Filoloji Yunanca philos (sevgi) ve logos (kelime, söz) kelimelerinden türemiştir ve 'kelimelerin sevgisi' anlamına gelir. Edebi kaynaklardaki dilin incelenmesi ve bu çalışmaların, tarih ve dilbilimle sentezlenmesidir. Filoloji genellikle philologia olarak adlandırılan Yunanca ve Eski Latince ile ilişkilidir. Filoloji çalışması, Klasik Filoloji açısından Avrupa Rönesans Hümanizminde ortaya çıkmıştır, ancak daha sonrasında ise belirtilen tanımına hem Avrupa hem de Avrupa dışında olan dillerin çalışmasını kapsayacak şekilde genişletilerek tek çatıda toplandı. Filoloji fikri, Yunan ve Latin edebiyatı üzerinden on altıncı yüzyıl civarında 'edebiyat sevgisi' anlamına gelen Fransızca philologie terimi ile İngilizceye aktarılmıştır.
Genel olarak filoloji tarihsel gelişime odaklanır. Filoloji, edebi metinlerin doğruluğunu ve orijinal biçimlerinin belirlenip bu doğrultuda anlamlarının belirlenmesine yardımcı olur. Bir dilin veya dillerin yapısı, tarihsel gelişimi ve ilişkileri ile ilgilenen bir bilim dalıdır.
Filolojik Çalışma Dalları
Karşılaştırmalı filoloji, diller arasındaki ilişkiyi analiz eden bir filoloji dalıdır. Örnek verecek olursak; Latin ve Etrüsk dillerinin ya da Asya veya Afrika dillerinin arasındaki ortak noktaların analiz edilmesi görevini yürütür.
Bilişsel filoloji, yazılı ve sözlü metinleri insanın zihinsel süreçleri göz önünde bulundurarak inceler. Psikolojik ve yapay sistemler kullanarak araştırma sonuçlarını karşılaştırmak için de bilimden faydalanır.
Çözümleme, ölü dilleri tekrar diriltmeyi amaçlayan bir başka filoloji dalıdır. Jean-Francois Champollion tarafından Hiyerogliflerin Rosetta Taşı kullanılarak deşifre edilmesinde ve daha yakın zamanda Michael Ventris tarafından Linear B'nin deşifre edilmesi bunun en iyi örnekleri arasındadır. Aynı zamanda çözümleme süreci, Linear A gibi hala tam olarak anlaşılmayan yazı sistemlerinin anlaşılmasında dönüm noktası niteliği taşıyacaktır.
Metinsel filoloji düzenlemesi, metinsel eleştiri de dahil olmak üzere metinlerin ve bir bakımdan tarihlerinin incelenmesini kapsayan bir başka filoloji dalıdır. Bu alt dal, İncil çalışmalarının uzun gelenekleriyle bağlantılı olarak oluşturulmuştur; özellikle de el yazmalarının farklı varyasyonlarıyla. Bu filoloji alt dalı metni tarihsel bağlamına oturtmak ve metinlerin 'eleştirel basımlarını' oluşturmak için metnin yazarlığına, tarihine ve kökenine ihtiyaç duyar.
