Antik Yunan dünyasında kadınlar erkek vatandaşlara kıyasla az hakka sahiplerdi. Oy kullanmaya, toprak sahibi olmaya, miras alamaya yetkisi olmayan kadının yeri evdi ve hayattaki amacı da çocuk yetiştirmeydi. Bu genel bir tanımlamadır ve Yunan kadınlar göz önüne alındığında kaynaklarımızın eksik olduğu ve her zaman tarafsız olmadığı unutulmamalıdır.
Ne yazık ki, spesifik şehir devletleriyle ilgili bilgi genelde kadınlar hakkında eksiktir ve neredeyse her zaman erkek yazarlar tarafından yazılmıştır. Sadece Atina’da kadınların statüleri ve rolleri ayrıntılı olarak tanımlanabilir. Antik çağlardan beri hayatta kalmış kurallar ve kanunların pratiği ve günlük uygulamasından emin değiliz. Spartalı kadınların diğer şehirlerdekilerden biraz farklı muamele gördüğünü biliyoruz. Mesela, Onlar erkekler gibi fiziksel eğitim yapmak zorundalardı, toprak sahibi olmaya izinliydiler ve şarap içebiliyorlardı.
Mağazalarda profesyonel olarak çalışan kadınlar ve seks işçileri ile metresler gibi diğerlerinden daha az belgelenmiş kadın kategorileri de vardı ; bu kadınlara uygulanan sosyal kurallar ve gelenekler yerli ailelerin kadın üyeleri için olanlardan bile daha fazla belirsizdi. Son olarak, çoğu kadının aksine istisna ve ender olan bazıları Yunan toplumunun kısıtlamalarının üstesinden geldi ve şairler (Midillili Sapfo), filozoflar (Kireneli Arete), liderler (Spartalı Gorgo ve Atinalı Aspasia) ve fizikçiler (Atinalı Agnodice) olarak kalıcı övgü kazandı.
Mitoloji’de Kadınlar
Mevcut toplumda olan kısıtlı rolleri düşünüldüğünde Yunan dini ve mitolojisinde şaşırtıcı derecede güçlü kadın kadrosu vardır. Bilgelik ve Atinanın koruyucu tanrıçası Athena zeka, cesaret ve onurla kutsanmış güçlü bir figür olarak göze çarpar. Öte yandan tarımın toplum için hayati öneme sahip olduğu bir çok antik kültürde ortak olarak kadın doğurganlık tanrıçaları son derece önemliydi ve bilhassa saygı duyulurdu. Demeter ve Persephone Yunanlılar için en çok saygı duyulanlardır.
Diğer erkek egemen antik edebiyatta olduğu gibi kadınlar bazen fitneci olarak rol aldılar, kıskanç Hera'dan Afrodite erkeklerin akıllarını kaybetmeleri için büyülerini kullandılar. Yüce cadı Medea’dan sevimli fakat ölümcül olan Sirenler’e mit ve edebiyat erkek kahramanların planlarını engellemek için elinden geleni yapan kadınlarla doludur. Maenadlarda olduğu gibi kadınların vahşi tutku ve uçuk duygular tarafından yönetildiği de gösterilirdi. Bunun aksine gaip kocasına sadık kadın Homeros’un Odyssey’inde Penelope tarafından özetlenmiştir.Sadece fiziksel güzellikleriyle değil ayrıca sanattaki geniş kapsamlı yetenekleriyle meşhur olan Musalar da kadınların diğer iyi gösterimlerindendir. Bu kurgusal karakterlerin gerçek hayattaki kadın rolünde etkisi olup olmadığı soru işaretidir. Daha merak uyandıran ise Yunan kadınlarının erkeklerin yarattığı rol modeller hakkında ne düşündükleridir.
Kızlar
Birçok diğer erkek egemen tarım kültürleri gibi kız çocukları doğduktan sonra ebeveynleri tarafından terk edilme riskine erkek çocuklarından daha fazla sahipti. Yerlilerin çocukları müfredatın okuma, yazma ve matematikten oluştuğu okullara katılırdı. Bu temel bilgiler öğrenildikten sonra çalışmalar edebiyata (Homeros gibi), şiire ve müziğe (özellikle lir) dönerdi. Sporculuk da genç bir birey için gerekli eğitimdi. Kızlar erkeklere benzer biçimde eğitilirdi fakat müzikal yarışmalarda ve dini festival ile seremonilerde gösterimi yapılabilen dans, jimnastik ve müzikal becerilerin üstüne daha çok duruldu. Fakat kızların eğitimindeki nihai amaç direkt olarak entelektüel gelişimlerini desteklemek değil onları aile yetiştirme rolüne hazırlamaktı.
Bir kızın eğitiminin önemli bir kısmı sübyancılık içeriyordu. (Bu sadece yetişkin erkekler ve oğlanlar tarafından uygulanmazdı.) Bu bir yetişkin ve bir ergenin arasındaki fiziksel ilişkiye ek cinsellik de içeren ilişkiydi. Yaşça büyük olan partner genç olana bir akıl hocası gibi davranırdı ve onları dünyevi ve pratikteki deneyimlerini aktararak eğitirdi
Genç Kadınlar
Genç kadınların genellikle bakire olarak evlenmesi gerekirdi ve evlilikleri genellikle babaları tarafından organize edilirdi. Babaları kocayı seçer ve ondan başlık parası alırdı. Eğer bir kadın babası yoksa çıkarları (evlilik beklentileri ve mülk yönetimi) bir vasi (kyrios ya da kurios) belki bir amca veya başka bir erkek akraba tarafından gözetilirdi. 13-14 yaşlarında yapılan tipik evliliklerde, eşlerin eşleşmesinde aşkın pek de rolü yoktu. (damar) Tabiki, çiftlerin arasında aşk gelişebilirdi fakat umulabilecek en iyi şey ‘’philia’’ydı. Philia genel bir dostluk /sevgi duygusudur. Eros yani tutkunun aşkı koca tarafından başka yerlerde aranırdı. Tüm kadınlar evlenmeyi beklerdi. Yunan toplumunda bekar yetişkin kadınların hüküm ve rolü yoktu.
Evli Kadınlar
Aile evinde, kadınlardan çocuk yetiştirmesi ve ev halkının ihtiyaçlarını karşılaması beklenirdi. Eğer kocalarının gücü yeterse yardım için köleleri olurdu. Aileden olmayan erkeklerle iletişim kurmak uygun görülmezdi ve kadınlar genelde zamanlarını yün işi ve dokuma gibi ev içi aktivitelerle geçirirlerdi. Arkadaşlarının evlerini ziyaret edebilirler ve dini tören ve festivallere katılabilirlerdi. Tiyatro performanslarına katılıp katılamadıkları bilim adamları arasında hala tartışmalıdır. Kadınların halka açık toplantılara katılamadığı, oy kullanamadığı, kamu görevinde bulunmadığı daha açıktır. Bir kadının ismi iyi ya da kötü sebeple halkın arasında bahsedilmezdi bile.
Evli kadınlar, en azından hukukun gözünde, tamamen kocalarının otoritelerinin altındaydılar. Aristoteles gibi yazarların kadınların kendileri hakkında karar verebilecek kadar zeki olmadığı hakkında şüpheleri yoktu. Pratikte, tabi ki bireysel çiftler hayatlarını daha eşit bir şekilde paylaşmış olabilirlerdi. Kadınların kocalarına sadakatli olmaları beklenirdi fakat tam tersinde durum aynısı değildi. Kocalar hayat kadınlarının, dost hayatı yaşayanların ve fahişelerin hizmetlerini alabilirlerdi. Aile onurunu korumayan herhangi bir kadın dini törenleri icra etmeden menedilmeye yol açacak ciddi suç ‘’moicheia’’yı işlemiş olurdu. (Böylelikle erkek soyunun meşrutiyeti korunurdu.) Karısının başka bir adamla cinsel ilişkiye girdiğini öğrenen adamlar onları dava korkusu olmadan öldürebilirlerdi.
Bir kadının babası öldükten sonra eğer erkek kardeşi varsa mirasçı olamazdı. Eğer kız tek çocuksa vasisi veya evlendiğinde kocası mirasın kontrolünü ele geçirirdi. Bekar kadının babasının mülkünü miras aldığı bazı durumlarda en yakın erkek akrabasıyla, genellikle amcasıyla, evlenmeye mahkumdu. Eğer soyda hiç erkek akraba yoksa kadınlar diğer erkek akrabalarının ölümünden de miras alabiliyorlardı. Kadınların bazı kişisel malları da vardı, bunlar genellikle aile üyelerinin hediye etmesiyle sahip olunan kıyafetler ve mücevherlerdi. Kadınlar vasiyet edemezlerdi ve ölümlerinde tüm malları kocalarına geçerdi.
Evlilikler 3 sebepten bitebilirdi. İlk ve en yaygın olanı kocanının boşamasıydı. (apopemsis ya da ekpemsis). Hiçbir sebep gerekmezdi ve sadece başlık parasının iadesi beklenirdi. İkinci evlilik bitirme sebebi ise kadının evi terk etmesiydi (apoleipsis). Bu durumda kadının yeni vasisinin onun yasal temsilcisi olarak davranması gerekirdi. Bu nadir bir olmasına rağmen sonuç olarak kadının sosyal yaşamdaki itibarı zedelenirdi. Üçüncü boşanma sebebi kızın babasının kızı geri istemesiydi(aphaireis). Muhtemelen kızını başka bir adama daha etkileyici bir başlık parasına vermek içindi. Bu son seçenek sadece kadının çocuğunun olmadığı durumlarda mümkündü. Eğer bir kadın dul bırakılmışsa o aile içindeki yakın bir akraba ile evlenmeliydi çünkü aile içinde kalmasıyla malı güvence altına alınırdı.
Diğer Roller
Tabiki, kadınlar çeşitli diğer vatandaş olmayan sınıflarda da vardı. Köle olarak her türlü görevi yerine getirmelerine ek olarak mağaza ve fırın gibi işlerde de çalışmışlardı. Hakkında en çok bilgiye sahip olduğumuz grup seks işçileridir. Kadınlar iki ayrı kategoriye ayrılmıştı. Birincisi genelevde çalışan hayat kadınlarıydı (pornē). İkincisi ise üst sınıf fahişelerdi (hetaira). İkinci gruptaki kadınlar müzik (özellikle flüt) ile kültür konularında eğitilirdi ve bazen evli adamlarla uzun süreli ilişkiler yaşarlardı. Meşhur şölenlerde, sadece erkek misafirlere özel içki partilerinde erkekleri eğlendirenler (her anlamda) bu sınıf kadınlardı.
Son olarak, bazı kadınlar kültlerde yer almış ve bazı tanrıçalara (özellikle Demeter ve Afrodit) ve Dionysos’a rahibelik yapmışlardı. Erkek mevkidaşlarının aksine her zaman olmasa da genellikle bakire oldukları veya menopoz oldukları için seçilmiş olma ek kısıtlamasına sahiplerdi. İbadet edenler iki cinsiyetten de olabilirken kısıtlamalı olan ritüellerde erkekler veya kadınlardan biri dahil olmazdı. Thesmophoria Bereket Festivali en yaygın olanıydı ve sadece evli kadınlar katılabilirlerdi. Atina’da her yıl Athena Polias’ın rahibesine hizmet etmeleri ve tanrıça heykelinin üzerini süsleyecek kutsal peplos elbisesini dikmeleri için dört genç kız seçilirdi. Belki de en ünlü dindar kadın rolü Apollo’nun bildirilerini açıklayan yaşlı Pythia kahiniydi.
