Hristiyanlık, 2,8 milyar inananıyla dünyanın en büyük dinidir. Yahudilik ve İslam ile birlikte Batı ananesinin üç İbrahimi veya monoteist dininden biri olarak sınıflandırılır. 'Hristiyan', İbranice mesih ("meshedilmiş") anlamında Yunanca christos'tan türetilmiştir. Christianoi, "Mesih'in takipçileri", MS 1. Asır İsrail'inde Nasıralı Hz. İsa'nın doktrinlerini takip eden ve Hz. İsa’yı peygamberlerin öngörülen mesihini ilan eden bir grubun adı oldu.
Hristiyanlık, eski Yahudiliğin inançlarını Roma İmparatorluğu'nun baskın kültüründen unsurlarla birleştirdi. Mukaddes metinler Hristiyan İncil'inde birleştirilmiştir: Mukaddes Yahudi Yazıları (şimdi Eski Ahit olarak kabul edilmektedir) ve Yeni Ahit (İnciller, Pavlus'un mektupları ve Vahiy Kitabı). Bu makale, nihayetinde müstakil bir din haline gelen hareketin köklerini incelemektedir.
Eski Yahudilikte Arka Plan
Eski Yahudilik, birçok unsuru diğer kültürlerle ve onların dini görüşleriyle paylaştı. Göklerin, günlük hayatlarına doğrudan tesir eden ilahi kuvvetlerini derecelerini ihtiva ettiğine inanıyorlardı. Eski Yahudileri komşularından ayıran şey, İsrail'in Tanrısı'nın yalnızca kendisine kurbanlar (sunular) takdim edilmesi emriydi; 'ibadet' bu manada fedakarlık anlamına gelmekteydi. Yahudilerin farklı etnik kimlik işaretleri vardı: sünnet, beslenme kanunları ve Sebt'e riayet (her yedi günde bir bütün işlerin askıya alınması). Eski bir lider olan Hz. Musa'nın, Yahudileri Musa Yasası lüzumunca bir millet olarak teşkilatlandırmak için doğrudan Tanrı'dan bir yasa aldığına inanılıyordu. Yahudiler, Kudüs'teki Mabet’i (MÖ 1000-920) inşa eden Kral Hz. Davut ve Hz. Süleyman'ın himayesinde Kenan'da bir krallık kurdu.
Yahudiler asırlar boyunca çeşitli milli felaketlere maruz kaldı. Asur İmparatorluğu, MÖ 722'de Kuzey İsrail Krallığı'nı fethetti ve yok etti, bunu MÖ 587'de Yeni Babil İmparatorluğu tarafından Kudüs'ün ve Mabet’in yıkılması izledi. İsrail peygamberleri (keramet sahipleri), Tanrı'nın Yahudileri toprakta putperestliği bütünleştirmeleri sebebiyle cezalandırdığını iddia ederek felaketleri rasyonelleştirdi. Lakin onlar bir ümit mesajı sundu; istikbalde, Tanrı son günlerde beşeriyet tarihine bir kere daha müdahale edecekti. O vakit, Tanrı Kral Hz. Davud'un neslinden bir mesih çıkaracaktı ve bazı Yahudi olmayanlar (Gentiles) daha sonra dönüp İsrail'in Tanrısı'na ibadet edeceklerdi. Milletlere karşı son bir savaş olacak ve İsrail eski ihtişamına geri dönecekti. İsrail, Tanrılarını diğerlerinin üzerine yükselterek dünyanın geri kalanı için örnek bir adil millet olarak hizmet edecekti.
Yunan ve Roma İşgalleri
MÖ 1. yüzyılda Yahudiler, Selevkos İmparatorluğu tarafından idare ediliyordu. Kral Antiochus Epiphanes (MÖ 175-164) Yahudi ananelerini yasakladı ve Yahudilere Yunan dininin ilahlarına kurban vermelerini emretti. Haşmonyalı bir ailenin liderliğindeki Yahudiler, Makkabi İsyanı'nda ayaklandı ve onları kovdu. Makkabi 2'de kaydedildiği gibi, onların acıları Yahudiliğe iki yeni kavram getirdi:
- İnançları için ölen biri olarak şehit ("şahit") mefhumu
- Bütün şehitler, anında cennete diriltilerek mükafatlandırılırdı
Roma, MÖ 63'te Judea'yı fethetti. Ferisiler, Sadukiler, Esseniler ve Zelotlar gibi muhtelif Yahudi mezhepleri işgale farklı şekillerde cevap verdi. Bu gruplar temel gelenekleri paylaştılar, ancak yeni baskıcıya ve Roma İmparatorluğu'nun baskın kültürüne nasıl tepki verecekleri mevzusunda farklıydılar.
MS 1. yüzyılda, birçok Mesih iddiacısı, festival zamanlarında kalabalıklar arasında isyanı teşvik etmeye çalıştı. Roma'nın tipik tepkisi lideri ve bulabildikleri kadar çok takipçisini öldürmekti. Roma’nın olmayan bir krallığı müdafaa etmek, cezası çarmıha germe olan ihanetle eşdeğerdi.
Nasıralı Hz. İsa
Nasıralı seyyah bir vaiz olan Hz. İsa, Celile sahasında onun vaazlarını dinlemek için toplanan bir Yahudi mezhebinin mihver noktası haline geldi. İsrail peygamberleri istikametinde, krallığın yakın olduğunu ilan etti; Tanrı yakında müdahale edecek ve herkes için adaleti sağlayacaktı. İsrail'in on iki kabilesinin bir sembolü olarak on iki havari (talebe) seçti. İncillere göre (MS 70-100 yılları arasında kaleme alınan Hz. İsa hikayeleri) o mucizeleriyle ünlü olmuştur. Takipçileri onu vaat edilen Mesih ilan ettiler.
İnciller, Fısıh esnasında (yaklaşık MS 30-33) Kudüs'e yaptığı bir gezide, Hz. İsa'nın Mabet pratiklerinin aksine vaaz verdiği iddiasıyla Sanhedrin (Kudüs'teki idareci konsey) tarafından yargılandığını bildirmişti. Hıristiyanlığa göre Hz. İsa, mahkûm edildi ve kendisini Yahudilerin Kralı olduğu iddiasıyla çarmıha geren Romalı savcı Pontius Pilatus'a teslim edildi. Nasıralı Hz. İsa'nın yargılanması ve çarmıha gerilmesi, nihayet bu hadiseleri her yıl Paskalya Haftası'nda tekrardan canlandıran Hıristiyan ayinlerinin (kilise ritüelleri) bir parçası haline geldi.
Yahudilerin bu mezhebi, Hz. İsa hakkındaki Mesih iddialarında diğerlerinden farklıydı; Hz. İsa öldürülmesine rağmen, ölümünün ardından pazar günü ölümden dirildi. Luka'ya göre, bedeni olarak göğe yükseldi. Bu Yahudi mezhebini diğerlerinden farklı kılan şey, Hz. İsa'yı takip edenlerin de ölülerin dirilişini paylaşacaklarını öğretmeleriydi.
İncil yazarları, Hz. İsa yeryüzündeyken krallığın gerçekleşmediği meselesiyle de yüzleşmek mecburiyetinde kaldı. Erken bir takipçisi, Hz. İsa'nın gelecekte bir gün dünyaya döneceğini ve daha sonra peygamberlerin bütün tahminlerinin yerine geleceğini, yani parousia ("ikinci görünüş") olarak bilinen fikri tasavvur etti. Modern Hıristiyanlar hala Mesih'in dönüşünü beklemektedir.
Yahudi Olmayanların Misyonları
Elçilerin İşleri 2'ye göre, Yahudilerin Pentekost bayramında Kutsal Ruh talebelerin üzerine geldi ve onlara Hz. İsa'nın mesajını misyonerler olarak diğer şehirlere götürme kuvveti verdi. Kabul ritüeli, kişinin tövbe edip Tanrı'ya döndüğünü sembolize eden bir su ayini olan vaftizdi. Bu, başlangıçta, Vaftizci (Hz.) Yahya olarak bilinen Hz. İsa'nın çağdaşı birisince başlatıldı.
İlk Hristiyan misyonerler mesajlarını diğer şehirlere götürdüklerinde, onları şaşırtan bir şekilde, harekete Yahudilerden daha fazla Yahudi olmayanlar katılmak istedi. Bu Yahudi olmayanların önce Yahudiliğe geçmesi gerekip gerekmediğine karar vermek için Kudüs'te (yaklaşık MS 49) bir toplantı tertip edildi. Apostolik Konsey, Yahudi olmayanların Yahudilerin etnik kimlik alametlerini (sünnet, diyet yasaları, Şabat) benimsemeleri gerekmediğine karar verdi, ancak vahşi tabiatta bulunan etleri, putlara kurban edilen yiyecekleri yemeyi ve Yahudi ensest kaidelerini takip etmeyi bırakmaya mecbur kaldılar.
Havari Paul
Bir Ferisi olan Pavlus başlangıçta yeni harekete karşı çıktı. Daha sonra, kendisine Yahudi olmayanların elçisi ("haberci") olacağını söyleyen Hz. İsa'yı (şimdi 'Mesih' olarak adlandırılıyordu) bir görüşle fark etti. Pavlus, Roma İmparatorluğu'nun şark şehirlerine gitti, Mesih hakkında bildiği her türlü ananeyi vaaz etti, ancak mensupları için putperestliğin tamamen ortadan kaldırılmasını ilave etti. Binlerce yıl boyunca, eski kültürler, dini fikirlerin kanda olduğunu, onları tanrılardan alan atalar aracılığıyla aktarıldığını tasavvur etmişlerdi. Pavlus, kurtuluş (soter, "kurtulmak") için lazım olan biricik şeyin Mesih'in doktrinlerine olan imanın (pistis, "sadakat") olduğunu iddia ederek bu eski sistemi alt üst etti. Elçi Pavlus'un Yahudi olmayanlara yazdığı mektuplar, onun bu tür doktrinler sebebiyle sık sık tevkif edildiğini ve hapse atıldığını gösterir.
Pavlus, Hz. Adem'in günahının dünyaya ölüm cezasını getirdiğini ve Mesih'in ölümünün ebedi hayatı getirdiğini söyledi. Mesih, Hz. Adem'in günahını 'örterek', ‘günahın ihlalini tamir ederek’ kefaret etti. Pavlus, mahkemelerdeki analojileri takip ederek, takipçilerin günahın, yani ölümün cezasını çekmek zorunda kalmaktan beraat ettiklerini ("aklandıklarını") öğretti. Daha sonraki Kilise Babası, Hippolu Augustine (354-430), Hz. Adem ve Hz. Havva'nın ilk günahının, cinsel ilişki yoluyla ilk insanda leke bıraktığını ve bunun daha sonra bütün insanlara geçtiğini iddia etti. Bu, Hristiyanlıkta insan cinselliğini günah olarak kabul edilmesi ve ayrıca kimsenin vaftiz olmadan kurtulamayacağı inancına yol açtı.
Pavlus, Mesih geri döndüğünde, inananların ruhi bedenlere dönüşeceklerini ve Tanrı'nın yeryüzündeki krallığını idare etmede Mesih'e katılacaklarını söyledi. Yıllar geçtikçe ve Mesih geri dönmediğinde, bu, inananların fiziki olarak ölmelerine rağmen, cennetteki öbür hayatı paylaşabilecekleri inancına göre tadil edildi.
İlah olarak Hz. İsa
Yahudilikle alakalı mühim bir yenilik, Pavlus'un Mesih'in yaratılışta mevcut olduğunu ve Tanrı'nın kendisinin bir insan vücudunda tezahürü olarak gökten indiğini vaaz etmesiydi (Filipililer 2). Bu itibarla, Pavlus için Mesih artık "Rab" unvanıyla ve Tanrı'ya eşdeğer olarak ibadet edilmeye layıktı. Yahudi olmayanlar için bu fikir, kılık değiştirmiş dünyaya yolculuk eden kendi tanrılarının hikayelerine çok uyuyordu ama birçok Yahudi için bu doktrin saldırgan ve dinen küfürdü.
MS 66'daki Büyük Yahudi İsyanı, MS 70'de Roma generali ve müstakbel Roma imparatoru Titus tarafından Kudüs ve Mabet’in yıkılmasıyla neticelendi. Bu hadise, Hz. İsa'yı mesih olarak kabul etmeyen Yahudilere karşı bir Hristiyan düsturu haline geldi; Tanrı, iman sistemlerini yıkmak için Roma'yı kullanarak onları cezalandırmıştı.
Erken Hristiyanlığın yenilikçi doktrinleri, belki de hareketin İmparatorluk boyunca yayılması için en büyük teşviklerdi. Artık coğrafyaya veya etnik atalara bağlı olmayan inananlar, bütün illerden ve bütün sınıflardan paylaşılan bir dini mefhumlar topluluğunda kucaklandı. MS 2. yüzyılda, Hristiyanlar Britanya'dan (ve anakara Avrupa'dan) Afrika'ya ve Asya'nın bazı bölgelerine kadar bulunabilirdi.
Hristiyanlara Zulüm (MS 90-312)
Antik Roma, aynı işi veyahut ticareti paylaşan ve bir tanrının himayesinde bir araya gelen insan grupları olan collegialara sahipti. Ancak, bu grubun bir araya gelmesi için Roma Senatosu'ndan izin alması gerekiyordu. Julius Caesar (MÖ 100-44), Yahudilere toplanma hakkı bahşetti ve onları Roma'nın devlet kültlerinden muaf tuttu, lakin Hristiyanlar Yahudi olmadıkları için (sünnetli değillerdi) aynı hakka sahip değildiler.
Yunan apotheosis ("tanrılaştırmak") mefhumuna dayanarak, Augustus (MÖ 27-MS 14) imparatorluk kültünü kurdu ve Julius Caesar'dan başlayarak, ölü imparatorların tanrılarla birlikte olduğu telakki edildi. Bu, tanrıların emirlerinden mesul olarak yaşayan imparatorların yükselmesine dönüştü ve Roma İmparatorluğu boyunca propaganda olarak kullanıldı. Hristiyanlar buna katılmayı reddetti ve Roma'nın Hristiyanlığın yayılmasına tepkisi onları ateizm suçuyla "tanrılara saygısızlık" ile suçlamak oldu. Tanrıları kızdırmak Roma İmparatorluğu'nun refahını tehdit ediyordu ve bu sebeple ihanetle eşdeğerdi. Hristiyanların arenalarda "Hristiyanlar, aslanlara" ibaresi ile idam edilmelerinin sebebi buydu. Müteakip 300 yıl boyunca, Hristiyan liderler imparatorlara Yahudilerle aynı devlet kültlerinden aynı muafiyeti tanımaları için devamlı dilekçe verdiler, lakin 313'e kadar reddedildiler.
Hristiyanlar, imanları için ölen herkesin hemen Tanrı’nın huzuruna şehit olarak nakledildiğini iddia ederek Makkabiler ile aynı kavramı benimsedi. Şehitlik bütün günahları affetmekteydi ve daha sonra şehitlik olarak bilinen efsanevi literatür, çilelerinin detaylarını anlattı. Lakin, zulüm plansızdı ve kriz vakitleriyle sınırlıydı. Zelzeleler, vebalar, enflasyon, kıtlık, kuraklık ve hudutlardaki istilalar, tanrıların öfkeli olduğunu farz etmiş ve Hristiyanlar bu tür afetler için münasip bir günah keçisi haline gelmiştir. En şiddetli zulümler Decius (251) ve Diocletian (302/303) devrinde olmuştur.
Kilisenin Yaratılışı ve Müesses Hiyerarşi
2. yüzyılın ortalarında, on yıllar geçmiş ve Tanrı'nın krallığı henüz gelmemişti. Hristiyanlar hala Mesih'in dönüşüne inanıyorlardı ama bu artık istikbale ertelenmişti. Bu arada, Hristiyan meclisleri liderlerin seçiminde müesses hale geldi ve inananların Krallık zaten buradaymış gibi yaşaması gerektiği fikriyle teşkilatlandı; Krallık Kilise'de bulunacaktı. (Yunanca ecclesia, "meclis", nihayetinde "kilise" olarak tercüme edildi). Hristiyan cemaatlerinde çok az Yahudi-Hristiyan kaldı. Hristiyan liderler, hâkim kültürden gelen mühtediler olarak eğitildi.
Geriye dönük olarak Kilise Babaları olarak kabul edilen bu şahısların yazıları ve görüşleri, cemaatleri için kabul edilen bir inanç seti olarak Hıristiyan dogması haline geldi:
- Din adamlarının seçilmesi - Roma eyalet hükümetinden idari seviyede ödünç alan piskoposlar (bir piskoposluktaki gözetmenler) cemaatlerce seçilirdi. Diyakozlar ayrıca, hayır işlerinin dağıtılmasında piskoposlara hizmet etmek üzere seçildiler. Diyakozlar nihayet rahip oldu ve iki seviye birlikte Hristiyan din adamlarını oluşturdu.
- Tanrı'nın Ruhu - Tanrı'nın ruhu, Mesih'e dünyadaki günahları bağışlama kabiliyetini kazandırmıştı. Bunu evvela talebesi Petrus'a, sonra diğerlerine verildiği anlaşıldı. Ruhu tayin ettikleri ihtiyarlara aktardılar ve Hristiyan din adamlarına dünyadaki günahları bağışlamak için eşsiz bir güç bahşedildi.
- Hristiyan felsefesi - Filozoflar, kainattaki çeşitli güçleri yayan eterik bir ilk varlık olan daha yüksek bir tanrının varlığına dair müşterek bir inancı paylaştı. Tanrı daha sonra evrendeki maddeyi düzenlemek için logos (umumiyetle "kelime" olarak tercüme edilir) olarak bilinen bir nosyon meydana getirdi. Hristiyan yazarlar, daha yüksek tanrının, Mesih'i logos şeklinde ortaya çıkaran İsrail'in Tanrısı olduğunu iddia etti.
- Din adamları için bekaret - Atletik disiplin, ascesis, çilecilik (bedeni şımartmamak) analojilerini tatbik etmek mühim bir Hıristiyan ideali haline geldi. Hristiyan din adamlarının bekar (evlilik yoktu) ve iffetli (cinsel ilişki yoktu) kalmaları istendi, bu da onları Kilise uğruna normal bir hayatı feda eden canlı şehitler olarak cemaatin üstüne çıkardı.
- Ortodoksluk / Sapkınlık - Ortodoksluk ("doğru inanç") ve sapkınlık (bir felsefe okulu olan Yunan haeresis'ten) ikiz mefhumlarında bir başka büyük yenilik ortaya çıktı. 2. yüzyılın ortalarında, 'Gnostikler' çatı terimi altında sınıflandırılan Hristiyan cemaatleri ortaya çıktı. Gnostikler, Tanrı'nın, kâinatın ve Mesih'in tabiatı hakkında gizli bilgilere sahip olduklarını iddia ettiler. Onların fikirleri, çarmıha gerilmede ve vücudun dirilişinde bulunan kurtuluş hakkındaki ana akım Hristiyan doktrinine meydan okudu. Gnostiklere karşı tepki, bu grupların yanlış inançlarına (sapkınlık) karşı doğru imanı (ortodoksluk) hülasa eden muhteşem bir literatürün üretilmesiydi. Bu doktrinler, Hristiyan İnançlarının daha sonraki temeli oldu. Gnostik İncillerin sapkın olarak ilanı, Yeni Ahit'te sadece Dört İncil'in nihai olarak kanonlaştırılmasının başlangıcına sahne oldu: Mark, Matta, Luka ve Yuhanna.
- Hristiyanlığın Yahudilikten ayrılması - MS 135'te Yahudiler Roma'ya karşı ayaklandı ve Bar Kohba İsyanı başarısız olduğunda, Hristiyan liderler Roma'yı Hristiyanların Roma kanunlarına tabi vatansever vatandaşlar olduğuna ikna etmeye hususunda endişeliydi. Hristiyan liderler, Hristiyan zulmüne son vermeye yönelik çağrılarında, imparatorlara, Hristiyanların eskiliğini, verus İsrail (İsrail'e karşı), Tanrı'nın asıl ahdindeki hakiki Yahudiler olarak tanımaları için ricada bulundu. Hristiyanların eskiliğini ispat etmek için, felsefi edebi alegori vasıtası Mukaddes Yahudi Yazılarına tatbik edildi. Yahudilerin ve İsrail peygamberlerinin vasiyeti Mesih'e işaret etmişti. Tanrı'nın Mukaddes Yazılarda göründüğü her yer, önceden var olan bir Mesih gibiydi.
Hristiyanlık artık etnik olarak Yahudi olmayan ve hâkim kültürle ahenkli olmayan, her ikisinden de unsurlar içeren benzersiz bir dini bir sistemdi.
Roma İmparatorluğunun Hıristiyanlaşması
312'de bütün Hristiyanlar için hayat beklenmedik bir şekilde değişti. Roma İmparatorluğu'nun tek hükümdarı olma hedefindeki I. Konstantin (306-337), Batı İmparatorluğu'ndaki başka bir rakip olan Maxentius ile çatıştı. Roma'daki Milvian Köprüsü'ndeki muharebeden evvelki gece, Konstantin haç işaretiyle yahut Mesih'in adının ilk iki harfi olan chi/rho ile en toutoi nika ("bu işaretle fethet") kelimelerini ihtiva eden bir vizyon aldı. Maxentius'u yenen Konstantin, zaferi Hristiyan tanrısına bağladı.
Milano Fermanı (313) nihayet Hıristiyanlara toplanma izni verdi. Konstantin'in Hristiyanlığı kabulü, İmparatorluğu bir gecede Hristiyan yapmadı, lakin Hristiyanlığın artık hukuki bir duruşu mevcuttu. Konstantin, din adamlarını vergilerden muaf tutarak, Hristiyanları hâkim olarak tayin ederek ve kiliselerin inşası için fon sağlayarak onları kayırdı.
Diokletianus'ın zulmü esnasında, bazı Hristiyan piskoposlar tanrılara kurban keserek dinden dönmüşlerdi. Vazifesi sona eren piskoposların affedilip affedilmemesi hususundaki münakaşa kiliseleri böldü ve bir arabulucu olarak Konstantin'e başvurdular. İmparatorluğun birliğini desteklemek için Konstantin "bağışla ve unut" politikasını emretti ve Hristiyanlığın en büyük hamisi olarak Kilise'nin resmi reisi oldu. Kilise Babalarının görüşlerini benimsedi ve Roma'nın Hristiyanlara zulmettiği zamankiyle aynı nosyonu kullandı: Hristiyanlığı ile aynı fikirde olmayan herkes bir sapkın ve ihanetten suçlu kabul edildi.
İznik Konseyi
Hz. İsa'nın takipçileri ona bir tanrı olarak ibadet etmeye başladıklarında, Hristiyanlar Yahudi monoteizmini miras aldıkları iddiasıyla alakalı bir meseleyle mücadele etti. Hristiyanlar en başından beri Hz. İsa'ya bir tanrı olarak tapınmış ve "Baba, oğul ve mukaddes ruh adına" vaftiz etmişlerdi (Didache 7:5). 4. yüzyılın başlarında, İskenderiye'deki kilisede Arius adındaki bir papaz, Tanrı'nın kainattaki her şeyi yarattığına inanılıyorsa, o zaman bir noktada, yaratıcı olarak, Mesih'i yaratmış olması gerektiğini öne sürdü. Bu, Mesih'i bir alt makama, Tanrı'nın bir yaratılmışı olarak aşağıya yerleştirdi. Bunun üzerine İskenderiye'de ve diğer şehirlerde isyanlar hasıl oldu. 325'te Konstantin, bu meseleyi çözmek için büyük bir konsey çağrısında bulundu ve 217 piskoposu İznik şehrine davet etti.
Günler süren münakaşalardan sonra, konsey, Tanrı ve Mesih'in özünde aynı olduklarını (aynı eterik maddeyi paylaştıklarını) ve zamanın en başından beri var olduklarını tasdik etti. Tanrı logos'u (Mesih olarak) yaydığında, bu dünyevi İsa'da tezahür etti. Mesih'in Tanrı'yla aynı olmasıyla, geleneksel Yahudiliğin monoteizminin Hristiyan mirası korundu ve şimdi Tek Tanrı'ya iman olarak tanımlandı. Mesih dönene kadar, Hristiyan İmparator yeryüzünde onun yerine geçecekti. Mesih'in vekili olarak, Konstantin ve haleflerinin portrelerinin başlarının üzerinde haleler olacaktı.
Bütün piskoposları hazır bulundururken, Konstantin onlardan bir başka Hristiyan yeniliği olan İznik İman İkrarı’nı (İnanç Bildirisi) oluşturmalarını istedi. (İlk "Credo" veya "İnanıyorum" kelimesinin Latincesinden inanç olarak isimlendirilmiştir). Antik dünyada, bir inanç kavramı yoktu çünkü uygunluğu dikte edecek merkezi bir otorite mevcut değildi. Hem devletin hem de kilisenin başı olarak Konstantin, sapkınlık günahına düşmemek için her Hıristiyan’ın neye inanması gerektiğini mecburi kıldı.
Konstantin, İncillerin 50 kopyasının dağıtılmasını emretti ve büyük ihtimalle Dört Kanonik İncil haline gelen şeyin resmi olarak tanınmasını belirledi. Bazı Hıristiyan cemaatler, Paskalya'yı kutlamak için Yahudi ay takvimini takip ederken, diğerleri farklıydı. Konstantin, resmi tarihi Roma'da yaptıkları gibi belirledi: bahar ekinoksunu izleyen ilk dolunaydan sonraki ilk pazar günü şereflendirilecekti. Buna müteakiben 25 Aralık'ı Mesih'in doğum günü (Noel) olarak seçti ve aralık ayında Roma'nın Saturnalia kutlamasında bulunan ananelerin ekseriyetini birleştirdi.
Bütün Piskoposlar İznik İman İkrarı’ndan memnun değildi. Müteakip birkaç asır boyunca, birkaç Konsey detayları müzakere etmek için bir araya geldi ve bu, Orta Çağ ve ötesinde devam edecekti. I. Theodosius (347-395) ortodoksluğun büyük bir müdafisi olarak hatırlanır. 381'de, antik dünyadaki mahalli kültlerin resmen sona erdiğini ilan eden bir ferman neşretti. Theodosius, 396'da (tanrılara adanan) Olimpiyat Oyunlarını yasakladı, olimpiyatlar 1896'ya değin bir daha ortaya çıkmadı. Bütün mahalli ibadethane ve mabetlerin yıkılması veyahut kiliseye tebdil edilmesi emredildi. Bu, Hristiyanların pagianoi ("paganlar", cahillere eşdeğer) mefhumunu icat ettikleri zamandır; bu, henüz ihtida etmemiş olanlara karşı negatif bir karalamadır.
Manastırcılık ve Azizler Kültü
Manastırcılık 3. yüzyılın ortalarında Mısır'da ortaya çıktı ve nihayetinde Katolik ve Doğu Ortodoks cemaatlerinde mühim bir müessese haline geldi. Mısırlı Anthony (251-356), tecrit ve Tanrı'ya tam bağlılık için bu dünyadaki ananevi hayat geleneklerinden vazgeçen ilk şahıstı. Hayatını duayla geçirmek için çölde bir mağaraya çekildi. Yakında, diğer erkekler ve kadınlar, çölde keşişler olarak yaşamak için onu takip etti. "Çöl Babaları ve Anneleri" olarak kabul edilen münzeviler, dindarlığın modelleri haline geldi ve sonunda Orta Çağ'ın manastır düzenlerinin inkişafına sebep oldu.
Hristiyanlar, Yunan kahraman kültlerinin eski düşüncelerini ve patron/müşteri münasebetleri nosyonlarını ödünç aldılar. Kahramanların mezarlarına sahip olduğunu iddia eden şehirler tarafından kahraman kültleri kurulmuştu. İnsanlar bu sitelere hacca gittiler, kahramanlardan (şimdi tanrılarla beraber) kendileri için aracılık etmeleri ve fayda sağlamaları için ricada bulundular. 4. yüzyıldan başlayarak, cennet ve yeryüzü arasında mukaddes bir kesişme noktası olan eski şehitlerin mezarları hacca mevzubahis oldu ve Hristiyanlar ilahiler ve dualar yoluyla ölü şehitlere dilekçe verdiler. Ölü şehitler ve keşişler artık koruyucu azizlerdi ve şehit mezarı olan kasaba ve şehirler meşhur hac yerleri haline geldi.
Böylece kilise olan kamu binalarındaki putperestlik lekesini ortadan kaldırmak için Hristiyanlar, ölü şehitlerin kemiklerini çıkarıp binaların duvarlarına taşımaya başladılar. Bu kalıntıların, binayı mukaddes bir saha haline getirmek için hususi bir kuvvet ihtiva ettiğine inanılıyordu. Kalıntıların ticareti (önceki şehitlerin kemikler ve eşyaları) imparatorluk çapında bir fenomen haline geldi ve Katolik Kilisesi'nde önemini koruyor.
Papalık Müessesinin Yükselişi
Roma'nın 410'da Vizigotların kralı I. Alaric tarafından yağmalanmasından sonra Batı Roma İmparatorluğu'nun düşüşü başladı. 450'de Hun Lider Attila İtalya'yı işgal etti, birkaç şehri istila etti ve Roma istikametinde sefere çıktı. Büyük Leo olarak da bilinen Piskopos I. Leo (400-461), şehri kurtarmak için Attila ile müzakere etmesiyle bilinir. Roma piskoposu olarak, Papalık müessesini oluşturan seküler mesuliyetleri üstlendi. Leo'ya, Leo için 'Papa' unvanının ilk kullanılışını içeren 'Batı Patriği' unvanı verildi. Popa kelimesi Yunanca baba kelimesinden türetilmiştir. Papa'nın gücü için doğrulama, geriye dönük olarak Aziz Peter'in Roma'nın ilk papası olduğunu iddia eden Peter'in öncülüğünden alındı.
