Amphitrite Yunan mitolojisinde bir tanrıça ve denizin kadınsı kişileştirmesidir. Yunan deniz tanrısı Poseidon'un eşidir ve birlikte denizin altında altın bir sarayda yaşarlar. Nereus ve Doris'in kızı olarak 50 Nereid'den (güzel deniz perileri) biridir.
Amphitrite antik sanat eserlerinde sık sık Afrodit'e benziyordu fakat alnındaki, bazen miğferi andıran bir yengeç pençesinden ve saçına taktığı altın bir fileden tanınabiliyordu. Roma'daki karşılığı aynı zamanda pınarların tanrıçası olan Salacia'dır. Homerik şiirlerde, Amphitrite kısaca 'deniz' olarak bilinir.
Doğum ve Aile
Hesiod'un Teogonisi'ne göre Amphitrite, bazen 'denizin yaşlı adamı' olarak adlandırılan deniz tanrısı Nereus ile Titanlar Oceanus ve Tethis'in kızı olan bir Okeanoslu olan Doris'in kızıydı. Amphitrite 50 Nereid'den biriydi.
Ve Nereus ve Doris, güzel saçlı Okeanos'un Kızı dereyi çevreliyor, Doğmamış ve doğurmamıştır, verimsiz denizde, tanrıçaların en sevgilisi olan çocukları: Protho, Eukrante, Sao, Amphitrite, Eudore, Thetis, Galene, Glauce ve Cymothoe, Speio, ve hayat dolu Thalia, Ve güzel Pasithea, pembemsi kollarıyla Erato ve Eunike, ve adaletli Melite, Eulimene, Agave, Doto, Proto, Pherousa, Dynamene, Nesaia, Aktaia, Protomedeia, ve Doris, Panope, ve güzel Galatea, ve sevimli Hippothoe, pembe kollu Hipponoe, Cymodoce, Kim, ince bilekli Amphitrite ve Cymatolege ile hareket ederek, Sisli denizdeki dalgaları kolayca durdurabilir ve Şiddetli rüzgarların esintilerini sakinleştirebilir. (Hesiod, Teogoni, 241-259)
Bazı kaynaklar onu Okeanos ve Tethis'in kızı olarak gösterir ve bir Nereid'den ziyade bir Okeanoslu olarak anar.
Nereidler
Nereidler güzel deniz perileriydi, en saygı duyulanlar Amphitrite ve kız kardeşi Thetis'ti. Yunan sanatında yunusların üzerinde oturan ve üç çatallı mızraklar veya çiçek çelenkleri tutan kişiler olarak tasvir edilirler. Birincil görevleri Poseidon'a hizmet etmekti. Amphitrite'nin Poseidon ile evlenmesinden sonra Nereidler onların kraliyet sarayının bir parçası oldular.
Kıyı şeridinde kendilerine adanmış sunaklarda denizciler ve balıkçılar tarafından tapınım görürlerdi. Onlara yağ, bal ve süt sunulur ve denizciler iyi bir yolculuk yapıp kıyılara güvenli bir şekilde dönebilmek için onlara yalvarırlardı.
Denizin Simgesi ve Tanrıçası Olarak
Amphitrite hem bir deniz tanrıçası hem de Akdeniz'in gerçek bir simgesi; balık, yunus ve fok gibi deniz canlılarının annesi olarak anılırdı. Birçok antik yazar ve şair denizden Amphitrite olarak bahseder; bunlardan biri de Homeros'un (M.Ö. 750 civarı) Odysseia'sında yaptığıdır:
Hiç kimse onun nerede öldüğünü kesin olarak söyleyemez, düşmanların eline karada mı düştü yoksa Amphitrite'nin dalgalarında açık denizde mi öldü.
(3.99-101)
Homeros'un Delos Apollon'a İlahisi'nde, Amphitrite Leto'nun Apollon'u doğurmak için dokuz gün dokuz gece boyunca çabalamasında yanında olan büyük tanrıçalardan biri olarak anılır. Güzel Apollon doğduğunda tüm büyük tanrıçalar büyük bir sevinç gösterisinde bulundular.
Amphitrite ve Poseidon
Yunan deniz tanrısı Poseidon'un başlangıçta Amphitrite'nin kız kardeşi olan Thetis ile evlenmesi düşünülüyordu; ancak kahin Themis'in, Thetis'in doğuracağı her oğlunun babasından daha büyük olacağını söylemesi üzerine anlaşmadan hemen vazgeçti. Poseidon, Amphitrite'yi ilk kez Nakşa Adası'nda kız kardeşleriyle gel-git sırasında dans ederken gördü. Hemen ona aşık oldu ve onunla evlenmek istedi. Amphitrite, onun şiddetli doğasından korkarak tekliflerini reddetti ve Kuzey Afrika'daki Atlas Dağlarına kaçtı. Amphitrite'nin Poseidon'la evlenme konusundaki isteksizliği, Hera'nın Zeus'la evlenme konusundaki isteksizliği ve Persephone'nin Hades'le evlenme konusundaki isteksizliğini yansıtıyor.
Amphitrite'nin sevgisini kazanmak isteyen Poseidon, ona inciler, mercanlar ve batık hazinelerden oluşan hediyeler gönderdi, ancak Amphitrite yine de onunla evlenmeyi reddetti. Sonunda Poseidon yardım için yunus Delphinus'a yöneldi. Delphinus, Poseidon adına o kadar güzel konuşmuştu ki Amphitrite'nin pes etmekten başka çaresi kalmamıştı ve Poseidon'la evlenmeyi kabul etti.
Amphitrite, Poseidon'la evlendikten sonra deniz tanrıçası oldu. Düğününde, yeni keşfettiği kutsallığın bir göstergesi olarak kendisine Afrodit'in güllerden oluşan bir tacı hediye edildi. Poseidon, Delphinus'a olan minnettarlığını göstermek için onu gökyüzüne, yıldızların arasına yerleştirdi - bu sayede Delphinus Takımyıldızı'nın ortaya çıktığı söylenir.
Amphitrite ve Poseidon deniz altında muhteşem bir altın sarayda yaşıyorlardı. Amphitrite, Poseidon'un yanında yunusların çektiği inci kabuklarından yapılmış bir arabada ya da yunusların sırtında yolculuk ediyordu. Amphitrite ve Poseidon'un birlikte ,Triton da dahil olmak üzere, birkaç çocuğu oldu; Triton, deniz altında anne babasıyla birlikte yaşayan yarı insan ve yarı balık bir yaratıktı; güneş tanrısının karısı Rhodos veya Rhode; Helios ve Bnethesikyme.
Amphitrite ve Theseus
Kardeşi Zeus gibi Poseidon da karısına sadakatsizdi ve hem ölümlü kadınlardan hem de tanrılardan çocukları oldu. Bu çocuklardan en ünlüsü, Troezen Kralı Pittheus'un kızı Aethra ile birlikte olan Yunan kahramanı ve kralı Theseus'tu. (Bazı rivayetler Theseus'un babasını Poseidon yerine Atina Kralı Aegeus olarak listeler.)
Amphitrite, Girit Kralı Minos'un Theseus'un soyunu sorgulamak için denize bir yüzük atmasından sonra Theseus efsanesinde küçük bir rol oynar. Kral Minos, Theseus'a Poseidon'un oğlu olduğunu kanıtlamak için suya atlayıp yüzüğü almaya cesaret eder. Theseus suyun altına dalar ve yunuslar tarafından Poseidon'un sarayına taşınır. Amphitrite, Theseus'u karşılar ve onu Nereidler arasında ağırlar, ona Poseidon'un oğlu gibi davranır. Ona kırmızı bir pelerin hediye eder ve Afrodit'in kendisine hediye ettiği gül tacı başına takar. Theseus, Amphitrite'nin kendisine verdiği kutsal hediyelerle zafer kazanarak gemisine geri götürülür.
Amphitrite ve Skylla
Skylla kadim deniz tanrılarından Phorcys'in kızıydı. Başlangıçta güzel bir Naiad iken daha sonra korkunç bir deniz canavarına dönüştürülmüştür. Çoğu kaynağa göre Skylla'yı canava dönüştüren büyücü Kirke'dir. Ancak bazı rivayetler onun dönüşümünün sebebinin Amphitrite olduğunu söyler.
Poseidon'un Skylla'ya aşık olması Amphitrite'nin de gözünden kaçmamıştı. Kirke'nin büyülü otlarından bazılarını alıp Skylla'nın yıkandığı havuza döktü. Skylla suya girdiği anda on iki ayaklı ve altı başlı çılgın bir canavara dönüştü.
Amphitrite ve Penthelides
Penthelidler (Mikeneli Penthilus'un oğulları) Yunanistan'ın Midilli Adası'nın ilk yerleşimcileriydi. Onlara, Poseidon'a bir boğa, Amphitrite ve Nereidler'e ise bir bakire kurban etmeleri emrini veren bir kahin ulaşmıştı. Midilli'ye doğru yolculuk sırasında, liderlerin kızlarına kura çektirdiği Mesogeion Kaya'sında durdular. Smintheus'un kızı Phineis, kura ile Amphitrite'ye kurban edilmeye hazırlandı. Phineis denize atılmak üzereyken sevgilisi Enalus onu kucakladı ve onunla birlikte suya atladı. İkisi de yunuslar tarafından kurtarıldı.
Görünüm ve İbadet
Antik sanatta Amphitrite'nin saçındaki altın file ve alnındaki yengeç pençesi dışında, Afrodit'e benzeyen güzel bir kadın olarak resmedildiği birçok tasviri vardır. Post-klasik sanatta da popüler bir figürdür, stilize edilmiş deniz zaferlerinde gösterilmiştir. Genellikle Poseidon'un yanında, bir deniz atı ya da yunus üzerinde, tanrısallığın bir işareti olarak bir taç ve asa ile tasvir edilmiştir. Bazen Poseidon'un üç çatallı mızrağını da kullanırdı.
Yunan coğrafyacı ve yazar Pausanias'a (yaklaşık M.S. 115-180) göre, Amphitrite'nin bir heykeli Korint Kıstağı'ndaki Poseidon Tapınağı'nda ve onun Zeus'un tahtı üzerindeki kabartması da Yunanistan'da Amyclai'deki Apollon Tapınağı'nda bulunuyordu. Bugün onun heykellerini Roma'daki Villa Albani'de ve İtalya'nın Rimini kentindeki Augustus Takı'nda devasa bir heykel olarak görmek mümkündür. Ayrıca Sicilya'daki Siraküza'da bulunan antik sikkelerde de popüler bir figürdür. Ünlü François Vazosu'nda (Attika Krateri) Amphitrite ve Poseidon, Zeus ve Hera'nın arkasında bir araba üzerinde Phthia Kralı Peleus ve Thetis'in düğününe katılırken görülebilir.
Miras
Denizlerin simgesi ve tanrıçası olan Amphitrite'nin, tarih boyunca pek çok gemi ve yatın ismini taşıması şaşırtıcı değildir. Bunların arasında İngiliz Kraliyet Donanması'na ait yedi gemi ve Yunan kraliyet yatı da yer alıyor. Ayrıca onun adını taşıyan bir asteroit de var (29 Amphitrite olarak bilinir). Asteroit Mars ve Jüpiter arasındaki yörüngededir ve merkezi asteroit kuşağında yer alır. Amphitrite, güneşin etrafındaki turunu her 1490 günde bir tamamlar.
1936 yılında Avustralya, Victoria'dan Tazmanya'ya telefon hattının açılmasını anmak amacıyla Amphitrite'nin resmini içeren bir posta pulu üretti. Pulda Amphitrite'nin bir elinde kabloyu diğerinde ise üç çatallı mızrağı tuttuğu görülüyor.
Disney'in animasyon TV dizisi Herkül'de (1998-1999), Amphitrite karakterine Amerikalı aktris Leslie Mann ses veriyor.
