Ahura Mazda (Ahuramazda, Harzoo, Hormazd, Hourmazd, Hürmüz, Ohrmazd, 'Rab' ya da 'Ruh' olarak da bilinir) Hristiyanlık öncesinde Asya'da yayılan Zerdüştlük, Eski Mede ve Pers mitolojisinde tapınılan en yüce ruhtur. Ahura Mazda evrenin ve içindeki her şeyin yaratıcısıdır ve aynı zamanda bilge ve iyidir.
İsim ve Özellikleri
Tüm ulu tanrılarda olduğu gibi, Ahura Mazda da uzun bir liste dolusu sıfatlara ve özelliklere sahiptir. O Garothman (cennet)'daki en yüce varlıktır ve yaratılmamış bir ruhtur. Ondan öte, ondan ayrı ve onsuz hiçbir varlık var olamaz. O değişime uğramayan, her şeyi harekete geçiren fakat kendisi başkası tarafından harekete geçirilmeyen, dengi olmayan ve cennetin ortaksız sahibidir. O, doğru davranışı ve hakikatı sahiplenen adil insanı onaylar. Ahura Mazda, Angra Mainyu,yok edici ruh, ve Spenta Meynu, iyi ruh, olan ikiz ruhları yaratmıştır.
Mazda, ya da Avestaca şekliyle Mazdā,Proto İranca bir sözcük olan Mazdāh'ı,ki dişi bir isimdir, çağrıştırır. Tanrı'nın uygun adı olarak düşünülen zeka ve bilgelik anlamlarındaki Sanskritçe bir sözcük olan medhās'tan geliyor da olabilir. Ahameniş İmparatorluğu döneminde isim Ahuramazda idi, Persliler döneminde Hormazd formu kullanıldı ve ,sonunda, Sasaniler'de ise Ohrmazd ismi karşımıza çıktı.
Ahura Mazda ve Zerdüşt
Ahura Mazda kendi zatını 30 yaşındaki peygamber Zerdüşt'e bir vizyon ile gösterir. Yerel geleneğe göre Zerdüşt 15 yaşında iken yetişkin kabul ediliyordu ve kendisi yetişkin görevleri üstleniyordu. Zerdüşt şiddet dolu zamanlarda doğduğu için doğruluk kavramını ve iyi ile kötü çatışmasını sorgulayarak büyüdü. Sonuç olarak, evini terk ederek 20 ile 30'lu yaşları arasını inzivada bir dağda geçirdi. 30 yaşında iken rahip ailesi üyesi olarak bahar festivaline katıldı ve görevlerinden bir tanesi sabah seromonisi için kaynağın en derin ve saf bölümünden su çekmekti. İşte burada Daytia Nehri'nde, Zerdüşt melek Vohu Mana ile tanıştı. Bu varlık ona kim olduğunu ve hayatındaki en önemli şeyin ne olduğunu sordu. Bu soruyu Zerdüşt her şeyden öte doğru, saf ve bilge olmak istediğini söyleyerek cevapladı. Bu cevabı ile Zerdüşt'e Ahura Mazda'nın ve daha sonrasında Zerdüştlük dinine dönüşecek olan prensipleri öğrendiği baş meleklerin vizyonu bahşedildi.
Tarihsel Evrimi
Ahameniş İmparatorluğu
Ahameniş İmparatorluğu döneminde (MÖ 550-330) Peygamber , Zerdüşt Ahameniş krallarının yazıtlarında bahsedilmezken Ahura Mazda'dan daeva'nın karşıtı olarak bahsedilir. Ahlaki davranışlara yapılan vurgulamaların dışında Zerdüşt ve Ahameniş krallarının öğretileri arasında sağlam bir bağlantı yoktur.
Darius I
I. Darius'un (MÖ 552-486) yazlık sarayı olan, Persepolis yakınlarındaki, Nakş-ı Rüstem'deki bir uçurumda bir yazıt yapılmıştı. Burada Ahura Mazda dünyayı yaratan, yeri, göğü, ve insanı yaratan, ve ayrıca da Darius'u kral yapan olarak zikredilir. Bu dönemde Ahura Mazda'ya yapılan en önemli atıf MÖ 516'da Darius tarafından yazılan Behistun Yazıtı'dır. Bu yazıta, Darius'un tahtta hak iddia eden Gaumata'nın üzerinde yükseldiği Darius'un zaferinin ve onların da üzerinde havada uçar halde kanatlı güneş diski ile birlikte kral olarak temsil edilen Ahura Mazda'nın yansıtıldığı kabartma eşlik eder. Yazıt metni Darius'un düşmanını alt etmesinde Ahura Mazda'nın nasıl yardım ettiğinden ve Darius'un Ahura Mazda'nın lütfu ile krallığı yönetmek için seçildiğinden bahseder.
Pers İmparatorluğu
Pers İmparatorluğu (MÖ 247- MS 224) zamanında Zerdüştlük yöneticiler tarafından benimsenmişti, öncesinde MÖ 330'da Büyük İskender'in seferleri sırasında yok edilen çok sayıda tapınak yeniden inşa edilmişti. Ayrıca Pers hükümdarları daha hoşgörülülerdi, Zerdüştlüğün yanında Hinduizm, Budizm, Yahudilik, Hristiyanlık gibi dinler de mevcuttu. Ahura Mazda Mithra, ki Zerdüştlük'te baş meleğe çevrilen eski bir tanrıydı, ve Anahita, kadın bir tanrı, ile birlikte tapınılan bir tanrıydı. Üstelik, Pers döneminin sonuna doğru Ahura Mazda ayakta ya da at üstünde duran bir erkek figür olarak tasvir edilecektir ki bu imaj bir sonraki devirde egemen olacaktır.
Zurvanizm
Zerdüştlük'ün Zurvanizm olarak bilinen diğer bir formu Sasaniler Dönemi'nde (MS 224-651) oluştu. I. Şâpûr'un hükümranlığı döneminde Zerdüşt'ün mesajı terk edilmişti, Zurvan artık en en yüce varlık olarak adlandırılıyordu ve Ahura Mazda, yaratılmış bir ruh idi artık, Angra Mainyu/ Ehrimen'in yanında Zurvan'ın bir oğlu olmuştu. II. Behrâm'ın hükümranlığı döneminde , Ahura Mazda'ya daha sonra isimlerinden biri olacak olan Ohrmazd-mowbad sıfatı verilmişti.
