12 Levha (diğer adıyla 12 Levha Yasası), antik Roma'da MÖ 451 ve 450'de oluşturulan 12 bronz tablet üzerine yazılmış bir dizi yasaydı. Bunlar, şimdi hükümet tarafından kabul edilen ve tüm vatandaşlara kendilerinden önce eşit davranılabilmesi için yazılan yasalara yeni bir yaklaşımın başlangıcıydı.
Tamamen kodlanmış bir sistem değildi belkide, fakat 12 Levha, tüm vatandaşların haklarının korunmasına ve yanlışların herkes tarafından bilinen kesin olarak yazılmış yazılı yasalarla düzeltilmesine izin verecek ilk adımdı. Sonuç olarak, Roma'nın hukuka yaklaşımı, daha sonra, günümüze kadar müteakip birçok uygarlığın izlediği model haline gelecekti.
12 Levhanın Oluşumu
Geleneğe göre, MÖ 451'de decemviri adlı bir komiteye, kamuoyunun baskısını takiben, sıradan insanların (plebler) çıkarlarını daha iyi temsil edecek ve aristokratların (patrisyenler) ve rahiplerin (papalıkların) Roma hukuku üzerindeki gereksiz etkisini azaltacak bir kanun kodu oluşturma görevi verildi. Bu sonuncular münhasıran yasayı uygun gördükleri şekilde yorumlayan bir konseyde yer almışlardır. Bu sorumluluğa hazırlanırken, üç kişilik bir heyet Atina'ya gönderildi ve burada ünlü kanun koyucu Solon'un (MÖ 640 – yaklaşık 560) kanunlarını incelediler. Sonra hepsi patrisyen olan on adama konsolosluk yetkisi (imperium) verildi ve en gerekli ve yararlı olduğunu düşündükleri bir yasa listesi hazırlamalarına izin verildi.
Bu, olayların geleneksel görüşüdür, ancak Tabloların bileşimi, belki daha gerçekçi bir şekilde, seçkinlerin kendilerini daha iyi yönetme ve kendi sosyal grupları içindeki suistimalleri önleme girişimiydi. Her halükarda, sonuç, on tabloda sunulan yazılı kanunların (legibus scribundis) bir listesiydi ve ertesi yıl toplamı on ikiye çıkarmak için iki tane daha eklendi. Neticede, yasalar kanun haline geldi. Yani bu da, ilk önce bir yasama organı tarafından kararlaştırıldıktan sonra yapıldıklarını ve artık sadece örf ve geleneğe dayanmadıklarını ifade ediyor.
12 Levha Kanunları
Levhaların hazırlanmasının asıl nedeni tarihin derinliklerinde kaybolmuş olabilir, ancak bir kez yazıldığında, içeriklerine daha sonraki Roma yazılı eserlerinde tutarlı bir şekilde atıfta bulunuldu. Ne yazık ki, tabletler günümüze kadar gelememiş, geleneğe göre Roma, MÖ 390'da Galyalılar tarafından yağmalandığında yıkılmış. Kalan bazı parçalardan ve literatürdeki bu referanslardan, hiç değilse bazı özellikleri belirlemek mümkündür.
Kanunlar listesi, özel hukukun çoğu alanını kapsıyor ve bireyler arasındaki ilişkilere (bireyler ile devlet veya vatandaş olmayanların haklarına karşıt olarak) odaklanıyor gibi görünüyor ve bu nedenle, eksiksiz, her şeyi kapsayan bir hukuk kuralından daha çok bir hukuk davası ve ceza listesidir. Aynı zamanda büyük ölçüde, bir tarım devleti ile ilgili alanlara odaklandı. Örneğin, kundakçılık suçu ölümle cezalandırılıyordu (poena capitis). Bu durumda, yakarak cezalandırılacaktı. Ekinler üzerinde büyü kullanma suçu da ölümle cezalandırılıyordu, fakat bu sefer bir tür çarmıha germeyle oluyordu. Maddi hasar için, Roma'dan sürgün edilme,vatandaşlığın kaybı ve bir suça ortak olmaktan dolayı mallara el konulması gibi daha küçük cezalar olurdu. Davacıya tazminat ödeyerek ve böylece mahkemeden kaçarak da uzlaşma sağlanabilir.
Kapsanan diğer alanlar, özel bir çağrı olan ius mesleği gibi prosedüreldi. Bir davacı, sanığa kendisine karşı dava açmak istediğini iletirse, o zaman sanık bir sulh yargıcının önüne çıkmaya mecburdu ve hatta bunun için fiziksel olarak zorlanabilirdi. Aile hukuku da evlilik, vesayet, miras ve cenaze ile ilgili kuralların hakim olduğu 12 Levha'nın bir parçasıydı.
Değişiklikler
Bazı patrisyenler 12 Levha'nın tüzüğünü kabul etmeyi reddettiklerinden kısa bir süre sonra, pratik uygulama sorunları ortaya çıktı. Sıradan insanlar da, zaten yürürlükte olan ancak şimdiye kadar bu kadar şeffaf hale getirilmeyen kuralların birçoğunu ilk kez görünce şaşırdılar. Bu faktörler, MÖ 449'da pleblerin ayaklanmasına ve decemviri'nin zorunlu istifasına yol açtı. Roma anayasası revize edildi, tribün ve konsolosluk kurumları eski haline getirildi ve On İki Levha Roma hukukunun temeli oldu. Gerçek bronz tabletler, tüm vatandaşların görmesi için Roma Forumu'nda kuruldu ve Cicero, öğrencilerin onları eğitimlerinin bir parçası olarak incelediklerini tespit etti.
Bu erken sorunlara ek olarak, orijinal tablolardaki bazı özel yasalar, patrisyenler ve plebler arasındaki evlilikleri yasaklayanlar gibi çok uzun ömürlü değildi. Bu yasa, MÖ 445'te lex Canuleia'nın yürürlüğe girmesiyle iptal edildi. On İki Tablodaki diğer yasalar zamanla değiştirildi ve MÖ 3. yüzyıldan itibaren, bunların yerini sürekli olarak gelişen Roma toplumu ve Cumhuriyet'in dramatik genişlemesi ile daha alakalı yasalar aldı.
Miras
Bazı bilginler, 12 Levha'nın geleneğin iddia ettiği gibi 'hukuk önünde herkes eşit' olmadığı ve tek başına tam bir hukuk kanunu olarak tanımlanmaya yeterli olmadıkları konusunda ısrarcı olsalar da, yine de, Roma dünyasında tamamen kodlanmış bir hukuk sistemi haline gelecek olan şeyin temelini tartışılmaz bir şekilde oluşturdular. Decemviri ayrıca, pratik değeri olan, herhangi bir dini düşünceden ayrılmış, herkes tarafından görülebilen ve açık tanımlarla kesin bir dille ana hatları çizilen yasalar oluşturma konusunda itibar kazanmalıdır. Böylece, Romalılar, o zamandan beri sayısız başka toplum ve hükümet tarafından kopyalanacak olan yasal meselelere bir yaklaşım yarattılar.
