Wako (ayrıca wokou ve waegu da denilir), özellikle 13. ve 17. yüzyıllar arasında Doğu Asya denizlerini Kore'den Endonezya'ya dek musallat olmuş Japon (aynı zamanda Çinli, Koreli ve Portekizliler de dahil) korsanları tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Ticaretin aksaması, kıyı topluluklarının başına gelen tahribat ve kendilerini köle olarak satılmış bulan binlerce masumun yanı sıra, korsanlar bu dönem boyunca Çin, Kore ve Japonya arasındaki diplomatik ilişkilerde de önemli gerilimlere neden olmuştur. Hakikaten bu korsanlar, Orta Çağ'da Doğu Asyalı komşularının gözünde Japonya'nın itibarını ciddi şekilde zedelemişlerdir. Ancak savaş ağası Toyotomi Hideyoshi (1582-1598) orta Japonya'yı birleştirdikten sonra, hükümet nihayet korsan belasıyla etkili bir şekilde başa çıkacak ve onların terör saltanatlarına son verecek kadar güçlü olmuştur.
Açık Denizlerde Korsanlık
''cüce korsanlar" olarak tercüme edilmiş Wakolar terimi birçoğu Japonya'dan olmasına rağmen, ayrım gözetmeksizin açık denizlerde haydutluk yapan herhangi bir denizciyi tanımlar ve Kore, Tayvan ve Çin kıyılarında bulunan korsanların yanı sıra çok az sayıda da olsa Portekizli maceracıları da içine alabilirdi. Hatta bazı korsanların nereden yola çıktıklarının tespit edilmesini önlemek için kendilerini Japon kılığına soktuklarına dair kanıtlar bile vardır. Çinliler bu korsanlara wokou, Koreliler ise waegu adını verdiler. Korsanlar, hiç değilse 8. yüzyıldan beri Doğu Asya'da gemi yağmalamışlardır, ancak soygunda yeni bir çığır açanlar, 1231 ve 1259 yılları arasında Moğolların Kore'yi istila etmesini izleyen meşru deniz ticaretinin bozulmasının da yardımıyla, 13. yüzyılda boy göstermiş wakolar olmuştur.
En fazla kötü şöhrete sahip korsan üssü, Japonya'nın Tsushima Adası'ydı (aynı zamanda meşru limanları vardı), burada kolayca savunulabilecek çok sayıda küçük körfez bulunurdu. Ada kayalık ve dağlık olması nedeniyle bölge sakinleri kendilerine yeterli yiyecek sağlamakta zorlanırken, yerel derebeyleri, açık denizlerde ganimet ele geçiren yağmacılara destek olarak gayet iyi kazanç elde etmişlerdir. Japonya'daki diğer önemli korsan üsleri Iki Adası ve Matsura'daydı.
14. yüzyılda şöhretlerinin zirvesindeyken, yüzlerce korsan gemisi Kore ile güney Japonya arasındaki boğazlara musallat olmuş ve her yıl güney Kore yarımadasına dört veya beş büyük baskın düzenlemişlerdir. Pek çok korsan, Kore yarımadasının batı tarafında, kuzeydeki Kanghwa adasının yukarısında gözlerine kestirdikleri gemileri ve kıyı limanlarını yağmalamayı bile kendilerine iş edinmişlerdir. 15. ve 16. yüzyılda ise Çin kıyıları onlar için bir başka hedef haline gelmiştir. Korsanlar değerli her şeyi (örneğin; değerli metaller, kılıçlar, zırhlar ve ahşaptan yapılan verniklenmiş ürünler), özellikle de Çin imparatoruna haraç olarak gönderilen kumaş, tahıl ve pirinç gibi dökme malları çalmışlardır.
Korsanlar, 3.000 adamdan oluşan akın gruplarını taşıyan 400'e kadar gemiden oluşan filolarla limanlara ve kıyı yerleşimlerine baskın yaparlardı. Sadece hafif silahlı olmalarına rağmen -tercih edilen silah kılıçlardı- disiplinli ordular oluşturmuşlar ve organizasyon becerisi pek de iyi olmayan düşmanlarla karşılaşmışlardır. Wakolar, feodal lordlara veya Portekizli köle tüccarlarına köle olarak satılmak üzere sık sık masumları ele geçirdiğinden, birçok çiftçi topluluğu, en iyi tarım arazilerini terk etmek zorunda olmuş olsalar bile, iç bölgelere çekilmişlerdir. Wakolara yönelik riskler, mallarına göz diktikleri hak sahipleri tarafından güçlü bir savunmanın yanı sıra, Çin, Kore veya Japonya'daki otoriteler tarafından yakalanmaları halinde idam edilmeyi içeriyordu.
Kimlikleri
Ortaçağ otoriteleri (ve modern tarihçiler) için sıkıntılardan biri de, tam olarak kimlerin wakolar olduğunu belirlemekti. Korsanlar bazen meşru ticaretle meşgul olmuşlardı ve kuşkusuz bazı tüccarlar da tuhaf korsanlık eylemlerine dalmışlardı ki bu da işe hayli garip bir boyut kazandırıyordu. Tecrübeli korsanlar ayrıca Ming Hanedanlığı (1368-1644) çeteleleri gibi resmi evrakları ya da bir geminin meşru bir ticaret gemisi ya da haraç taşıyıcısı olduğunu göstermek için tasarlanan kangoları çalmışlardır. Sorunun bir kısmı da, ülkelerin iç olaylarına bağlı olarak, 12. yüzyıldan itibaren sık sık meydana gelen Çin, Kore ve Japonya arasındaki meşru ticari ilişkilerde bir düşüş olduğunda, her seferinde korsanların bu düşüşten avantaj sağlamalarıydı. Bu durumda, her üç ülkedeki bazı derebeyleri, kendi gelirlerini artırmanın bir yolu olarak korsanları desteklemetke yanlış bir şey görmüyorlardı. Ayrıca wakoların çoğunu, hatta belki de 16. yüzyıldaki çoğunluğunun Çinli olduğu ve çoğunun Ming hükümetinin yerel kısıtlamaları ve ticaret üzerindeki vergilerinden hoşnutsuz olan eski tüccarlar oldukları da doğruydu. Kore de kendi yerli korsanlarına sahipti ve bir diğer dikkate alınması gereken grup ise, mallarını Çin'e kaçırmak için korsanlarla sık sık işbirliği yapan Portekizli tüccarlardı.
Korelilerin Wakolar Tehdidine Karşılıkları
14. yüzyılda Koreliler, 1380'de Kum Nehri'nin ağzındaki büyük bir korsan filosuna karşı Choe Muson'a (ö. 1395) atfedilen kayda değer bir zaferle korsan belasıyla yüzleşmek için toplarla donanmış bir gemi filosu topladılar. Choe Muson, barut geliştirmeye yönelik yorulmak bilmeyen çabaları sayesinde topları kullanabilmişti. Lakin, Kore donanmasının yıllar içinde kazanmış oladuğu birkaç zafere rağmen, (bunlara 700 şüpheli korsanın idam edildiği 1389'da ve 1419'da da Tsushima Adası'na doğrudan saldırılar da dahildir) yağmacılar tamamen ortadan kaldırılamadı. Kore hükümeti, korsanlarla işbirliği yaparken yakalananlar için infaz da dahil olmak üzere sert cezalar verdi, ancak Japon hükümetinin kendi taraflarından daha fazlasını yapması önem arz ediyordu ve bu özel amacın istişare edilmesi amacıyla Japon mahkemesine birden fazla elçiler gönderdiler.
Çinlilerin Wakolar Tehdidine Karşılıkları
Korsanlar, Çinlilerin, onlar hakkında ne yapılabileceğini görmek için Japon mahkemesine üç ayrı diplomatik görev vermesini sağlayacak kadar soruna neden olmuşlardı. Bununla birlikte, Kore misyonlarında olduğu gibi, asıl sorun Japonların korsan üsleri üzerinde çok az kontrole sahip olmalarıydı, Çinliler kendileriyle Japonya arasındaki ticaret anlaşmalarında ısrar etmeye başlasalar bile, sonraki hükümetin korsanları kontrol altında tutma çabalarına bağlı olacaktı. Daha sonra, belirtildiği gibi, Çinli korsanların sayısı artmıştı ve yalnızca yasal ticaret gemileri için denizleri güvence altına alma sorununa ekstra bir sebep olmuşlardı. Birkaç korsan grubu, onları dağıtmak için gönderilen Ming ordularına karşı savaşları bile kazanmışlardı. Ming Hanedanlığı'nın Yongle İmparatoru (h. 1403-1424), şu açıklamayı yaptığında herkesin hayal kırıklığını dile getirdi:
Ne gemiler onlara kolayca ulaşır, ne de mızraklar veya oklar onlara kolayca dokunabilir. Ne onları istediklerini vererek yok edebiliriz; ne de gücümüzle onları bastırarak korkutabiliriz. (Huffman, 50-1)
Sürekli olarak denizde geniş alanlarda devriye gezmenin ve korsanları iyi korunan üslerinden çıkarmanın zorluğunu fark eden Çinliler, kesinlikle sağlam bir savunma politikasını tercih etmişlerdi. Buna göre, kıyı şeridinin en savunmasız bölgelerine kaleler inşa edilmiş ve tüm deniz ticareti yasaklanmıştı. Esasen, resmi olmayan herhangi bir gemi artık bir korsan gemisi olarak tanımlanabilirdi. 16. yüzyılın ortalarına gelindiğinde korsanlara karşı daha da kararlı adımlar atılmıştı. Çinliler vergi sistemlerinde reform yapmış ve askerlik hizmeti yerine gümüşle ödeme yapılabilmeyi mümkün kılmışlardı. Bu gelirden, kıyıda devriye gezmek ve karşılaştıkları korsanları batırmak için bir deniz savunma gücü toplanmıştı. Sonuç olarak, iki ünlü Ming generali Hu Tsung-hsien (ö. 1565) ve Chi Chi-kuang (ö. 1587) liderliğindeki güçler tarafından korsanlara ciddi yenilgiler tattırılan ve en çok aranan korsan lideri Wang Chih'in 1557 yılında yakalanması sağlanmıştı.
Japonların Wakolar Tehdidine Karşılıkları
14. yüzyılda, Japonya'nın tüm adalarını henüz kontrol edemeyen merkezi hükümetinin zayıflığı, yetkililerin korsanlığı kontrol etmek için çok az şey yapabilecekleri anlamına geliyordu. Öyle ki ilk kez 1367'de Kore'yle başlayan komşu ülkelerin büyükelçilikleri tarafından yardım talep edildiğinde bile durum böleydi.
1443'te Japon ve Kore hükümetleri nihayet bir araya geldiler ve iki ülke arasındaki, özellikle Tsushima Adası ile Kore'nin Tonnae, Ungchon ve Ulsan limanları arasındaki ticareti meşrulaştırmaya çalışan Kyehae Antlaşması'nı imzaladılar. Bu anlaşma sayesinde korsanların gelirlerinin bir kısmına ket vurmuşlardı. Ne yazık ki, anlaşma 1510'da Japon tüccarların Kore'deki üç limanın tümünde neden olduğu rahatsızlıkların ardından fesh edilmişti. İki yıl sonra, kapsamı çok daha sınırlı olan yeni bir anlaşma yapılmıştı. Bu küçük çaptaki anlaşma bir süre işe yaramıştı, ancak korsanlar 1544'te büyük bir saldırıyla Kore limanlarına baskın yapmak için geri dönmüşlerdi.
16. yüzyılın sonunda, Japonya merkezli wakolar nihayet tüm yaptıkların karşılığını almak üzereydiler. 1582-1598 yılları arasında Japonya'nın askeri lideri olan Toyotomi Hideyoshi, korsanlığı ortadan kaldırmaya kararlı bir mentaliteye sahipti. Orta Japonya'yı birleştirmesi sayesinde, artık wakolara saldıracak güce sahip olmuştu. Her zaman pragmatik biri olan Hideyoshi, kendi kişisel kırmızı mührünü taşımaları koşuluyla, 1592'den itibaren gemilerinin yasal olarak ticaret yapmasına izin vererek birçok korsanı kendi emri altına almıştı, kullandıkları gemilerin halk arasında bilinen adları ise shuin-sen veya 'kırmızı mühür gemileri' idi. Aynı politika, halefi Tokugawa Ieyasu (h. 1603-1605) tarafından da uygulanmıştı. Sonunda, Doğu Asya denizleri (neredeyse) korsanlardan kurtulmuştu, ancak Japonya'nın uluslararası itibarına çoktan zarar verilmişti ve Japonya için bu zarara ek olarak 1592 ile 1598 yılları arasında eski wako üyeleri ve onların gemilerinin de dahil olduğu bir orduyla Kore'ye saldırarak durumu daha da kötüleştiren Hideyoshi'nin kendisi olacaktı.
This content was made possible with generous support from the Great Britain Sasakawa Foundation.
