Mark Twain, Amerikalı bir mizahçı, gazeteci, konuşmacı ve romancı olan Samuel Langhorne Clemens'in (1835-1910) takma adıdır. Kendi neslinin sesi ve 19. yüzyılın sonlarında en çok beğenilen yazarlardan biriydi; Amerika'nın en bilinen ve en unutulmaz edebiyat eserlerinden bazılarını yazmıştır: Tom Sawyer'ın Maceraları, Mississippi'de Hayat ve Huckleberry Finn'in Maceraları.
Bu ve diğer eserleri vasıtasıyla, Ernest Hemingway (1899-1961) gibi 20. yüzyılın birçok yazarına tesir ederek Amerika'daki edebiyatın gelişmesi üzerinde derin bir tesir yarattı. Kırk yılı aşkın bir kariyere sahip olan Twain, dünyanın Amerika'ya bakış açısını şekillendirdi. Zengin mizah anlayışı hem romanlarında hem de derslerinde barizdi; lakin Twain'in biyografi yazarı Albert Bigelow Paine, onun bir mizahçıdan daha fazlası olduğuna inanıyordu; o bir filozof, bir kahin ve bir hümanistti.
Erken Kariyeri
Samuel Langhorne Clemens, 30 Kasım 1835'te Florida, Missouri'de doğdu. Babası John Marshall Clemens bir avukat olarak tahsil gördü ama çok muvaffak olmasa da bir tüccar olmayı seçti. 1839'da, Twain dört yaşındayken babası aileyi Mississippi Nehri kıyısındaki küçük bir kasaba olan Hannibal, Missouri'ye taşıdı. John Marshall, Hannibal'de hukuk pratiğine geri döndü ve sonunda sulh hakimi seçildi. 1847'de öldüğü zaman aileyi borç içinde bıraktığından Twain okulu bırakmak mecburiyetinde kaldı ki henüz on iki yaşındaydı. Kendisinden önceki ağabeyi Orion gibi Twain de mahalli bir matbaaya çırak olarak verildi. Orion, Hannibal Journal adlı küçük bir gazete satın aldığında, Twain de dizgici olarak ona katıldı. Gazete, ailenin bodrum katında işletiliyordu. Orion'un gazetede olmadığı günlerde Twain, mahalli şahsiyetler ve şartlar hakkında küçük parodiler yazıyor ve tirajı artıyordu.
1853'te, 18 yaşındayken Twain evden ayrıldı ve St. Louis, New York ve Philadelphia'da gezici bir matbaacı olarak çalıştı. Doğu'dan döndüğünde Orion, aileyi Iowa, Keokuk'a taşımıştı. Twain, 1857'de Brezilya ve Amazon Nehri'ne gitmeye karar verene değin Orion ile Keokuk'ta kalacaktı. Uzun yolculuğuna Cincinnati'de başladı ve bahara kadar matbaacı olarak çalıştı. New Orleans'a doğru yola çıkan Paul Jones'ta Horace Bixby adında bir ırmak teknesi pilotuyla tanıştı ve uzun bir sohbeti müteakip Amazon'dan vazgeçip ırmak teknesi pilotu olmaya karar verdi. 18 ay sonra, Mississippi'deki en iyi ve en dikkatli kişilerden biri olarak kabul edildi, ancak 1861'de İç Savaş'ın patlak vermesiyle, Konfederasyonlar, ırmağı abluka altına alarak bütün nehir trafiğini durdurdu.
Konfederasyon Ordusu'nda iki haftalık kısa bir vazife müddetinin ardından Twain, Nevada'daki gümüş madenlerinde zengin olmayı ümit ederek posta arabasıyla batıya doğru seyahat etti. Nevada Bölgesi'nde valinin sekreteri olarak federal bir vazifesi olan Orion da onunla birlikte gitti. Lakin madenci veya altın arayıcı olarak pek muvaffak olamayan Twain, boş zamanlarını John Goodman'ın sahibi olduğu Virginia City, Nevada gazetesi Territorial Enterprise'a kısa makaleler yazarak geçirdi. Orada iki kulaç su için kullanılan bir nehir terimi olan Mark Twain adını kullanmaya başladı. Yeni ismi ve mizahi makaleleri onu Pasifik Yamacı boyunca meşhur etti. İstidadını fark eden Goodman, Twain'e Enterprise'ın editörlüğünü haftada 25 dolara teklif etti. Virginia City'de iki yıl geçirdikten sonra San Francisco'ya taşındı ve burada Morning Call'da çalışırken Golden Era ve The Californian'a katkıda bulundu.
Geziler ve Yazılar
James Gillis'in davetiyle Twain, San Francisco'dan ayrıldı ve Calaveras County maden kampına gitti. Cep madenciliği öğrenirken, madencilerin kamp ateşi başında anlattığı hikayeleri dinledi; hikayelerden biri The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County (1865) oldu. Hikaye sonunda Saturday Press'e ulaştı; bu, onun başarılı bir şekilde yayınlanan ilk hikayesiydi. Sonraki dört sene boyunca Twain yolculuk yaptı ve yazdı. Mizah anlayışı ve açık sözlü müşahedeleriyle memleket sathındaki gazetelerin dikkatini çekti. Mart 1866'da San Francisco'ya döndü ve Sacramento Union onu müşahedeleri hakkında bir dizi mektup yazması için Sandwich Adaları'na (Hawaii) gönderdi.
Eve döndükten sonra Batı Yakası'nı gezerek Adalar hakkında bir dizi başarılı konferans verdi. Batı'da geçirdiği zaman, Roughing It (1872) adlı eserinin ilham kaynağı oldu. Altı yıl madenci, matbaacı ve konuşmacı olarak çalıştıktan sonra daha büyük meydan okumalar arayışıyla doğuya yöneldi. New York'a vardığında, Haziran 1867'de San Francisco'daki bir gazete tarafından, bir dizi Amerikalı turistle birlikte Quaker City gemisinde Mukaddes Topraklar'a yaptığı beş aylık bir yolculuk hakkında bir dizi mektup yazması için vazifelendirildi. Mektupları hem New York Tribune'de hem de Alta California'da neşredildi. New York'a döndüğünde, mektuplarını Innocents Abroad (1869) isimli eserinde topladı. Hem Innocents Abroad hem de Roughing It iyi satmıştı.
Evlilik ve Edebi Zafer
Her şey yolunda gidiyor gibi görünüyordu. Twain hem yazar hem de yüksek maaşlı bir konuşmacı olarak muvaffak olmuştu. Bir yayınevine ve istikbal vaat eden bir dizgi makinesine yatırım yaptı ve sonunda bütün mali yükü uhdesine aldı. 1870 yılının Şubat ayında, New York, Elmira'dan bir kömür varisi olan Olivia Langdon ile evlendi ve geçici de olsa Buffalo'ya taşındı; Twain burada Buffalo Express'in editörüydü. Olivia ile birlikte Jean, Clara ve Suzy adında üç kızları olacaktı. 1871'de Express'teki hissesini sattı ve Hartford, Connecticut'a taşındı ve burada bir ev inşa etti; yazlarını Elmira'daki Quarry Farm'da geçirdi.
1872'de Charles Dudley Warner ile işbirliği yaparak ilk ciddi roman denemesini The Gilded Age (Yaldızlı Çağ) (1873) adlı eserinde yaptı. Kitap sadece İç Savaş sonrası "sınırsız fertçilik ve spekülasyon" çağına adını vermekle kalmadı, aynı zamanda "devrin karışık hususiyetlerine" -açgözlülük, siyasi ve ticari yolsuzluk ile zenginlik ve sefillik (Mead, 305)- kalıcı ve yaratıcı bir şehil verdi. Kitap iyi satmasına rağmen Twain yine de onu bir başarısızlık olarak telakki etti. Hartford'da yaşarken en meşhur eserlerinden ikisini kaleme aldı: The Adventures of Tom Sawyer (Tom Sawyer'ın Maceraları) (1876) ve The Adventures of Huckleberry Finn (Huckleberry Finn'in Maceraları) (1884)
Mali Zorluklar ve Dersler
1880'lerin sonunda, iş yatırımlarının başarısız olmasıyla Twain zor zamanlar geçirmeye başladı. Bu mali başarısızlıklar onu evini satmaya ve 1891'de İngiltere'ye taşınmaya mecbur etti. 1894'te iflas etti ama borçlarını ödeyeceğine yemin etti. Robert Mead'in Literature of the American Nation adlı eserine göre, Twain mali zorluklar yaşadığında sık sık ders vermeye yönelirdi. Aslında Mead, Twain'in en iyi işlerinden bazılarının ders verdiği zamanlarda yapıldığına inanıyordu. Ertesi yıl muzaffer bir ders turunun ardından, 1896'da İngiltere'ye borçsuz olarak döndü.
Dersleri ve romanları sayesinde, bilhassa İngiltere'de, 'asi' Amerikan bakış açısıyla yurtdışında şöhret kazandı. Ders verirken veya yazarken, İç Savaş sonrası yozlaşmış ama müreffeh bir Amerika olarak idrak ettiği şeye karşı çıktı. 1890'lara gelindiğinde, kitaplarında ve derslerinde bir zamanlar gösterdiği müsamaha, "insanlığın çılgınlığı" olarak gördüğü şeye yönelik hücumlarla yer değiştirdi (McMichael ve diğerleri, 222). Pudd'nhead Wilson (1894) romanı ve Hadleyburg'u Bozan Adam (1900) adlı kısa öykü, insanlığın "açgözlü, kaba, ikiyüzlü, zalim ve yırtıcı" olduğu görüşünü aksettirir (McMichael vd., 222). Bu tutum değişikliği, hayatındaki bir dizi krizden kaynaklanmış olabilir: karısının ve kızının ölümü ve iş yatırımlarının başarısızlığı.
Twain'in tutumu ve negatifliği okuyucu kitlesinin birçoğu tarafından fark edilmeden kalmadı. En sevilen karakterlerinden biri, kaçak bir köleyle arkadaş olan ve birlikte bir sal üzerinde Mississippi Nehri'nde yelken açan küçük bir kasaba çocuğu olan Huck Finn'di. Ancak, popülerliğine rağmen, kitap Amerika'daki birçok mektep ve kütüphanede yasaklandı. Kitabın kaba dilinin yanı sıra, tenkitlerin çoğu Jim ve Huck arasındaki yakın münasebetten kaynaklanıyor. Concord Halk Kütüphanesi Komitesi tarafından "çöp" ve "gecekondu mahallelerine münasip" olarak adlandırıldı. Twain, Komitenin yorumlarını cevap verecek kadar ciddi bulmadı, sadece yorumların kitabın satışlarını artıracağını söyledi.
Huck Finn, bugün bile ebeveynler, mektepler ve kütüphanelerle anlaşmazlık mevzusu olmaya devam ediyor, ancak Huck, saldırgan olarak kabul edilen tek Twain karakteri değildi. On yıl önce Tom Sawyer'ın Maceraları'nda genç Tom, kaba dili ve kötü ahlaki karakteri sebebiyle birçok kişi tarafından genç okuyucular için kötü bir rol model olarak görülüyordu. Kitap, Huckleberry Finn'e benzer tenkitler aldı ve ırkçı klişeleri tasvir ettiği için birçok okul ve kütüphanede yasaklandı. Yasaklanmış olsun veya olmasın, her iki kitap da sayısız okuyucu tarafından beğenilmeye devam ediyor.
Sonraki Hayatı
Yaşlandıkça Twain yaşadığı dönemlere karşı giderek daha tenkitçi olmaya başladı. Bu tutumu, değişen Amerikan cemiyetinden kaynaklanıyor olabilir. Twain, köle sahibi bir kültürde, ziraatçi Güney'de, nefret ettiği bir âlemde büyümüştü. Bu, kitaplarında sıklıkla yer alan bir inançtı. Sanayileşme ve teknolojik gelişmeler, bir zamanlar bildiği Amerika'yı değiştirmişti.
Twain, sürekli değişen bir cemiyeti müşahede etmesi sebebiyle ülkenin kötülüklerine karşı müsamahasını kaybetti. Bu müsamahasızlık, A Connecticut Yankee at King Arthur's Court (1889) adlı kitabında açıkça görülür. Bu sadece komik bir aşk romanı değil, aynı zamanda bir sosyal tenkit kitabıydı. Kitabın birincil mihver noktası İngiliz toplumu olsa da, hedefi Amerika da olabilirdi. A Connecticut Yankee adlı kitabında, Hartford'lu bir tamirci olan Hank Morgan, Kral Arthur devrinde 6. yüzyıl İngiltere'sinde uyanır. Hank, 19. yüzyılın sonlarındaki birçok faydayı tanıtmaya başlar, ama bu değişikliklerden bazıları, bilhassa ortaçağ Kilisesi tarafından iyi karşılanmaz. Kitap, İngiltere'nin saygı duyulan geleneklerini tenkit eder: monarşi, asiller ve Anglikan Kilisesi. Hank, kralın baş danışmanı olarak, kralın bir varis bırakmadan öldüğünü ve yeni bir hükümetin kurulacağını ve yürürlüğe gireceğini belirten bir beyanname neşreder. Monarşi artık yoktur, bütün siyasi güç halkın elindedir, soyluluk veya imtiyazlı sınıf ve müesses bir kilise yoktur. Bu, ideal bir toplum olacaktı. Övgüler alan önceki eseri The Prince and the Pauper'ın (1881) aksine, A Connecticut Yankee İngiltere'de iyi karşılanmadı.
Londra'da, Olivia ve Clara ile dört yıl yaşadığı yerde, başka bir kitap için planlar yapıyordu. Diğer iki kızı Suzy ve Jean'in gelişini beklerken Suzy'nin menenjitten öldüğü haberini aldı. Twain 1901'de Amerika'ya döndüğünde, bir fatih, bir edip gibi karşılandı. 1903'te Olivia hastalandı ve sağlık sebepleriyle Twain ve karısı İtalya'ya taşındı ve Olivia 1904'te Floransa'da vefat etti. Kızları Jean 1909'da öldü. Twain, Amerika Birleşik Devletleri'ne döndükten sonra hayatının geri kalanını geçireceği Connecticut, Redding'e taşındı. 21 Nisan 1910'da Mark Twain kalp krizinden öldü. Otobiyografisi ölümünden sonra 1924'te yayınlandı.
