Kaupang, 780 yılında kurulan ve 950 yılında terk edilen sezonluk Norveç Viking Çağı ticaret kentidir. Kaupang; Oslofjord’un (Viksfjord) batısında, Skagerrak’a deniz yoluyla erişimi olan Norveç’in bugünkü güneydoğu ilçesi olan Vestfold’ta yer almaktadır. İsveç ve Danimarka’daki Viking şehirlerinden çok daha küçük olmasına rağmen -Birka ve Hedeby- Kaupang, Batı Avrupa ve Britanya Adaları’na baskın yapan ve onlarla ticaret yapan Norveçli ve Danimarkalı Vikingler için ekonomik olarak öneme sahipti. Norveçli denizci ve yazar Ohthere of Hålogaland tarafından 9. yüzyılda ziyaret edilen ismi “Sciringesheal” veya “Skiringssal” (Eski Nors dili: Skíringssalr) olan yer ile muhtemelen aynı yer olduğundan dolayı Kaupang’ın Norveç’teki en eski şehir olduğu söylenebilir.
Kaupang’ın Yükselişi
Kaupang adını Eski Nors dilinde “pazar yeri” veya “şehir” anlamlarına gelen “Kaupangr” kelimesinden alır. Kaupang günümüzde Tjølling Belediyesi’nin olduğu yerde bulunmaktaydı. Modern şehir Larvik’in 5 km (3 mil) güneydoğusunda, Norveç’in başkenti Oslo’dan yaklaşık 140 km (88 mil) uzaklıkta yer almaktadır. Erken Orta Çağ zamanlarında kabaca 5 hektar (12.5 dönüm) alan kaplamaktaydı.
Hedeby ve Birka kentlerinin aksine kesin yazılı kaynakların eksikliğinden dolayı Kaupang’ın kuruluşunun kökeni gizemle örtülüdür. Her şeye rağmen, 9. yüzyılın başlarında Kaupang’ta Hedeby ve Birka’ya benzer şekillerde Kaupang’daki faaliyetleri organize eden bir merkezi gücü olduğunu gösteren kanıtlar vardır. Vestfold, Viking Çağı Norveç’indeki tartışmasız en zengin ve verimli bölgesiydi ve 813 yılından kalma Frankish Annals, 9. yüzyılın başlarında Danimarkalı kralların bölgeyi kontrol etmek için savaştığını açığa çıkarmıştır. Kaupang’ın iskelelerinden birinin tarihi 803 yılına kadar uzanıyor ve bazı akademisyenler Kral Sigfred (hüküm süresi: 770-804) veya Danimarka Kralı Godred’in (hüküm süresi: 804-810) etkisini ve Norveç’te siyasi gücünü artırmak için Kaupang’ta yerleşimi kurmuş veya teşvik etmiş olabileceğini öne sürdüler.
Ticaret Şehri Olarak Kaupang
Evleri, mezarları, dükkanları, depoları, iskeleleri örnekleri Kaupang’ın bir ticaret merkezi olarak Norveç ve dış dünya arasında oynadığı rolü kanıtlamaktadır. İlk parseller ve yapılar Kaupang’ta 780-800 yılları arasında çizildi ve dikildi. Başlangıçta Kaupang’ta yaşanılan dönemlerin sezonluk pazarların açılış ve kapanışıyla ilişkili olduğu düşünülüyorken 2000-2007 yılları arasında Dagfinn Skre tarafından yapılan son arkeolojik araştırma Kaupang’ta yıl boyunca yerleşim görüldüğünü göstermiştir. (Yine de, Kaupang'da kazısı yapılan evlerin bazıların ocak bulunmadığı görülüyor, bu da periyodik veya mevsimlik yerleşimi gösteriyor.) Kaupang’ta canlı uluslararası ticaretin olduğu kanıtlanmasına rağmen Birka ve Hedeby kentlerine tezatlık oluştururcasına şehre ilginç bir şekilde görünür biçimde müdahale edilmediği görünüyor. Kaupang’ın içinde ve çevresinde değişen denizcilik koşulları belki de yerleşimi korsanlara ve işgalci güçlerden korunmasına yardımcı oldu. Kaupang’a ilk yerleşenler tüccarlardı fakat Kaupang’ın mezarlarında çiftçiler tarafından kullanılmış tarım aletlerinin bulunması yerleşenlerin arasında muhtemelen bazı çiftçilerin de olduğunu gösteriyor. Bazı yapılar Kaupang’taki yerel zanaat varlığı üretimini gösteriyor. Ayrıca Kaupang’ta yaşayanlardan bazılarının demiri ve diğer materyalleri eritip satmak ve ihracat etmek gibi sorumlulukları olduğuna dair kanıtlar var.
875 yılı civarında Kaupang’ın 400-1000 civarı nüfusu vardı. Kaupang’ın mezar alanları uzun zamandır arkeologların ilgisini çekiyor. Aile mezarlarının içi ve çevresi çoğunlukla yüzyıllık bir dönemden, 840-940 yıllarından kalmıştır. Bu mezarlarda Batı Avrupa ve Britanya Adaları’ndan gelme birçok eşya bulunmuştur. Danimarka’dan seramik objeler bu mezarlarda yaygındır. Kaupang çevresindeki diğer mezar alanları zengin Danimarkalı tüccarlara ait olabilecek ölü yakma mezarlığı ve birkaç cenaze teknesi içerir.
Kaupang’ta keşfedilen öğeler arasında Ren çömleği içinde Alman şarabı (cam içki boynuzları ile dolu), Vend (Slav) balı, Norveç’in herhangi bir yerinden olan bileme taşı, Danimarka seramiği, Frenk veya Frizya kıyafetleri ek olarak Frenk ve Anglosakson book mount’ları ve İrlanda mücevherleri var. Mors dişlerinin ve sabuntaşı parçalarının ortaya çıkarılması Kaupang’ın aynı zamanda daha kuzeydeki Viking ticaret rotaları ve Kuzey Kutbu bölgelerine kadar uzanan ticaret yollarına da bağlı olduğunun kanıtıdır. Kaupang’ta bulunan bir dizi yabancı para - Anglosakson, Frenk, Danimarka, Kuzey Afrika, Orta Asya ve Arap - Kaupang’ın diğer Viking imparatorluklarıyla bağlantılı olduğunu gösterir.
Kaupang & Arkeolojinin Düşüşü
Kaupang’ın bir ticaret ve ticaret yeri olarak düşüşü Birka ve Hedeby’nin yansımasıdır. Yakınlardaki diğer kasabalarda ani bir büyüme ve kentleşme oldu. 10. yüzyılın ikinci çeyreğinden sonra eserlerde gözle görülür, keskin bir düşüş var ve bu durum Kaupang’taki terk edilmiş insan aktivitesi ve yerleşimiyle ilişkilidir. Bazı akademisyenler Kaupang’ın düşüşünün 10. yüzyılın ortasında yakınlardaki Norveç’teki hızlı büyüyen Tønsberg şehrinin İskandinavya ve Batı Avrupa ticaretiyle birlikte Norveç ticaretinin merkezi olması sonucu olduğuna inanırlar. Skien kenti - Frierfjord a erişimi olan Kaupang’ın 38 km (24 mil) kuzeybatısında bulunur - 1000 yılından sonra Norveç’ten Batı Avrupa’ya demir ve bileme taşı ihracatı sayesinde zenginlik kazanarak hızla yükseldi.
Kaupang’ın terk edilmesi Danimarka, özellikle de Hedeby şehri ile ticaret bağlantısının reddedilmesiyle veya deniz seviyesinin değişkenliğinin sonucu olarak açıklanabilir. Viking Çağı’nda, Kaupang’ın bazı bölgelerinde deniz seviyesinin düştüğü bilinir ve Kaupang’ın 1000 yıl önce daha iyi deniz aşırı bağlantıları vardı. Günümüzde Larvik yakınındaki deniz seviyesi Viking zamanlarına göre kabaca 3 m (10 ft) alçaldı. Norveçli arkeolog Caharlotte Blindheim 1950-1957 yılları arasında Larvik ve Sandefjord şehirleri yakınında yapılan Viking dönemi mezar kazıları sırasında bu durumu ispatladı.
Kaupang’ın içindeki ve çevresindeki arkeolojik kazılar Norveçli arkeolog Nicolay Nicolaysen (1817-1911) tarafından 1867 yılında başlatıldı fakat Kaupang’ın mezarları ve diğer birkaç yapı üzerine ilk kapsamlı kazılar 1956-1967 yılları arasında yapıldı. Günümüzde arkeologlar Kaupang’ı oluşturan 40000 metrekarelik (9.9 dönüm) arazinin %3 ünden azını kazdılar ve keşfettiler. Toplamda yaklaşık 1400 metrekare (15069 feet kare) kazılmıştır.
