşmaktaydı. Taş aletlerin yanı sıra tuzaklar ve kapanlar da Jomon halkına avcılıkta fayda sağlamıştır. Kıyafetler kemik iğneler kullanılarak dut ağacı kabuğundan yapılmış ve Jomonlar ayrıca örgü hasır sepeti de kullanmışlardır. Belirli dönemlerden beri Jomon halkı okyanus kenarına yerleşmiş, zıpkınlar ve kancalar gibi balıkçılık aletleri kullanım teknikleriyle beraber gelişmiştir. Avrupa ve Asya'nın geri kalanın aksine tarım geç evrelere, dönem sonuna kadar uygulanmamış; bu sebeple de büyük ölçekli çiftçilik faaliyetine ait araçlar Yayoi dönemine kadar bulunmamıştır. Ancak küçük ölçekli bahçecilik ya da bahçıvanlık kanıtları mevcuttur.
Jomon Seramiği
Jomon seramiği çömlekçi çarkı kullanılmadan, yumuşak kille karıştırılan lifler ya da ezilmiş kabuklar gibi diğer malzemelerle en alt kısımdan sarılarak elle yapılmıştır. Daha sonrasında kabın içi ve dışı aletlerle düzeltilir ve ardından dışarıda yakılan büyük bir ateşte pişirilirdi. Binlerce parçası bulunan Jomon seramiğinin kalıntıları dünyada tarihlenen en eski seramiklerdir. Jomon Dönemi'nin en erken evresinde kullanılan seramik Incipient [Başlangıç], (MÖ 14.500-5.000) yuvarlak tabanlı ve bir taş yığını ya da kum üzerinde sabitlenilerek dışarıda yemek pişirmek için kullanılıyordu. Sıradaki seramik formu, Erken Jomon Dönemi'nde kullanılmıştır; (MÖ 5.000 - 3.000) düztabanlıdır ve içeride kullanım amacı giderek artmıştır. Orta Jomon Dönemi'nde (MÖ 3.000 - 1.000) kaplar daha özenli bir şekilde diğer şeylerle birlikte alevler ya da yılanlarla tasvirlenmiştir ve Geç Jomon Dönemi'nde (MÖ 1.000-300) seramiğin gövdesi daha da incelmiş ve kapların daha geniş bir kullanım alanı olmuştur.
Ritüeller ve İnançlar
Jomonların bebekleri geniş kavanozlara, yetişkinleri köylerin yakınlarındaki çukurlara ve kabuk höyüklerine gömdüğü ve Orta'dan Geç Jomon Dönemi'ne kadar mezarlara seremonik eşyalar ve süs eşyaları yerleştirdiği saptanmıştır. Erken Jomon döneminde bir zaman içerisinde başlayarak kil dogu figürinleri yapılmış ve başlangıçta 3-30 santimetre arasında değişen büyüklükteki düz imajlar halinde ortaya çıkmıştır. Orta Jomon döneminde figürinler daha geniş alanlara yayılmış ve sayısı oldukça artmış ve Geç Jomon döneminde figürinler üç boyutlu özellikler kazanmıştır. Böylesi figürinlerin çoğu, bereketliliği arttırmak için hamile kadınları tasvir etmiş ya da bazen kırık halde, inanışa göre kötü şansın ya da hastalıkların tasvir edilen insandan figürine geçeceği düşünülerek yaşayan insanlar tasvir edilmiştir. Bilinmeyen nedenlerle ergenlik dönemine giren erkeklerde ritüelistik diş çekme oldukça yaygındır. Japonya'nın kuzeyinde köylerin yakınlarında Jomon Dönemi'ne tarihlenen, amacı tam bilinmese de bol av ya da balıkçılık için olduğu düşünülen birtakım taş çemberler bulunmuştur.
Yayoi'ye Geçiş
Jomon Dönemi'nin büyük bir kısmında Japonya, Asya'nın geri kalanından izole edilmiş, bu sebeple kültür, toplum ve teknolojisinin daha orijinal olduğu ve tartışmalı olarak diğer kültürlerden teknoloji ve fikirlere erişemediği için daha ilkel olduğu söylenebilir. Dönemin sonraki aşamalarına kadar, Kore ve Japonya'nın en güneyindeki adası Kyushu'da benzer seramiklerin olması gibi, anakarayla etkileşim olduğuna dair kanıt yoktur. Jomon halkı sonunda Kore'den pirinç yetiştirmeyi ve metal işçiliğini öğrenecek ve daha güney bölgelerdeki yerli halkla karışan insanlarla etkileşime geçecektir. Her ne kadar küçük bir grup, en kuzeyde Hokkaido adasında orijinal Jomon DNA'sını daha yüksek bir yüzdeyle koruyacak olsa da modern Japon halkını oluşturacaklardır.
