Mesopotamië

Mesopotamië (uit het Grieks, wat 'tussen twee rivieren' betekent) was een historische regio in het oostelijke Middellandse Zeegebied, in het noordoosten begrensd door het Zagrosgebergte en in het zuidoosten door het Arabisch Plateau. Dit komt overeen met het huidige Irak en delen van Iran, Syrië, Koeweit en Turkije. Het gebied staat bekend als de Vruchtbare Halve Maan - en als wieg van de menselijke beschaving.

De 'twee rivieren' van de naam verwijzen naar de Tigris en de Eufraat. Het land stond bij de Arabieren bekend als 'Al-Jazirah' (het eiland): een vruchtbaar gebied omringd door water. De term "Vruchtbare Halve Maan" werd in 1916 bedacht door egyptoloog J.H. Breasted (1865-1935) om het gebied aan de noordkant van de Perzische Golf te beschrijven, dat werd geassocieerd met de bijbelse Hof van Eden.

Mesopotamië was de thuisbasis van vele verschillende beschavingen die duizenden jaren lang een belangrijke bijdrage leverden aan de culturele ontwikkelingen in de wereld. Veel aspecten van het dagelijks leven die tegenwoordig vanzelfsprekend zijn, zoals het schrift, het wiel, een wetboek, het zeil, het concept van de 24-urendag, bier brouwen, burgerrechten en irrigatie van gewassen werden nieuw ontwikkeld in het land tussen twee rivieren waar de grote Mesopotamische beschavingen bloeiden.

De wieg van de beschaving

In tegenstelling tot de meer geünificeerde beschavingen van Egypte of Griekenland, was Mesopotamië een verzameling van gevarieerde culturen met als enige echte verbindingen het schrift, de goden en de houding ten opzichte van vrouwen. De sociale gewoonten, wetten en zelfs de taal van het Soemerische volk verschillen bijvoorbeeld van die van de Akkadische Periode en er kan niet worden aangenomen dat deze overeenkomen met die van de Babylonische beschavingen; het lijkt er echter wel op dat de rechten van vrouwen (in sommige perioden), het belang van alfabetisme en het pantheon van de goden in de hele regio werden gedeeld, hoewel de goden in verschillende regio's en perioden wel verschillende namen hadden.

Als gevolg hiervan moet Mesopotamië eerder gezien worden als een regio die meerdere rijken en beschavingen voortbracht dan als één enkele beschaving. Toch staat Mesopotamië vooral bekend als "wieg van de beschaving" vanwege twee ontwikkelingen die daar plaatsvonden, in de regio Soemerië, in het 4e millennium voor Christus:

• de opkomst van de stad zoals we die vandaag de dag kennen.
• de uitvinding van het schrift (hoewel bekend is dat het schrift zich, vaak onafhankelijk, ook ontwikkelde in Egypte, in de Indusvallei, in China en in Meso-Amerika).

De uitvinding van het wiel wordt ook toegeschreven aan de Mesopotamiërs (hoewel niet aan hen alleen) en in 1922 ontdekte de archeoloog Sir Leonard Woolley "de overblijfselen van twee vierwielige wagens, [op de plaats van de oude stad Ur] de oudste voertuigen met wielen in de geschiedenis ooit gevonden, samen met hun leren banden" (Bertman, 35). Andere belangrijke ontwikkelingen of uitvindingen die aan de Mesopotamiërs worden toegeschreven zijn de domesticatie van dieren, landbouw en irrigatie, vele gebruiksvoorwerpen, geavanceerde wapens en oorlogsvoering, de strijdwagen, wijn, bier, de tijdsindeling in uren, minuten en seconden, religieuze rituelen, het zeil (zeilboten) en wetboeken. De oriëntalist Samuel Noah Kramer heeft 39 'eerste dingen' in de menselijke beschaving opgesomd die hun oorsprong vonden in Soemerië. Deze omvatten:

De eerste scholen, Het eerste geval van vleierij, De eerste jeugddelinquentie, De eerste zenuwenoorlog, Het eerste tweekamercongres, De eerste historicus, De eerste belastingverlaging, De eerste 'Mozes', Het eerste juridische precedent, De eerste farmacopee, De eerste boerenalmanak, Het eerste tuinexperiment met schaduwbomen, De eerste kosmologie en kosmogonie, De eerste morele idealen, De eerste 'Job', De eerste spreekwoorden en gezegden, De eerste dierfabels, De eerste literaire debatten, De eerste bijbelse parallellen, De eerste 'Noach', Het eerste verhaal over wederopstanding, De eerste 'Sint Joris', Het eerste geval van literaire ontlening, De eerste heldentijd van de mens, Het eerste liefdeslied, De eerste bibliotheekcatalogus, De eerste Gouden Eeuw, De eerste 'zieke' samenleving, De eerste liturgische jammerklachten, De eerste Messias, De eerste langeafstandskampioen, De eerste literaire beeldspraak, De eerste sekssymboliek, De eerste Mater Dolorosa, Het eerste slaapliedje, Het eerste literaire portret, De eerste elegieën, De eerste zege van de arbeidersbeweging, Het eerste aquarium.

Archeologische opgravingen die begonnen rond 1840 hebben menselijke nederzettingen aan het licht gebracht die dateren uit 10.000 v. Chr. in Mesopotamië. Deze wijzen erop dat de vruchtbare omstandigheden van het land tussen twee rivieren een oud jager-verzamelaarsvolk in staat stelden zich permanent te vestigen, dieren te domesticeren en de aandacht te richten op landbouw en de ontwikkeling van irrigatie. Handel volgde al snel en met de welvaart kwam ook de verstedelijking op. Over het algemeen wordt gedacht dat het schrift werd ontwikkeld als gevolg van de handel, uit de behoefte aan communicatie over lange afstanden en om de boekhouding zorgvuldiger bij te houden.

Leren en religie

Mesopotamië stond in de oudheid bekend als een plek waar veel geleerd werd en men gelooft dat Thales van Milete (ca. 585 v. Chr., bekend als de 'eerste filosoof') er studeerde. Aangezien de Babyloniërs geloofden dat water het 'eerste principe' was waaruit al het andere voortvloeide, en aangezien Thales juist om die bewering beroemd is, lijkt het waarschijnlijk dat hij in deze regio studeerde.

Intellectuele bezigheden stonden in Mesopotamië hoog in het vaandel en de scholen (voornamelijk bestemd voor de priesterklasse) waren naar verluidt even talrijk als de tempels. Er werd onderwijs gegeven in lezen, schrijven, religie, recht, geneeskunde en astrologie. Meer dan 1000 godheden bevolkten het pantheon van de Mesopotamische culturen, met vele godenverhalen (waaronder de scheppingsmythe, de Enuma Elish). Algemeen wordt aangenomen dat bijbelse verhalen als de zondeval en de zondvloed (naast vele andere) hun oorsprong vinden in de Mesopotamische overlevering, aangezien ze voor het eerst verschijnen in Mesopotamische geschriften als de mythe van Adapa en het Epos van Gilgamesj, het oudste geschreven verhaal ter wereld. De Mesopotamiërs geloofden dat ze met de goden samenwerkten en dat het land was vervuld van geesten en demonen (hoewel `demonen' niet in de moderne, christelijke betekenis moet worden opgevat).

Het begin van de wereld, zo geloofden ze, was een overwinning van de goden op de krachten van chaos; maar deze overwinning van de goden betekende niet dat er geen chaos meer kon komen. Het onderhouden van dagelijkse rituelen, van aandacht voor de goden, van de juiste begrafenispraktijken en van eenvoudige burgerplichten gaf de mensen van Mesopotamië het gevoel dat ze hielpen het evenwicht in de wereld te bewaren en de krachten van chaos en vernietiging op afstand te houden. Van burgers werd verwacht dat ze de ouderen zouden eren en mensen met respect behandelen, maar ook dat ze de goden zouden dienen met hun dagelijks werk.

Werk

Man en vrouw werkten allebei en "omdat het oude Mesopotamië fundamenteel een agrarische samenleving was, waren de belangrijkste beroepen het verbouwen van gewassen en het houden van vee" (Bertman, 274). Andere beroepen waren die van schrijver, genezer, handwerksman, wever, pottenbakker, schoenmaker, visser, leraar en priester of priesteres. Bertman schrijft:

Aan het hoofd van de samenleving stonden de koningen en priesters die werden bediend door het dichtbevolkte personeel van paleis en tempel. Met de instelling van staande legers en de verspreiding van het imperialisme namen militaire officieren en beroepsmilitairen hun plaats in binnen de groeiende en diverse beroepsbevolking van Mesopotamië. (274)

Vrouwen genoten vrijwel gelijke rechten en konden land bezitten, echtscheidingen aanvragen, hun eigen bedrijven bezitten en handelscontracten afsluiten. Contracten, zakelijke afspraken en correspondentie werden in spijkerschrift op kleitabletten geschreven en ondertekend met de afdruk van een rolzegel, die gold als vorm van identificatie. Nadat het tablet was opgedroogd, werd het soms in een envelop van klei gedaan en opnieuw verzegeld, zodat alleen de ontvanger de brief of het contract kon lezen. Het spijkerschrift werd gebruikt bij het schrijven van Semitische talen, zoals het Babylonisch of het Soemerisch en bleef in gebruik tot het uiteindelijk werd vervangen door het alfabetische schrift. Ontvangstbewijzen voor geleverde goederen werden ook geschreven op spijkerschrifttabletten (zoals alles, inclusief literatuur) en deze zijn allemaal veel langer bewaard gebleven dan documenten geschreven op papyrus of papier.

Het vroegste bier-ontvangstbewijs ter wereld komt uit Mesopotamië. Het staat bekend als het Alulu-ontvangstbewijs (ca. 2050 v. Chr.), en is geschreven in de stad Ur. De vroegste brouwers van bier en wijn en ook de eerste genezers in de gemeenschap waren vrouwen. Het lijkt erop dat deze praktijken later door mannen werden overgenomen toen bleek dat het lucratieve beroepen waren. Het werk dat men deed, werd echter nooit beschouwd als gewoon een 'baan', maar als een bijdrage aan de gemeenschap en, in bredere zin, aan de inspanningen van de goden om de vrede en harmonie in de wereld te verzekeren.

Bouwen en besturen

De tempel in het centrum van elke stad (bekend onder de naam ziggurat, een trappiramidestructuur die inheems is in de regio), symboliseerde het belang van de beschermgod van de stad, die ook werd aanbeden in de gemeenschappen waarover de stad heerste. Elke stad had een eigen ziggurat (grotere steden zelfs meer dan één) om hun beschermgod te eren. In Mesopotamië ontstonden de eerste steden ter wereld, grotendeels opgetrokken uit zongedroogde bakstenen. In de woorden van Bertman:

De binnenlandse architectuur van Mesopotamië kwam op uit de bodem waarop die stond. In tegenstelling tot Egypte bezat Mesopotamië -met name in het zuiden- geen voor de bouw bruikbare steen. Ook ontbrak het aan bomen voor hout; het volk "richtte zich op andere natuurlijke hulpbronnen die in overvloed voorhanden waren: de modderige klei van de rivieroevers, en de biezen en het riet dat in de moerassen groeide. Hiermee creëerden de Mesopotamiërs 's werelds eerste zuilen, bogen en bouwwerken met daken." (285)

Eenvoudige huizen werden gebouwd van samengebonden bundels riet die in de grond werden gestoken, terwijl complexere huizen werden gebouwd van in de zon gedroogde bakstenen, een praktijk die later ook door de Egyptenaren werd gevolgd. Steden en tempelcomplexen, met hun beroemde ziggurats, werden allemaal gebouwd met in de oven gebakken bakstenen van klei die vervolgens beschilderd werden.

De goden werden geacht aanwezig te zijn bij de planning en uitvoering van elk bouwproject en zeer specifieke gebeden, die in een vaste volgorde tot de juiste godheid werden gereciteerd, werden van het grootste belang geacht voor het succes van het project en de voorspoed van de bewoners.

Welk rijk er ook heerste in Mesopotamië, in welke historische periode dan ook, de vitale rol van de goden in het leven van de mensen bleef onverminderd aanwezig. Deze eerbied voor het goddelijke kenmerkte het leven van zowel de veldwerker als de koning. De historica Helen Chapin Metz schrijft:

De onzekerheid van het bestaan in het zuiden van Mesopotamië leidde tot een sterk ontwikkeld gevoel voor religie. Cultuscentra zoals Eridu, daterend uit 5000 v. Chr., dienden al voor de opkomst van Soemerië als belangrijke centra van bedevaart en devotie. Veel van de belangrijkste Mesopotamische steden ontstonden in gebieden rondom de pre-Soemerische cultuscentra, waardoor de nauwe relatie tussen religie en bestuur werd versterkt. (2)

De rol van de koning werd op een bepaald moment na 3600 v. Chr. ingesteld en, in tegenstelling tot de priester-heersers die hem voorgingen, handelde de koning in directe relatie tot het volk en maakte hij zijn wil bekend door middel van zelfbedachte wetten. Aangenomen wordt dat voorafgaand aan het concept van het koningschap, priesterlijke heersers de wetten dicteerden volgens religieuze voorschriften en goddelijke boodschappen die zij ontvingen door tekenen en voortekenen; maar de koning, die nog steeds de goden eerde en gunstig gezind was, werd zelf beschouwd als een machtige vertegenwoordiger van die goden die in staat was om hun wil uit te spreken door middel van zijn eigen dictaten, met behulp van zijn eigen stem.

Dit is het duidelijkst te zien in de beroemde wetten van Hammurabi van Babylon (r. 1792-1750 v. Chr.); maar het optreden van een heerser die aanspraak maakte op direct contact met de goden was vrij gebruikelijk in de hele Mesopotamische geschiedenis, met name in de persoon van Akkadische koning Naram-Sin (r. 2261-2224 v. Chr.), die zo ver ging zichzelf tot vleesgeworden god uit te roepen. De koning was verantwoordelijk voor het welzijn van zijn volk. Een goede koning, die regeerde in overeenstemming met de goddelijke wil, was herkenbaar aan de welvaart van het gebied waarover hij regeerde.

Toch hadden zelfs zeer efficiënte heersers, zoals Sargon van Akkad (r. 2334-2279 v. Chr.), te maken met voortdurende opstanden en revoltes van facties of zelfs van hele regio's die zijn legitimiteit betwistten. Omdat Mesopotamië zo'n uitgestrekt gebied was, met zoveel verschillende culturen en etniciteiten binnen zijn grenzen, zou een alleenheerser die de wetten van één centrale regering probeerde af te dwingen steevast op weerstand stuiten vanuit bepaalde deelgebieden.

De geschiedenis van Mesopotamië

De geschiedenis van deze regio en de ontwikkeling van de beschavingen die er bloeiden, zijn het gemakkelijkst te begrijpen door enkele perioden te onderscheiden:

Pre-aardewerk-neolithicum

Ook bekend als het Stenen Tijdperk (ca. 10.000 v. Chr., hoewel bewijsmateriaal wijst op veel vroegere menselijke bewoning). Er is archeologische bevestiging van ruwe nederzettingen en vroege tekenen van oorlog tussen stammen, waarschijnlijk om vruchtbare grond voor gewassen en velden om vee te laten grazen. Veeteelt werd steeds meer toegepast in deze periode met een verschuiving van een jager-verzamelaarscultuur naar een agrarische cultuur. Toch merkt historicus Marc Van De Mieroop op:

Er was geen plotselinge verandering van jagen-verzamelen naar landbouw, maar eerder een langzaam proces waarin mensen meer gingen vertrouwen op hulpbronnen die ze direct beheerden, terwijl ze nog steeds hun dieet aanvulden door de jacht op wilde dieren. Landbouw maakte het mogelijk dat mensen zich steeds meer gingen vestigen op vaste plaatsen. (12)

Naarmate er meer nederzettingen kwamen, werden de architectonische ontwikkelingen geleidelijk geavanceerder met de bouw van permanente woningen.

Aardewerk-neolithicum (ca. 7.000 v. Chr.)

In deze periode was er sprake van een wijdverbreid gebruik van gereedschappen en kleipotten en begon er een specifieke cultuur te ontstaan in de Vruchtbare Halve Maan. De geleerde Stephen Bertman schrijft: "In dit tijdperk was de enige geavanceerde technologie letterlijk 'cutting edge', omdat stenen gereedschappen en wapens steeds geavanceerder werden. Bertman merkt verder op dat "de neolithische economie voornamelijk gebaseerd was op voedselproductie door middel van landbouw en veeteelt" (55) en meer gevestigd was, in tegenstelling tot het 'Stenen Tijdperk' waarin gemeenschappen mobieler waren. De architectonische vooruitgang volgde natuurlijk in het kielzog van permanente nederzettingen, net als ontwikkelingen in de productie van keramiek en stenen werktuigen.

Kopertijd (5.900 - 3.200 v. Chr.)

Ook bekend als de Chalcolithische Periode vanwege de overgang van stenen gereedschappen en wapens naar die van koper. Dit tijdperk omvat de zogenaamde Ubaid Periode (ca. 5000-4100 v. Chr., genoemd naar Tell al-`Ubaid, de locatie in Irak waar het grootste aantal artefacten is gevonden) waarin de eerste tempels in Mesopotamië werden gebouwd en onmuurde dorpen ontstonden uit sporadische nederzettingen van alleenstaande woningen. Deze dorpen bereidden de weg voor het verstedelijkingsproces tijdens de Uruk-periode (4100-2900 v. Chr.) toen steden verrezen, vooral in de regio Soemerië, waaronder Eridu, Uruk, Ur, Kish, Nuzi, Lagash, Nippur en Ngirsu, en in Elam met de stad Susa.

Als vroegste stad wordt vaak Uruk beschouwd, hoewel Eridu en Ur ook worden genoemd. Van De Mieroop schrijft: "Mesopotamië was het meest verstedelijkte gebied in de antieke wereld" (zoals geciteerd in Bertman, 201), en de steden die langs de rivieren de Tigris en de Eufraat ontstonden, evenals de steden die verder weg werden gesticht, brachten handelssystemen tot stand die tot grote welvaart leidden.

In deze periode werden het wiel (ca. 3500 v. Chr.) en het schrift (ca. 3600 v. Chr.) ontwikkeld, beide door de Sumeriërs, werden koningschappen ingesteld ter vervanging van de priesterheerschappij en werd de eerste oorlog ter wereld geregistreerd tussen de koninkrijken van Sumerië en Elam (2700 v. Chr.) met Sumerië als overwinnaar. Tijdens de Vroegdynastieke Periode (2900-2334 v. Chr.) werden alle vernieuwingen van de Uruk-periode doorontwikkeld en stabiliseerden de steden en het bestuur zich in het algemeen.

De toegenomen welvaart in de regio gaf aanleiding tot de bouw van sierlijke tempels en beeldhouwwerken, verfijnd aardewerk en beeldjes, speelgoed voor kinderen (waaronder poppen voor meisjes en karren op wielen voor jongens) en het gebruik van persoonlijke cilinderzegels om eigendom van onroerend goed aan te duiden en te dienen als handtekening van een individu. Cilinderzegels waren wat nu een identiteitskaart of rijbewijs is, en het verlies of de diefstal van het zegel net zo funest als identiteitsdiefstal of verlies van creditcards nu.

Vroege Bronstijd (3000 - 2119 v. Chr.)

In deze periode verdrong brons koper als materiaal waarvan gereedschap en wapens werden gemaakt. De opkomst van de stadstaat legde de basis voor een economische en politieke stabiliteit die uiteindelijk zou leiden tot de opkomst van het Akkadische Rijk (2334-2218 v. Chr.) en de snelle groei van de steden Akkad en Mari, twee van de meest welvarende stedelijke centra van die periode. De culturele stabiliteit die nodig was voor de creatie van kunst in de regio resulteerde in meer ingewikkelde ontwerpen in architectuur en beeldhouwkunst, evenals de volgende uitvindingen of verbeteringen:

een aantal specifieke en gedenkwaardige uitvindingen: de ploeg en het wiel, de strijdwagen en de zeilboot, en het cilinderzegel, de meest kenmerkende kunstvorm van het oude Mesopotamië en een doordringende demonstratie van het belang van eigendom en handel in het dagelijks leven van het land. (Bertman, 55-56)

Het Akkadische rijk van Sargon de Grote was het eerste multinationale rijk ter wereld en de dochter van Sargon, Enheduanna (2285-2250 v. Chr.), geldt als de eerste bij naam bekende auteur van literaire werken. De bibliotheek in Mari bevatte meer dan 20.000 spijkerschrifttabletten en het paleis daar werd beschouwd als een van de mooiste in de regio.

Midden-Bronstijd (2119-1700 v. Chr.)

De uitbreiding van de Assyrische koninkrijken (Assur, Nimrud, Sharrukin, Dur en Nineveh) en de opkomst van de Babylonische dynastie (met Babylon en Chaldea als centrum) creëerden een sfeer die bevorderlijk was voor de handel en daarmee ook voor de oorlogvoering. De Guti-stam (ook wel: Goeteëers), strijdbare nomaden die erin slaagden het Akkadische Rijk omver te werpen, domineerden de politiek van Mesopotamië totdat ze verslagen werden door de geallieerde strijdkrachten van de koningen van Soemerië.

Hammurabi, koning van Babylon, kwam op als relatieve nieuwkomer die de heerschappij in de regio veroverde en er 43 jaar lang regeerde. Onder zijn vele prestaties is zijn beroemde wetboek, dat op de godenstèle (pilaar met inscripties) werd gegraveerd. Babylon werd in deze tijd een toonaangevend centrum van intellectueel onderzoek en hoogontwikkelde kunst en letterkunde. Dit culturele centrum was echter geen lang leven beschoren; het werd geplunderd door de Hettieten, die vervolgens werden verdreven door de Kassieten.

Late Bronstijd (1700-1100 v. Chr.)

De opkomst van de Kassieten-dynastie (een stam die uit het Zagrosgebergte in het noorden kwam en vermoedelijk zijn oorsprong vindt in het huidige Iran) leidde tot een machtsverschuiving en een verspreiding van cultuur en kennis nadat Babylon was veroverd. De ineenstorting van het Bronzen Tijdperk volgde op de ontdekking van het delven van erts en het gebruik van ijzer, een technologie die de Kassieten en eerder de Hettieten veelvuldig gebruikten voor hun oorlogsvoering.

Deze periode zag ook het begin van het verval van de Babylonische cultuur door de opkomst van de macht van de Kassieten totdat ze werden verslagen en verdreven door de Elamieten. Nadat de Elamieten op hun beurt plaats maakten voor de Arameeërs, begon het kleine koninkrijk Assyrië aan een reeks succesvolle veldtochten waardoor het Assyrische rijk stevig werd gevestigd en bloeide onder de heerschappij van Tiglat-Pileser I (r. 1115-1076 v. Chr.). Na hem consolideerde Assurnasirpal II (r. 884-859 v. Chr.) het rijk verder. De meeste Mesopotamische staten werden vernietigd of verzwakt na de instorting van de Bronstijd ca. 1250-c.1150 v. Chr., hetgeen leidde tot een relatief kortstondige "duistere periode".

IJzertijd (1000 - 500 v. Chr.)

Dit tijdperk wordt gekenmerkt door de meteoorachtige opkomst en uitbreiding van het Neo-Assyrische Rijk onder Tiglat-Pileser III (r. 745-727 v. Chr.) en de veroveringen onder de heerschappij van grote Assyrische koningen als Sargon II (r. 722-705 v. Chr. 722-705 v. Chr.), Sennacherib (r. 705-681 v. Chr.), Esarhaddon (r. 681-669 v. Chr.) en Assurbanipal (r. ca. 668-627 v. Chr.), die Babylonië, Syrië, Israël en Egypte veroverde. Het rijk kende een even snelle neergang als gevolg van herhaalde aanvallen op de centrale steden door Babyloniërs, Meden en Scythen in 612 v. Chr.

De stammen van de Hettieten en de Mittanniërs consolideerden hun macht in deze periode wat resulteerde in de opkomst van het Neo-Hittitische en Neo-Babylonische Rijk. Koning Nebukadnezar II (r. 605/604-562 v. Chr.) van Babylon verwoestte Jeruzalem (588 v. Chr.) in deze periode en dwong de inwoners van Israël in de "Babylonische ballingschap". Hij was ook verantwoordelijk voor uitgebreide bouwwerken in Babylon en creëerde beroemde gebouwen zoals de Ishtarpoort en de Grote Ziggurat (de "Toren van Babel"). De inname van Babylon door Cyrus II van Perzië (de Grote, r. ca. 550 - 530 v. Chr.) in 539 v. Chr. maakte een einde aan de Babylonische cultuur.

Klassieke Oudheid (500 v. Chr. - 7e eeuw)

Nadat Cyrus II Babylon had ingenomen, werd het grootste deel van Mesopotamië onderdeel van het Achaemenidische Perzische Rijk. In deze periode vond er een snelle culturele verschuiving plaats in de regio, met als belangrijkste verandering het verlies van de kennis van het spijkerschrift. De verovering van de Perzen door Alexander de Grote in 331 v. Chr. bracht hellenisering van de cultuur en religie met zich mee, maar hoewel Alexander probeerde om van Babylon weer een stad van betekenis te maken, waren de dagen van glorie voorbij.

Na zijn dood nam Alexanders generaal Seleucus I Nicator (r. 305 - 281 v. Chr.) de controle over de regio over en stichtte het Seleucidenrijk (312 - 63 v. Chr.) dat regeerde tot 63 v. Chr. toen het land werd veroverd door de Parthen die op hun beurt werden overheerst door het rijk van de Sassaniden (224 - 651 v. Chr.). De Sassaniden eerden de erfenis van eerdere Mesopotamische beschavingen en bewaarden hun bijdragen.

Tussen het Parthische Rijk (247 v. Chr. - 224 n. Chr.) en de Sassaniden vestigde het Romeinse Rijk zich in ca. 198 in de regio (hoewel Rome al eerder was gearriveerd in 116-117 n. Chr. maar zich terugtrok). De Romeinen verbeterden de infrastructuur van hun kolonies aanzienlijk door de introductie van betere wegen en sanitair en introduceerden hun wetgeving. Voortdurend was de regio echter verwikkeld in de oorlogen die verschillende Romeinse keizers voerden, eerst met de Parthen en daarna met de Sassaniden, om de controle over het gebied.

De oude cultuur van de regio, bewaard door de Sassaniden, werd verwoest door de verovering van Mesopotamië door de islamitische Arabieren in de 7e eeuw, wat resulteerde in de vereniging van recht, taal, religie en cultuur onder de islam. Aspecten van de cultuur bleven wel behouden, maar zoals Bertman opmerkt: "Met de islamitische verovering van 651 eindigt de geschiedenis van het oude Mesopotamië" (58). Vandaag de dag zijn de grote steden die ooit verrezen langs de rivieren de Tigris en de Eufraat grotendeels onopgegraven tells (terpen) of gebroken baksteen op dorre vlakten, en het gebied van de Vruchtbare Halve Maan is door menselijke factoren als uitputting van het land voor landbouw of door stedelijke ontwikkeling en klimaatveranderingen gestaag geslonken tot gebieden die op woestijnen lijken.

Erfenis

De erfenis van Mesopotamië leeft vandaag de dag voort in veel van de meest basale aspecten van het moderne leven, zoals de zestig-seconden-minuut en het zestig-minuten-uur. Helen Chapin Metz schrijft,

Omdat het welzijn van de gemeenschap afhing van nauwkeurige observatie van natuurlijke fenomenen, namen wetenschappelijke of protowetenschappelijke activiteiten veel tijd van de priesters in beslag. De Soemeriërs geloofden bijvoorbeeld dat elk van de goden werd vertegenwoordigd door een getal. Het getal zestig, gewijd aan de god An, was hun basiseenheid voor berekeningen. De minuten van een uur en de notatiegraden van een cirkel waren Soemerische concepten. Het hoogontwikkelde landbouwsysteem en de verfijnde irrigatie- en waterbeheersingssystemen die Soemerië in staat stelden om overproductie te bereiken, leidden ook tot de groei van grote steden. (4)

Verstedelijking, het wiel, het schrift, astronomie, wiskunde, windenergie, irrigatie, agrarische ontwikkelingen, veeteelt en de verhalen die uiteindelijk herschreven zouden worden als de Hebreeuwse Geschriften en de basis zouden vormen voor het Christelijke Oude Testament kwamen allemaal uit het land Mesopotamië.

Kramer noemt 39 'eerste dingen' uit Mesopotamië in zijn boek History Begins at Sumer en toch, hoe indrukwekkend die 'eerste dingen' ook zijn, de Mesopotamische bijdragen aan de wereldcultuur eindigen niet bij hen. De Mesopotamiërs beïnvloedden de culturen van Egypte en Griekenland door lange-afstandshandel en culturele verspreiding en hadden via deze culturen invloed op de cultuur van Rome, die de norm stelde voor de ontwikkeling en verspreiding van de westerse beschaving. Mesopotamië in het algemeen, en Soemerië in het bijzonder, gaf de wereld enkele van zijn meest duurzame culturele erfenissen en, ook al zijn de steden en grote paleizen al lang verdwenen, die erfenis is blijven bestaan tot in de moderne tijd.

In de 19e eeuw na Christus kwamen archeologen van verschillende nationaliteiten naar Mesopotamië om opgravingen te doen die de bijbelse verhalen uit het Oude Testament zouden kunnen bevestigen. In die tijd werd de Bijbel beschouwd als het oudste boek ter wereld en men dacht dat de verhalen op de bladzijden originele composities waren. De archeologen die fysiek bewijs zochten om de bijbelse verhalen te ondersteunen, vonden precies het tegenovergestelde toen de oude kleitabletten werden ontdekt en men ging begrijpen dat de markeringen erop geen decoratie vormden maar een schrift.

Deze spijkerschrifttabletten werden in 1872 ontcijferd door de autodidacte vertaler George Smith (1840-1876), waarmee de oude beschavingen van Mesopotamië voor de moderne wereld toegankelijk werden gemaakt. Het verhaal van de Grote Zondvloed en de Ark van Noach, het verhaal van de zondeval, het concept van een Hof van Eden, zelfs de klachten van Job waren allemaal eeuwen vóór de bijbelse teksten al door Mesopotamiërs opgeschreven.

Toen het spijkerschrift eenmaal kon worden gelezen en de oude wereld van Mesopotamië werd geopend voor de moderne tijd, veranderde het begrip van de mensen van de geschiedenis van de wereld en van henzelf. De ontdekking van de Soemerische beschaving en de verhalen op de spijkerschrifttafelen moedigden een nieuwe vrijheid van intellectueel onderzoek op alle kennisgebieden aan. Men begreep nu dat de bijbelse verhalen geen originele Hebreeuwse werken waren, dat de wereld duidelijk ouder was dan de kerk had beweerd, dat er lang voor iemand eerder had gedacht al hele beschavingen waren ontstaan en vervallen; en dat ook andere beweringen van autoriteiten als kerk en school misschien onjuist waren.

De geest van onderzoek die eind 19e eeuw heerste was al bezig de paradigma's van het geaccepteerde denken uit te dagen toen Smith het spijkerschrift ontcijferde, en deze ontdekking van de Mesopotamische cultuur en religie moedigde dit alleen maar verder aan. In de oudheid beïnvloedde Mesopotamië de wereld door zijn uitvindingen, innovaties en religieuze visie; in de moderne tijd veranderde het letterlijk de manier waarop mensen hun geschiedenis begrepen en hun eigen plaats in het voortgaande verhaal van de menselijke beschaving.